Ditlhohlo tša Moswananoši tša Malapa a Lenyalo la Bobedi

● Go ya ka setsebi sa malapa a lenyalo la bobedi e lego Dr. Patricia Papernow, go leka go rarolla mathata a lenyalo la bobedi ka go fela o bolela ka lenyalo la pele go swana le “go leka go sepela ditarateng tša New York City o diriša mmapa wa Boston.”

Tabakgolo ke gore mathata a lenyalo la bobedi ke a moswananoši e bile ke a magolo go feta a lenyalo la pele. Ge e le gabotse, setsebi sa monagano e lego William Merkel o hlalosa lapa la lenyalo la bobedi e le “le le raraganego kudu, le le sa tlwaelegago e bile go lona go le thata go phedišana gabotse ka tsela e tlwaelegilego bathong.”

Ka ge go le thata ka tsela yeo, na lapa la lenyalo la bobedi le ka tsoga le atlegile? Tsela yeo go phedišanwago ka yona lenyalong la bobedi e ka swantšhwa le meroko ya go kopanya mašela. Le ge meroko ye e ka ba e fokola ge go sa thongwa go roka, ge go feditšwe, e ka tia kudu go swana le seaparo se se tšwago lebenkeleng—ge e ba e rokilwe ka kelohloko.

Anke re hlahlobeng tše dingwe tša ditlhohlo tše di tlwaelegilego tšeo malapa a lenyalo la bobedi a kopanago le tšona le megato yeo e thušitšego malapa a mantši gore a phedišane ka kwano. Ke moka, re tla kwa ka malapa a mane a lenyalo la bobedi ao a ilego a atlega.

 TLHOHLO 1: GO SE HWETŠE SEO SE BEGO SE LETETŠWE

“Ke be ke letetše gore bana ba ka bao e sego ba madi ba nkamogele ge nka ba rata kudu le go ba hlokomela, eupša go šetše go fetile nywaga e seswai, ga go na nko e tšwago lemina.”—Gloria. *

GANTŠI malapa a lenyalo la bobedi a thoma go na le dilo tše dintši tše di fagahletšwego. Batswadi ba holofela gore ba tla phema goba go rarolla diphošo tšeo ba di dirilego manyalong a bona a pele le go hwetša lerato le tšhireletšego tšeo ba bego ba se natšo. Dikholofelo tše dingwe e fo ba ditoro, eupša di ka baka kgateletšego ge di sa phethege. Beibele e re: “Go diega ga selo seo se letetšwego go bolaiša pelo.” (Diema 13:12) Go thwe’ng ge e ba seo o bego o se letetše se go bolaiša pelo?

SEO O KA SE DIRAGO

O se ke wa hwela ka gare, o holofela gore manyami ao a tla feta. Go e na le moo, hwetša gore ke eng seo se go ferekanyago ka ge se sa ba kamoo o bego o letetše ka gona. Ke moka, hwetša gore ke eng seo se dirago gore o letele se, gore o bone seo se dirago gore o se kgomarele. Mafelelong, leka go thoma go ba le tetelo e kwagalago kutšwanyana. E mengwe ya mehlala še:

1. Ke tla rata bana ba ka bao e sego ba madi di sa tloga fase gomme le bona ba tla nthata.

Ka baka la’ng? Ke kgale ke duma go ba lapeng le borutho le leo le ipopilego ngatana e tee.

Se se kwagalago: Lerato la rena le tla gola ge nako e dutše e eya. Sa bohlokwa gona bjale ke gore re ikwa re šireletšegile e bile re a hlomphega ka mo gae.

2. Bohle ka lapeng le lefsa ba tla tlwaelana le maemo kapejana.

Ka baka la’ng? Re nyaka go thomološa dilo lefsa.

Se se kwagalago: Gantši malapa a lenyalo la bobedi a tšea nywaga e mene go ya go e šupago gore a be sekeng. Mathata a rena a tlwaelegile.

3. Re ka se ngangišane ka ditšhelete.

Ka baka la’ng? Go ratana go tla dira gore re pheme go ngangišana ka dilo tše di sa rego selo.

Se se kwagalago: Ditaba tša ditšhelete tše di sepedišanago le manyalo a rena a pele di raragane. Re ka no ba re se ra hlwa re lokologa go diriša tšhelete ya rena re le mmogo.

 TLHOHLO 2: KAMOO LE KA KWEŠIŠANAGO

“Re ile ra tlwaelana le maemo ka pela—bohle ka lapeng le lefsa la lenyalo la bobedi ba ile ba thaba go tloga mathomong.”—Yoshito.

“Go ntšere nywaga e ka bago e lesome pele nka ikwa ke nyaka go atlegiša lapa lešo la lenyalo la bobedi.”—Tatsuki, morwa yo e sego wa madi wa Yoshito.

DITHO tša lapa la lenyalo la bobedi di ka no se lemoge gore ga di kwane ka dikgopolo, go etša Yoshito le Tatsuki. Ke ka baka la’ng ye e le taba e kgolo? Ge go tšwelela mathata, o ka nyaka go a rarolla kapejana. Eupša e le gore o atlege, o swanetše go thoma ka go kwešiša lapa leo o dulago le lona.

Go bohlokwa gore o ele hloko tsela yeo le boledišanago ka yona, ka ge mantšu a ka aga goba a phušola. Beibele e re: “Lehu le bophelo di matleng a leleme.” (Diema 18:21) O ka diriša leleme la gago bjang go aga go e na le go phušola?

SEO O KA SE DIRAGO

• Kgahlegelanang le go kwelana bohloko go e na le go ahlolana. Ka mohlala:

Ge morwa wa gago a re: “Ke hlologetše Tate,” o se ke wa mo kwela thoko. Go e na le gore o re: “Eupša tatago yo e sego wa madi o a go rata e bile o kaone go feta tatago,” leka gore: “Ke a dumela gore go thata. Anke o mpotše, ke’ng seo se dirago gore o hlologele tatago kudu?”

Go e na le go sola molekane wa gago yo mofsa ka gore: “Nkabe o rutile morwa wa gago mekgwa go tloga bjaneng, o be a ka se be ka tsela ye,” mmotše kamoo o ikwago ka gona. Leka se: “Ke kgopela o botše Thabang gore a ntumediše ge a boa gae. Nka thaba.”

• Tsebanang gakaone nakong ya dijo, ya boitapološo le ya borapedi.

• Boledišanang ka mehla le le lapa le le feletšego. Neang yo mongwe le yo mongwe sebaka sa go bolela le sa mo tsene ganong, a thome ka dilo tšeo a di ratago ka lapa labo le lefsa ke moka a bolele tšeo di mo tshwenyago. Mo hlompheng le ge le sa dumelelane le yena gomme le botšiše ge e ba go ka ba go na le yo a nago le tharollo.

 TLHOHLO 3: KAMOO LE KA BAGO NGATANA E TEE

“Mosadi wa ka le bana ba gagwe ba a nkwanela gomme ba tla ba ntlhasela. Ke ikwa ke se setho sa lapa le, okare ke moeng.”—Walt.

GO BOIFA go swarwa bjalo ka moeng ka lapeng leo o dulago go lona e ka ba gona go bakago mathata ao o bego o sa nagana ka ona. Ka mohlala:

• Bana bao ba bego ba swarane gabotse le motswadi yo e sego wa madi pele a ka nyala goba go nyalwa ba bonagala ba goga ka kgara ka morago ga lenyalo.

• Motswadi yo e sego wa madi o hufegela ngwana wa nywaga e tshela.

• Ngangišano e kgolo e tsošwa ke ditaba tšeo di bonagalago e le tše dinyenyane tša ka gae.

Taba ye e kgoma le batswadi ba madi, ka ge ba gateletšega ge lapa la lenyalo la bobedi le bonagala le sa kwane. Go etša ge Carmen a bolela, “go thata kudu go se tšee lehlakore ge bana ba ka ba babedi ba elwa le monna wa ka.”

Molao wa Gauta o nea tharollo tlhohlong ye. Jesu o itše: “Ka baka leo, dilo tšohle tše le nyakago batho ba le dira tšona, le lena le ba dire tšona.” (Mateo 7:12) Malapa a lenyalo la bobedi a ka ba ngatana e tee bjang?

SEO O KA SE DIRAGO

• Etiša lenyalo la gago pele. (Genesi 2:24) Iphe nako le molekane wa gago yo mofsa gomme o dire gore bana ba gago ba kwešiše gabotse tema yeo a e kgathago ka lapeng. Ka mohlala, botate ba ka botša bana ba bona le pele ba ka nyala gape gore: “Ke rata mmangwane Mosima e bile ke nyaka go mo nyala. Ke holofela gore le tla mo swara gabotse.”

• Iphe nako o dule le yo mongwe le yo mongwe wa bana ba gago le nnoši. Go ipha nako le bona go ba bontšha gore o ba tšea ba le bohlokwa le gore o sa ba rata.

• Iphe nako o dule le yo mongwe le yo mongwe wa bana ba gago bao e sego ba madi motswadi wa bona a se gona gore o tlwaelane le bona.

• Dumelela bana ba gore ba ikwe ba amogelegile lapeng le ntle le go lebala ka lapa la bona la mathomong. Gantši go kaone kudu go se gapeletše bana bao e sego ba madi go diriša dipolelwana tše bjalo ka “Tate” goba “Mma.” Bana bao ba šetšego ba godile ba ka no se lokologe mathomong go diriša mantšu a bjalo ka “lapa lešo” goba “rena” ge ba bolela ka lapa la lenyalo la bobedi.

• Neang ngwana yo mongwe le yo mongwe mešongwana ya ka gae, le mo tlogelele sekgoba sa mo a ka dulago tafoleng gomme le mo nee nako ya go ba noši. Se se akaretša le bana bao ba felago ba etela ka mo gae.

• Naganang ka go hudugela lefelong le lengwe goba go kaonefatša legae la lena e le gore ditho tše difsa tša lapa di se ke tša ikwa eka ke baeng.

 TLHOHLO 4: GO LAYA BANA

“Ge ke kgala bana ba Carmen, o a ba homotša go e na le gore a nthekge.”—Pablo.

“Ke kwa bohloko ge Pablo a swara bana ba ka makgwakgwa.”—Carmen.

KE KA baka la’ng go godiša bana go ka tsoša dikgohlano ka lapeng la lenyalo la bobedi? Go ka direga gore tayo e be e hlaela lapeng la motswadi o tee. Ge motswadi yo e sego wa madi a tsena ka lapeng le lefsa, a ka no se rate bana ba moo di sa tloga fase. Se se ka feleletša ka’ng? Motswadi yo e sego wa madi a ka nagana gore motswadi wa bona o lepeletša bana ba gagwe, mola motswadi wa bona a nagana gore motswadi yo e sego wa madi o ba swara makgwakgwa.

Beibele e kgothaletša gore go be le tekatekano ge go godišwa bana, e re: “Le se ke la befediša bana ba lena, eupša tšwelang pele le ba godiša ka tayo le temošo ya Jehofa [Modimo].” (Baefeso 6:4) Tabakgolo mo ke go tlwaetša monagano wa ngwana go e na le go fo laola boitshwaro bja gagwe. E bile batswadi ba kgothaletšwa go ba botho le go ba le lerato gore tayo ya bona e se ke ya befediša bana.

SEO O KA SE DIRAGO

• Beang melao ya ka gae, le thome ka yeo e šetšego e le gona. Elang hloko mehola ya melao e bjalo tiragalong e latelago:

Mma yo e sego wa madi: Mahlatse, molao wa ka mo gae ke gore founo e dula fase go fihla o fetša mošomo wa sekolo.

Mahlatse: Ga se wena mma.

Mma yo e sego wa madi: Ke a tseba, Hlatsee, eupša go lla sa ka lehono, gomme molao o re founo e dula fase go fihla o fetša mošomo wa sekolo.

• Phema go bea melao e mentši goba go akgofela go fetoša mekgwa ya go dira dilo. Kgopelo e bonolo ya motswadi yo e sego wa madi e ka ba e boima go ngwana yo a ikwago eka dilo di mo fetogetše ka lebelo. Ke therešo gore go ka nyakega melao e itšego e mefsa, e bjalo ka go laola khupamarama ya lapa le mokgwa wa go apara, kudukudu ge go na le bana bao ba šetšego ba gotše lapeng leo la lenyalo la bobedi.

• Ge le na le diphapano, boledišanang ka tšona le le ba babedi, e sego pele ga bana. Boledišanang ka boitshwaro bjo itšego bja ngwana go e na le go bolela gore nkabe a ile a godišwa bjang.

[Mongwalo wa ka tlase]

[Seswantšho go letlakala 3]

Lapa la lenyalo la bobedi le le nago le botee le ka bonagala e le toro yeo e ka se tsogego e phethagetše

[Seswantšho go letlakala 4]

Hlwayang tsebe gore le kwešiše maikwelo le dipelaelo tša yo mongwe le yo mongwe

[Seswantšho go letlakala 6]

Ge batswadi ba na le diphapano, ba swanetše go boledišana ka taba yeo e le ba babedi