Paagi 4—Halungi ang Imo Lawas

“Nagalikaw ang maalamon nga tawo kon masugata niya ang katalagman.” (Hulubaton 22:3, Ang Pulong sang Dios, APD) Malikawan mo ang pagbalatian, pag-antos, ukon ang pag-uyang sang tion kag kuarta kon halungan mo ang imo lawas.

◯ Mangin matinlo. “Ang paghugas sang kamot amo ang pinakaimportante nga butang nga mahimo mo para indi maglapta ang impeksion kag indi ka magmasakit,” siling sang U.S. Centers for Disease Control and Prevention. Mga 80 porsiento sang mga impeksion ang ginasiling nga naglapta bangod sa mahigko nga kamot. Gani manghugas pirme sing kamot ilabi na antes magkaon, kon magpreparar sang pagkaon, kag maglimpyo sang pilas, ukon pagkatapos nga nag-uyat ka sang sapat, naggamit sang kasilyas, kag nag-ilis sang diaper sang bata.

Mas maayo nga manghabon kag manghugas sang kamot sangsa maggamit sang sanitizer. Dapat tudluan sang mga ginikanan ang ila kabataan nga manghugas sang ila kamot kag indi ini pag-ibutang sa ila baba kag mata. Para indi ka magmasakit, dapat maligo ka adlaw-adlaw kag mag-ilis sing bayo. Mas maayo man nga matinlo pirme ang imo ginatulugan.

◯ Maghalong sa makalalaton nga balatian. Indi ka magpalapit sa mga ginatrangkaso ukon ginakataro, kag indi paggamita ang ila gamit sa pagkaon. Malatnan ka sang ila balatian paagi sa ila laway kag sip-on. Ang mga balatian nga nagalaton paagi sa dugo pareho sang hepatitis B kag C kag HIV/AIDS, makuha sa pag-sex, pagpaindyeksion, kag pagpatughong sing dugo. Ang bakuna makabulig nga matapna ang pila ka impeksion, pero mas maayo gihapon nga likawan ang mga tawo nga may makalalaton nga balatian. Likawi man nga makutot sang mga insekto. Indi magpungko ukon magtulog sa gua nga wala sing proteksion kon may mga lamok ukon iban pa nga insekto nga nagadala sing balatian. Butangi sing panabog sa mga insekto kag muskitero, ilabi na ang mga bata. *

◯ Tinlui pirme ang inyo balay. Tinlui sing maayo ang sulod kag gua sang inyo balay. Siguraduha nga wala sing may nagatipon nga tubig para indi ini pag-istaran sang lamok. Ginaamag pirme sang mga insekto kag ilaga ang mga higko, basura, kag mga pagkaon nga wala matakluban. Mahimo ini tipunan sang mikrobyo kag halinan sang balatian. Kon wala sing kasilyas, magkutkot sing buho sa gua imbes nga magpamus-on lang bisan diin. Tabuni ini para indi paglangawon kag malikawan ang impeksion sa mata kag iban pa nga balatian.

◯ Amligi ang imo kaugalingon. Kon nagaobra, naga-bike, nagamotor, kag nagadrayb, sunda ang mga kasuguan. Siguraduha nga wala sing problema ang imo salakyan antes mo ini gamiton. Maggamit sang seatbelt kag mga proteksion sa lawas, mata, tiil, ulo, kag dulunggan. Indi magpatial sa init kay ginahalinan ini sing kanser kag pagkurinot sang panit. Kon nagapanigarilyo ka, untati na ini para malikawan mo ang balatian sa tagipusuon, kanser sa baga, kag istrok. *

[Mga Nota]