Skip to content

Skip to table of contents

Kukomezya Bana Ciindi Nobatandila Aciimo Cabukubusi

Kukomezya Bana Ciindi Nobatandila Aciimo Cabukubusi

Kukomezya Bana Ciindi Nobatandila Aciimo Cabukubusi

“Ciindi bana kabatanakkwanya myaka yosanwe, ncuuba-uba kubayiisya bube bubotu nkaambo inga tabanatalika kuunka kucikolo. Pele batalika buyo cikolo, balaiya nzila ziindene-indene zyambokucitwa zyintu, alimwi aŋambawido iisiyene-siyene.”—Oobu mbobakaamba ba Valter, baku Italy.

MBOBAYAABUKOMENA bana, balayanda kucita zyintu zinji. Balaswaangana abantu banji mbuli—basicikolonyina, mbobasobana limwi, alimwi abanamukwasyi bambi. Kweelana ambobakaamba ba Valter ibaambwa kumatalikilo, ibazyali tabacili balikke beendelezya buumi bwabana babo, mbuli mbobakali kucita nibakacili bavwanda. Nkakaambo kaako cilayandika kapati kuti mubayiisye bana banu mbociyandika kulibombya alimwi akulilemeka kabatanatalika cikolo. Alimwi cilayandika kapati kubayiisya kuziba cibi acibotu.

Oobu bube ibwaambwa aawa, bulaboola aasyoonto-syoonto. Akaambo kaceeci, kulayandika ‘kusinsa, kukalalila, kukulwaizya cakukkazyika moyo kapati, alimwi akuba aaluzyibo mukuyiisya.’ (2 Timoteyo 4:2) Bazyali bana Israyeli bakaambilidwe boobu kujatikizya mulawo wa Leza: “Muleelede kwaaisya bana banu akwaambaula ngawo lyoonse, ciindi cakukala muŋanda aciindi cakweenda munzila, ciindi cakoona aciindi cakubuka.” (Deuteronomo 6:6, 7) Kweelana alugwalo oolu mbolwaamba, kuzumanana kupa lulayo kulayandika.

Mukuli wakukomezya bana ulabikkilizya abuyumu-yumu bunji. Atubulange-lange buyumu-yumu bumwi.

Ciindi Cakuswiilila

Ibbaibbele lyaamba kuti kuli ‘ciindi cakwaamba,’ alimwi aciindi cakuswiilila. (Mukambausi 3:7) Mbuti mbomukonzya kuyiisya mwana kuti kaswiilila ciindi bamwi—naa nywebo—nomwaambaula? Nzila imwi njakuba cikozyanyo cibotu. Sena nywebo mulaswiilila ciindi bamwi nobaambaula, ikubikkilizya abana banu?

Bana balafwambaana kunyonganizigwa, aboobo, kukkazika moyo kwanu kuyoosunkwa ciindi nomubandika ambabo. Bana baliindene, aboobo kubazyiba kabotu alimwi akubona nzila ziindene-indene zyakubandika izikonzya kubeleka kabotu kumwanaanu kulayandika. Mucikozyanyo, ba David, ibazyali baku Britain baamba kuti: “Ndilamwaambila mwanaangu musimbi kuti aambe mumajwi aakwe zyintu nzyondazwa akumwaambila. Akaambo kaceeci, mbwayaabukomena ulaiya kuswiilila.”

Ciindi Jesu naakali kuyiisya basikwiiya bakwe, wakabaambila kuti: “Amubikkile maano mbomumvwa.” (Luka 8:18) Ikuti bapati kabayandika kucita boobo, nkokuti cilayandika kapati kubana kwiiya kuswiilila bamwi.

“Kweengelelana Akulekelelana Camoyo Woonse”

Ibbaibbele lyaamba kuti: “Amuzumanane kweengelelana akulekelelana camoyo woonse nokuba kuti umwi kajisi kaambo kakutongooka mweenzinyina.” (Bakolose 3:13) Bana balakonzya kuyiisyigwa kuba amuuya wakulekelela. Munzila nzi?

Kweelana ambokwaambwa kale kujatikizya kuswiilila, mweelede kuba cikozyanyo cibotu. Bana banu beelede kubona kuti mujisi muuya wakulekelela muzyintu nzyomucita abamwi. Ba Marina, ibazyali baku Russia, balasoleka kucita oobu. Bakaamba kuti “Tulasoleka kuba cikozyanyo cibotu kubana besu kwiinda mukulekelela bamwi, kufwambaana kubamba twaambo, akutafwambaana kunyema.” Alimwi bakayungizya kwaamba kuti: “Ciindi nondibalubizyila bana bangu, ndilalilekelela. Ndiyanda kuti abalo kabacita mbubwenya oobu.”

Ibube oobu bwakulekelela bamwi buyakuyandika baakukomena. Amubayiisye bana banu kuti kabababikkila maano bamwi alimwi akuzumina ikuti naa balubizya. Kwiinda mukubayiisya zyintu eezyi, mulabagwasya kuba acipego ciyandika kapati alimwi akukomena kabotu.

“Amutondezye Kuti Mulalumba”

‘Muziindi eezyi zikatazya ncobeni,’ bantu banji ‘mbaasikuliyanda.’ (2 Timoteyo 3:1, 2) Lino, ciindi bana nobacili baniini, nceciindi cibotu cakubayiisya kulumba. Paulo wakalemba kuti: “Amutondezye kuti mulalumba.”—Bakolose 3:15.

Nokuba kuti bacili bana, balakonzya kwiiya kutondezya bulemu alimwi akubabikkila maano bamwi. Munzila nzi? Dokota umwi wazyina lyakuti Kyle Pruett wakaambila balembi bamagazini yakuti Parents, kuti: “Inzila mbotu yakuyiisya bana kutondezya kulumba njakuti nobazyali lyoonse mweelede kubalumba banamukwasyi.” Alimwi wakayungizya kuti: “Eeci caamba kuti lyoonse mweelede kulumba kuzyintu nzyobamucitila . . . Kucita boobu kuyandika kusolekesya.”

Oobu mbobacita ba Richard, ibazyali baku Britain. Bakaamba kuti: “Mebo abakaintu bangu tulabalumba aabo ibatucitila zyintu zibotu, mbuli bamayi babo, alimwi abamakaapanyina. Lyoonse notutambwa kucakulya amukwasyi umwi, toonse kubikkilizya abana tulalemba kakkaadi kakulumba.” Kutondezya buuya akulumba kuyoobagwasya bana banu kuba azilongwe ziyumu mubuumi bwabo kumbele.

“Utakaki Kukoma Mwana”

Ciindi bana banu nobakomena, balayandika kuzyiba kuti zyintu nzyobacita zilakonzya kubaletela mapenzi naa bubotu. Nobaba bana bacili baniini, micito yabo ilakonzya kaili mibi naa mibotu, kutali buyo aŋanda, pele kubikkilizya akucikolo alimwi akubuleya. Mulakonzya kubagwasya bana banu kuzyiba kuti balatebula zyintu nzyobabyala. (Bagalatiya 6:7) Munzila nzi?

Ibbaibbele lyaamba kuti: “Utakaki kukoma mwana.” (Tusimpi 23:13) Ikuti naa mwanaanu mwakamwaambila kuti micito mibi ilakonzya kuleta mapenzi, tamweelede kuyoowa kumupa lulayo pe. Ba Norma, ibazyali baku Argentina bakaamba kuti: “Kutacinca-cinca kulayandika kapati. Kucinca-cinca lulayo ndomumupa mwana, kulakonzya kupa kuti mwana kacita zyintu nzyayanda.”

Bazyali balakonzya kubagwasya bana kuti kababamvwida, kwiinda mukubagwasya kuzyiba cikonzya kucitika akaambo kakutamvwida. Bana balakonzya kuyoowa kulubizya kuti kabaizyi milawo, akuti bazyiba cikonzya kucitika ikuti naa baityola milawo alimwi beelede kuti kabajisi twaambo tubapa kusyoma kuti naa balubizya nkokuti balubizya.

Masimpe ngakuti, kutegwa lulayo lubeleke kabotu, tamweelede kulaya mwana kamunyemede. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Amuzisowe zyintu zyoonse eezyi, kulutila, bukali, kunyema, kubwenta alimwi amajwi aakusampaula.” (Baefeso 4:31) Lulayo talweede kuba cisubulo cipegwa aaluciso alimwi amwaambo wakufwubaazya.

Mbuti mbomukonzya kucita kutegwa mutanyemi ciindi mwanaanu naacita zyintu ziteendelani amulawo wanu? Ba Peter, ibazyali baku New Zealand, bakaamba kuti: “Tacili cuuba-uba lyoonse pe kutanyema, pele bana beelede kuzyiba kuti tulabasubula akaambo kakulubizya kwabo, ikutali akaambo kakuti tulinyemede.”

Ba Peter abakaintu babo balasola kugwasya bana babo kubona bubotu bwalulayo. Bakaamba kuti: “Nokuba kuti bana bacita cibi cipati, tulabandika ambabo kuti beelede kuba bana bali kabotu.”

“Kunyoneka Kwanu Akuzyibwe Abantu Boonse”

Kujatikizya lulayo ndwaakali kuyoobapa bantu bakwe, Leza wakati: “Njoomuuma muciyanza ceelede buyo.” (Jeremiya 46:28) Ikuti kamupa lulayo munzila yalubomba, alimwi kweelana akulubizya nkobacita bana banu, muyoocikonzya kubakomezya kabotu. Paulo wakalembela Banakristo kuti: “Kunyoneka kwanu akuzyibwe abantu boonse.”—Bafilipi 4:5.

Nzila imwi yakunyoneka ooku naa lubomba, nkulaya bana munzila iitondezya kuti mulabalemeka. Ba Santi, ibazyali baku Italy bakaamba kuti: “Tandibafwubaazyi bana bangu. Muciindi caboobo, ndilasola kuzyiba kaambo kapa kuti balubizye, mpoonya ndilabagwasya kuti batakaciinduluki. Ikuti kacikonzyeka, tandibanyemeni bana akati kabantu, naaba akati kabo beni. Alimwi tandaambilizyi kujatikizya kulubizya kwabo.”

Ba Richard, ibaambwa kale musyule, abalo balizyi kuti aaka kaambo nkamasimpe. Bakaamba kuti: “Mweelede kumupa lulayo mwana kweelana ancaacita aciindi aawo, kutali kubikkilizya anzyaakacitide musyule. Mwamanizya kumupa lulayo, tamweelede kuzumanana kwaamba naa kumuyeezya cibi ncaakacita.”

Kukomezya bana mulimo mupati uuyandika kulyaaba, pele kumamanino uletela zilongezyo. Ba Yelena, ibazyali baku Russia, bakabona kuti kaambo aaka nkamasimpe. Bakaamba kuti: “Ndakasala mulimo uubelekwa mawoola masyoonto kutegwa kandijana ciindi cinji cakuba amwanaangu. Kubeleka mulimo uuvwolwa mali masyoonto kuyandika kuliimya, pele cilakkomanisya kubona kuti kulyaaba kwangu kwapa kuti mwanaangu kakkomene alimwi akuti cilongwe cangu anguwe ciyume.”

[Cifwanikiso icili apeeji 11]

Bana balakonzya kwiiya kubabikkila maano bamwi

[Cifwanikiso icili apeeji 12]

Mweelede kulaya bana munzila iitondezya kuti mulabalemeka