Yükseklerdeki Tehlike Akut Dağ Hastalığı

“Peru’da Pariacaca denen çok yüksek bir dağ silsilesi vardır. . . . . Bu sıradağın Merdiven diye adlandırılan en yüksek kısmına tırmandığımda, bir anda öyle korkunç bir acı hissettim ki içimden kendimi yere atmak geldi. . . . . Sonra da ardı arkası kesilmeyen öğürmeler ve kusmalar başladı; o kadar ki öleceğimi sandım. Bu durum üç dört saat, dağdan aşağıya doğru epeyce inip daha makul bir rakıma gelene dek sürdü. Şunu söyleyebilirim ki, daha fazla devam etseydi kesinlikle ölürdüm” (José de Acosta, Natural and Moral History of the Indies adlı kitabından).

YUKARIDA anlatılan tatsız olay, 16. yüzyılın sonuna doğru Peru Andları’ndaki Pariacaca’ya tırmanan İspanyol Cizvit José de Acosta’nın başından geçti. O zamanlar genellikle bu tür belirtilere yol açan şeyin, dağlardaki minerallerden yayılan zehirli gazlar ya da kötü niyetli tanrıların nefesi olduğu düşünülüyordu. Bugünkü bilgilerimize göre ise, Acosta’nın yaşadıklarının akut dağ hastalığı (AMS) olarak bilinen yükseklik hastalığının tipik belirtileri olduğu anlaşılıyor.

AMS yüksek yerlerde insan vücudunun oksijen yetersizliği karşısında gösterdiği tepkidir. Yüksek rakımda atmosfer basıncı düştüğünden akciğerlere daha az oksijen girer. *

AMS belirtileri çoğunlukla kişi belli bir yüksekliğe çıktıktan dört saat sonra başlar ve bir ila dört gün boyunca sürer. Bu dönemde kandaki oksijen azlığı alyuvar üretiminin  giderek hızlanmasına neden olur ve böylece dolaşım sistemine daha fazla oksijen girer.

Ancak, kişi yüksek bir rakıma çok hızlı çıkarsa ya da vücudu uyum sağlamadan kendini fazla zorlarsa, akciğerlerde ya da beynin çevresinde sıvı birikebilir. Eğer müdahale edilmezse durum ölümcül olabilir.

AMS Nasıl Önlenebilir?

Dağa tırmananlar ve seyahat edenler AMS’yi önlemek ya da tedavi etmek için birçok yöntem denemiştir. Bazıları şunlardır:

● Bir solunum sistemi hastalığınız ya da aneminiz varsa yüksek rakımlarda seyahat etmekten kaçının.

● Genellikle AMS belirtilerini önlemek ya da tedavi etmek üzere bazı ilaçlar önerilir; bunlar, diüretikler (idrar söktürücüler), antienflamatuarlar (iltihap önleyiciler) gibi maddelerdir. Bu konuda doktorunuza danışın.

● AMS’den kurtulmanın en iyi yolu daha düşük bir rakıma inmektir. Mümkünse iniş sırasında vücudunuzu sıcak tutun ve indikten sonra dinlenin.

Yeryüzündeki en nefes kesen manzaralardan bazıları sıradağlardan ve yüksek dağlık bölgelerden izlenebilir (Mezmur 148:9, 13). Eğer geziniz boyunca dikkatli olursanız, sağlığınızı bozmadan doğadaki güzelliklerin tadını çıkarabilirsiniz.

[Dipnot]

[Sayfa 20’deki pasaj]

AMS belirtileri çoğunlukla kişi belli bir yüksekliğe çıktıktan dört saat sonra başlar ve bir ila dört gün boyunca sürer

[Sayfa 20’deki pasaj]

AMS’den kutulmanın en iyi yolu daha düşük bir rakıma inmektir