Hulp voor nabestaanden

„Jehovah is nabij de gebrokenen van hart.” — Psalm 34:18.

NA DE dood van een dierbare kunt u overweldigd worden door allerlei hevige emoties. Misschien komt het voor u als een schok of voelt u zich verdoofd en verdrietig. Het kan zelfs zijn dat u zich schuldig of boos voelt. Zoals in het vorige artikel werd gezegd, gaat iedereen anders met een verlies om. Het kan dus zijn dat u niet al deze gevoelens ervaart en dat u uw verdriet niet op dezelfde manier uit als anderen. Maar als u er behoefte aan hebt uw gevoelens te uiten, is dat zeker niet verkeerd.

„Geef jezelf de ruimte om te rouwen!”

Heloisa, de eerder genoemde arts, probeerde na het overlijden van haar moeder haar emoties te bedwingen. „Eerst huilde ik, maar al snel onderdrukte ik mijn gevoelens, net zoals ik dat deed wanneer ik een patiënt verloor. Mijn gezondheid heeft een flinke knauw gekregen, misschien wel daardoor. Mijn advies voor iemand die een dierbare verloren heeft: Geef jezelf de ruimte om te rouwen! Uit je gevoelens. Je zult ervan opknappen.”

Maar met het verstrijken van de tijd gaat u zich misschien net zo voelen als Cecília, die haar man aan kanker verloor. „Soms ben ik teleurgesteld in mezelf omdat ik niet aan de verwachtingen lijk te voldoen van anderen die vinden dat ik er nu wel overheen zou moeten zijn.”

Als u zich zo voelt, bedenk dan dat er geen ’juiste’ manier van rouwen bestaat. Sommigen kunnen hun leven betrekkelijk snel weer oppakken, maar anderen niet. U kunt het rouwproces niet versnellen. Voel u dus niet verplicht een ’streefdatum’ te stellen waarna u zich weer beter zou moeten voelen. *

Maar stel nu dat uw verdriet helemaal niet minder lijkt te worden en u er totaal door uitgeput raakt. Misschien voelt u zich net als Jakob, een gelovig man die nadat hij te horen had gekregen dat zijn zoon Jozef dood was, ’steeds weigerde zich te laten troosten’ (Genesis 37:35). Welke praktische stappen kunt u dan nemen om u niet door uw verdriet te laten overweldigen?

Let goed op uw gezondheid. „Soms ben ik helemaal op en dan realiseer ik me dat ik over  mijn grenzen heen ben gegaan”, zegt Cecília. Hieruit blijkt wel dat verdriet zowel lichamelijk als emotioneel een zware tol kan eisen. Daarom is het verstandig om extra goed op uw gezondheid te letten. Zorg dat u voldoende rust krijgt en eet gezond.

Het kan natuurlijk zijn dat u weinig zin hebt om te eten en nog veel minder om boodschappen te doen en te koken. Maar als u niet goed eet, bent u vatbaarder voor infecties en ziekten, en daardoor zult u zich alleen maar nog ellendiger gaan voelen. Probeer in ieder geval iets te eten zodat u gezond blijft. *

Doe als het mogelijk is iets aan lichaamsbeweging, ook al gaat u alleen maar wandelen. Dan komt u tenminste de deur uit. Bij matig intensieve beweging komen bovendien endorfinen vrij, stoffen in de hersenen waardoor u zich beter kunt gaan voelen.

Aanvaard hulp van anderen. Dat kan vooral belangrijk zijn als u uw partner verloren hebt. Misschien waren er een aantal taken die uw partner altijd op zich nam en die nu blijven liggen. Als hij of zij bijvoorbeeld de financiën of het huishouden deed en u dat nu zelf moet doen, kan dat in het begin behoorlijk tegenvallen. Dan kunt u veel hebben aan het advies van tactvolle vrienden (Spreuken 25:11).

 De Bijbel zegt dat een ware vriend een hulp is in tijden van nood (Spreuken 17:17). Zonder u dus niet af omdat u denkt dat u een last voor anderen bent. Het gezelschap van anderen kan u juist door deze moeilijke periode heen helpen. Sally, die al jong haar moeder verloor, heeft dat ondervonden: „Veel van mijn vrienden betrokken me bij hun sociale activiteiten. Dat hielp echt tegen de intense eenzaamheid die ik voelde. Ik vond het altijd fijn als mensen me gewoon vroegen: ’Hoe gaat het nu met je?’ Ik merkte dat over mijn moeder praten een hulp was om haar dood te verwerken.”

Haal herinneringen op. Probeer herinneringen op te halen aan mooie momenten met uw dierbare, bijvoorbeeld door foto’s te bekijken. Dat kan in eerste instantie misschien pijnlijk zijn. Maar na verloop van tijd kunnen deze herinneringen juist helend werken.

U zou ook een dagboek kunnen bijhouden. Daarin kunt u mooie herinneringen opschrijven en zelfs wat u eigenlijk nog tegen uw dierbare had willen zeggen. Soms maakt dat het makkelijker uw eigen gedachten op een rijtje te zetten. Het kan ook een goede uitlaatklep zijn voor uw emoties.

Hoe zit het met het bewaren van spullen van uw dierbare? De meningen hierover verschillen en dat is niet zo vreemd, want iedereen rouwt op een andere manier. Sommigen vinden dat het bewaren van persoonlijke bezittingen het verwerkingsproces in de weg staat. Anderen hebben er juist baat bij. Sally zegt: „Ik heb veel dingen bewaard die van mijn moeder waren. Dat helpt me bij de verwerking.” *

Vertrouw op „de God van alle vertroosting”. De Bijbel zegt: „Werp uw last op Jehóvah, en hijzelf zal u schragen” (Psalm 55:22). Bidden is veel meer dan een emotionele uitlaatklep. Het is echte, zinvolle communicatie met „de God van alle vertroosting, die ons vertroost in al onze verdrukking” (2 Korinthiërs 1:3, 4).

Gods Woord, de Bijbel, geeft de beste troost die er is. De apostel Paulus zei: „Op God heb ik mijn hoop gesteld, (...) dat er een opstanding zal zijn van zowel de rechtvaardigen als de onrechtvaardigen” (Handelingen 24:15). Nadenken over de Bijbelse belofte dat de doden weer tot leven zullen komen, kan veel troost bieden als u verdriet hebt. * Dat heeft Lauren ondervonden. Zij verloor haar broer bij een ongeluk toen hij nog een tiener was. „Zelfs als ik me heel ellendig voelde,  pakte ik de Bijbel om erin te lezen, al was het maar één vers. Ik koos verzen uit die ik erg bemoedigend vond en las die steeds weer. Ik vond bijvoorbeeld veel troost in wat Jezus na Lazarus’ dood tegen Martha zei: ’Uw broer zal opstaan’” (Johannes 11:23).

„Je hoeft je leven er niet door te laten beheersen”

Hoe moeilijk het ook is uw verdriet te verwerken, het zal u helpen de draad weer op te pakken. Voel u daar niet schuldig over, alsof u daarmee uw dierbare zou verraden of vergeten. U zult uw dierbare nooit vergeten. Op bepaalde momenten kunnen de herinneringen weer bovenkomen, maar na verloop van tijd zult u er minder door van streek raken.

Misschien zult u dan met een positiever gevoel tegen bitterzoete herinneringen aan kunnen kijken. Ashley zegt bijvoorbeeld: „Ik kan me de dag nog herinneren voordat mijn moeder overleed. Het leek wat beter met haar te gaan en ze was voor het eerst in een paar dagen weer even op. Mijn zus kamde haar haren en we moesten met z’n drieën ergens om lachen. Toen zag ik mijn moeder voor het eerst in lange tijd weer glimlachen. Je zag gewoon dat ze ervan genoot om haar dochters om zich heen te hebben.”

U zult ook kunnen terugdenken aan waardevolle lessen die u van uw dierbare geleerd hebt. Sally vertelt bijvoorbeeld: „Mijn moeder had de gave om uitstekend advies te geven zonder dat het als advies klonk. Ze leerde me ook om goede beslissingen te nemen waar ik zelf achter stond en niet gewoon klakkeloos te doen wat mijn ouders zeiden.”

Herinneringen aan uw dierbare kunnen precies zijn wat u nodig hebt om door te gaan met uw leven. Alex, een jonge man, heeft dat ondervonden: „Na de dood van mijn vader besloot ik aan zijn levensmotto vast te houden: vergeet nooit om van het leven te genieten. Tegen mensen die een van hun ouders verloren hebben, zou ik willen zeggen: Je zult nooit echt over de dood van je vader of moeder heen komen, maar je hoeft je leven er niet door te laten beheersen. Je moet de tijd nemen om te rouwen, maar vergeet niet dat je nog steeds het beste moet maken van het leven dat voor je ligt.”

[Voetnoten]

[Inzet op blz. 8]

„Zelfs als ik me heel ellendig voelde, pakte ik de Bijbel om erin te lezen, al was het maar één vers” — Lauren

[Kader/Illustratie op blz. 7]

MET SCHULDGEVOELENS OMGAAN

Misschien hebt u het gevoel dat u door een nalatigheid hebt bijgedragen tot de dood van uw dierbare. Het is goed om te beseffen dat reële of ingebeelde schuldgevoelens een normale reactie op een sterfgeval zijn. U hoeft zulke gevoelens niet op te kroppen. Erover praten kan een hele opluchting zijn.

Hoeveel we ook van iemand houden, we hebben niet in de hand hoe zijn leven verloopt en we kunnen ook niet voorkomen dat „tijd en onvoorziene gebeurtenissen” hem treffen (Prediker 9:11). Daar komt nog bij dat u vast geen verkeerde motieven had. Stel dat u niet op tijd een afspraak met de dokter gemaakt hebt, was het dan uw bedoeling dat uw dierbare zo ernstig ziek zou worden dat hij zou overlijden? Natuurlijk niet! Dan is het dus ook niet uw schuld.

Een moeder van wie de dochter bij een auto-ongeluk omkwam, leerde met haar schuldgevoelens omgaan. Ze vertelt: „Ik voelde me schuldig dat ik haar op pad had gestuurd. Later besefte ik dat dit nergens op sloeg. Er was niets verkeerds aan dat ik haar met haar vader een boodschap had laten doen. Het was gewoon een verschrikkelijk ongeluk.”

’Maar er is nog zo veel wat ik had willen zeggen of doen’, zegt u misschien. Dat zou kunnen, maar wie van ons is volmaakt? De Bijbel zegt: „Wij allen struikelen vele malen. Indien iemand in woorden niet struikelt, die is een volmaakt man” (Jakobus 3:2; Romeinen 5:12). Accepteer dus dat u niet volmaakt bent. Door steeds te denken ’Had ik maar . . .’, verandert u niets aan de situatie maar kunt u wel uw herstel vertragen. *

[Voetnoot]

[Illustratie op blz. 6]

Soms moet een ouder die zelf verdriet heeft, zijn volwassen kind troosten

[Illustraties op blz. 9]

Een dagboek bijhouden, foto’s bekijken en hulp aanvaarden helpt bij de rouwverwerking