NABABA kadi ti panagkitam iti bagim? Dayta kadi ti manglaplapped kenka a mangsango kadagiti baro a karit? No dadduma, kumapuy kadi ti kompiansam gapu iti imbaga dagiti raraemem nupay nasayaat ti intensionda? Gapu ta nagkamalika iti napalabas, maupayka kadin ket dimon kayat ti agporsegi? No wen, kasanom a mapagballigian dagita a nakapaayam—pudno man wenno pagarupmo laeng?

Pagsayaatam no maammuam ti sungbat ti maudi a saludsod ta addanto latta pakapaayan ti tunggal maysa. (Roma 3:23) Ngem dagidiay makadaer iti pannakapaay ket tattao a natibker ti pakinakemda. Kaipapananna a balanse ti panangmatmatda kadagiti kamalida, bumangonda ken desididoda nga agporsegi. Ket dakdakkel ti posibilidad nga agballigidanton! Kitaentay ngarud no kasano a sanguem ti tallo a karit—posible a pakapaayan, pagarup a pannakapaay, ken aktual a pannakapaay.

Ti kadaksan a resulta ti dagus a mapanunotmo isu a dimon kayat a padasen. Ipapanmo ngamin a nagbassit ti tsansam nga agballigi.

Ammuem ti karit. Kadagiti sumaganad, ikkam iti ✔ ti kayatmo a pagballigian ngem panagkunam ket sigurado a mapaayka no padasem.

• Idepensa ti patpatiem iti sango dagiti kaeskuelaam
• Agaplay iti trabaho
• Agsao iti sanguanan ti adu a tao
• Makipaset iti isport
• Agkanta wenno agtokar iti instrumento iti musika
• Dadduma pay ․․․․․

Panunotem a naimbag. Usigem ti tsinekam iti ngato sa tingitingem dagiti posible a resulta babaen ti panangsungbatmo kadagitoy:

‘Ania ti kayatko koma a mapasamak?’

‘Ania ti kabutengko a mapasamak?’

Isuratmo ti maysa a rason no apay a masapul a padasem nga aramiden dayta uray no posible a mapaayka.

Pagarigan iti Biblia. Idi ni Jehova a Dios dinutokanna ni Moises a mangidaulo iti nasion ti Israel, ti dagus a napanunot ni Moises ket ti posible a dakes a mapasamak. “No ngay dida kayat  a denggen ti mensahek?” insaludsodna iti Dios. Kalpasanna, dagiti pagkapuyannan ti pinampanunotna. “Saanak a nalaing a pumapalawag,” kinunana. “Diak pulos ammo ti ibagak.” Uray kalpasan a nagkari ni Jehova a tulonganna, impakaasi ni Moises: “Pangngaasiyo ta mangibaonkayo laengen iti sabali.” (Exodo 4:1, 10, 13, Contemporary English Version) Idi agangay, inawat met la ni Moises ti ipapaaramid ti Dios, ket ammotayon ti napasamak. Iti panangiwanwan ti Dios, indauluan ni Moises ti ili ti Israel iti las-ud ti 40 a tawen.

Ti maaramidam. Insurat ni Ari Solomon: “Isuamin a masarakan ta imam nga aramiden, aramidem buyogen ti mismo a bilegmo.” (Eclesiastes 9:10) Isu nga imbes a bay-am nga igawidnaka ti pannakapaaymo, aramidem ketdi ti amin a kabaelam. Panunotem dagiti gundaway a nasaysayaat ti naaramidam ngem iti ninamnamam. Ania ti nasursurom maipapan iti bagim iti panagballigim? Kasano a makatulong kenka dayta a kapadasan a mangparmek iti aniaman a panagamakmo a mapaay?

Singasing: No kasapulan, agpabalakadka kadagiti nagannak wenno iti manakem a gayyem a makatulong kenka a mangpapigsa iti kompiansam. *

No adda sabali nga agballigi iti kayatmo nga aramiden, panagriknam ket napaayka no idiligmo ti bagim kenkuana.

Ammuem ti karit. Siasino ti pangidildiligam iti bagim, ken ania ti nagapuananna tapno maikunam a napaayka?

Panunotem a naimbag. Talaga kadi a napaayka no isu ket nagballigi? Iti baba, isuratmo ti nabiit pay a pasamak, kas iti eksamenasion iti eskuelaan, nga OK met ti nagapuanam ngem adda la nangatngato ti naalana ngem sika.

Isuratmo no apay a makagunggona latta ti panagreggetmo.

 Pagarigan iti Biblia. ‘Nakapungtot’ ni Cain idi nagminar a ni adingna nga Abel ti inanamongan ni Jehova. Ti naimon a ni Cain ket pinakdaaran ni Jehova. Ngem impanamnamana ken Cain a makapagballigi no pilienna dayta. ‘No naimbag ti aramidem,’ kinuna ni Jehova ken Cain, “awanto aya ti pannakaitan-ok?” *—Genesis 4:6, 7.

Ti maaramidam. Imbes a ‘makisalisalka,’ uray iti panunotmo laeng, bigbigem dagiti gapuanan ti dadduma. (Galacia 5:26; Roma 12:15) Bigbigem met dagiti naisangsangayan nga abilidadmo, nupay dimo met pagpangas dagita. Kuna ti Biblia: “Paneknekan koma ti tunggal maysa no ania ti bukodna nga aramid, ket kalpasanna maaddaanto iti pakaigapuan ti panagrag-o maipapan iti bagina met laeng.”—Galacia 6:4.

Adda nakapaayam a mapampanunotmo isu a dikan agregget nga agballigi.

Ammuem ti karit. Ania ti nakapaayam a makapaupay unay kenka?

Panunotem a naimbag. Ti kadi insuratmo iti ngato a nakapaayam talaga nga ipakitana a kanayonka lattan a mapaay? Kas pagarigan, no timmulokka iti maysa a pagkapuyam, kayatna kadi a sawen nga awanen ti namnamam? Wenno kasapulam laeng ti tulong? No natumbaka bayat nga agay-ay-ayamka, agpatulongka la ketdi tapno maitultuloymo ti agay-ayam. Kasta met koma ti aramidem no dika nagballigi. Isuratmo iti baba ti nagan ti tao a mabalinmo a kasarita maipapan iti problemam. *

Pagarigan iti Biblia. Adda idi tiempo a naupay ni apostol Pablo gapu kadagiti pagkapuyanna. “Nakaay-ay-ayak a tao!” insuratna. (Roma 7:24) Ngem naamiris met ni Pablo a ti kinaimperpektona ket saan a lapped iti panagballigina. Insuratna: “Nakirupakak iti nasayaat a dangadang, tinarayko ti tarayen agingga iti pagpatinggaan, inalagadko ti pammati.”—2 Timoteo 4:7.

Ti maaramidam. Imbes a dagiti la kamalim ti sangkapanunotmo, panunotem met dagiti nasayaat a kualidadmo. Sigurado a kasta ti ar-aramiden ni Jehova. Kuna ti Biblia: “Saan a nakillo ti Dios tapno lipatenna ti aramidyo ken ti ayat nga impakitayo maipaay iti naganna.”—Hebreo 6:10; Salmo 110:3.

Laglagipem: Awan ti tao a perpekto. Amin ket mapaay no maminsan. No masursurom a patibkeren ti pakinakemmo, dakkelto ti maitulong dayta inton adultokan. Kuna ti Proverbio 24:16: “Daydiay nalinteg mabalin a matuang iti uray mamimpito a daras, ket sigurado a tumakderto.” Kabaelam met dayta!