Skip to content

Skip to table of contents

Zyintu Zitalisya Nkondo

Zyintu Zitalisya Nkondo

Zyintu Zitalisya Nkondo

ZYINTU zitalisya nkondo zilakatazya kuzyiba. Alimwi kanji-kanji zyintu eezyi tazibooli buyo akaambo kabantu mbotuyanzana limwi, zyakulikondelezya nzyotusala naa kubusena nkotukkala. Pele nzinji zyintu zijatikizyidwe kubikkilizya atwaambo ootu tutobela:

Kulibilika alimwi akutyompwa. Zimwi ziindi bantu balalwana akaambo kakupenzyegwa, kusalululwa, akubula mali, naa ciindi nobadyaamininwa.

Muuya wabuzangi uujanika mukabunga kabantu. Eeci kanji-kanji cilalibonya muzisobano zyabbola, bantu banji nobali mubbunga lyabantu batalilemeki, balaalilwa kulilemeka. Nkaambo nzi? Bbuku lya Social Psychology lyaamba kuti: “Bantu bali boobu balaalilwa kutobela zyeelelo zyabo zyakulilemeka alimwi balalangilwa kutalisya nkondo amicito mibyaabi.” Alimwi buvwuntauzi bumwi butondezya kuti, “bantu aaba tabakonzyi kulisalila kucita zyintu.”

Munyono alimwi alusulo. Makani aakusaanguna aakacitika kaindi aabujayi akacitwa a Kaini. (Matalikilo 4:1-8) Akaambo kamunyono, Kaini wakamujaya mwanookwabo nokuba kuti Leza wakalimukasyide kuzumanana kunyema alimwi wakamusyomezyede kuti ulamulongezya ikuti naakamumvwida. Bbaibbele lyaamba masimpe noliti: “Kufwumbwa ooko ikuli bbivwe akukazyanya, alimwi kunooli lupyopyongano acintu cibi cili coonse.”—Jakobo 3:16.

Bukoko alimwi amisamu iikola. Misamu iikola tainyonganyi buyo mubili alimwi amizeezo yamuntu pe, pele ilanyonganya aboongo. Akaambo kaceeci muntu uukoledwe ulakonzya kufwambaana kutalisya nkondo alimwi akunyema-nyema kufwumbwa buyo ciindi.

Kulekela milimo yabugwebenga. Lugwalo lwa Mukambausi 8:11 lwaamba kuti: “Milimo mibi tiifwambaani kubetekwa, aboobo myoyo yabantu ilakakatila kucita zibi.” Ciindi babetesi nobaalilwa kubeteka munzila yabululami akaambo kamakulo, cipa kuti bantu batalike kulwana.

Bukombi bwakubeja. Bukombi bwakubeja kanji-kanji buliswaangene ankondo, kubikkilizya akutamvwana kuli akati kazikombelo. Pele tabali buyo basinkazi balikke batalisya nkondo pe. Ciindi cankondo zyobilo zyanyika yoonse, bantu bazulilwa muzikombelo zyakubeja zya Bunakristo alimwi azitali zya Bunakristo bakali kujayana, alimwi kanji-kanji bakali kulelekwa abasololi bazikombelo zyabo. Micito iili boobu ilamunyemya Leza.—Tito 1:16; Ciyubunuzyo 17:5, 6; 18:24.

Sena mazubaano cilakonzyeka kuba basiluumuno munyika, mwalo muli zyintu zikulwaizya muuya wankondo? Inzya cilakonzyeka, kweelana ambotutiibone.

[Kabbokesi kali apeeji 6]

NKONDO ITALIKILA MUMOYO

Nokuba kuti nkondo ilakonzya kutalisyigwa azyintu zinji, pele mubwini italikila mumoyo. Ino eeci cicitika buti? Jesu Kristo, walo wakali kukonzya kuzyiba zili mumyoyo yabantu wakaamba kuti: “Mumoyo wamuntu, momuzwa mizeezo mibi, bwaamu, bubbi, bujayi, bumambe, kulikumbuzya, bubi, lweeno, bukkale busesemya, ibbivwe, kusampaula, kulisumpula alimwi abufwubafwuba.” (Maako 7:21, 22) Mizeezo mibyaabi tulaitalisya kwiinda mukweebelela, kuswiilila, naa kuyeeya zyintu zibyaabi.—Jakobo 1:14, 15.

Kulubazu lumwi, ciindi notusanina mizeezo yesu zyintu zili kabotu, mbuli zeezyo zyaambidwe mucibalo cili apeeji 8, ‘tujaya kulombozya kubyaabi’ alimwi akuba amizeezo mibotu. (Bakolose 3:5; Bafilipi 4:8) Mpoonya Leza uyootugwasya ‘kuba anguzu mumyoyo yesu.’—Baefeso 3:16.

[Kabbokesi kali apeeji 7]

NKONDO ILABANYONGANYA BASYAAZIBWENE

Nkaambo nzi muzisi zimwi ncokucitika nkondo zinji kwiinda muzisi zimbi? Nkaambo nzi nkondo alimwi akulwana ncozyazumanana mubuumi bwabantu? Mibuzyo iikatazya kwiingula minji; pele bwiinguzi bukkazyika moyo mbusyoonto.

Basikuvwuntauzya bamwi baamba kuti bucete alimwi akusalaulana mubala nkokuleta nkondo. Kweelana abuvwuntauzi bumwi, 90 pesenti yabantu ibafwa munzila yalunya, yalo iibikkilizya akulijaya, ilacitika muzisi zitavwubide; alimwi akuti, ikuti mudolopo kamuli bantu banji bacete, micito yabugwebenga ilavwula. Pele sena bantu bacete mbaasilunya? Alimwi sena balapenga akulwana akaambo kakuti balaalilwa kutobela milawo iibikkidwe mumasena mobakkala? Mumasena amwi mbuli ku Calcutta, kucisi ca India, bantu banji mbacete. Pele munyika yoonse, dolopo lya Calcutta ndimwi lyamadolopo aajisi mweelwe musyoonto wabantu bajayana.

Bamwi bayeeyela kuti akaambo kantobolo zyavwula, capa kuti kujayana akwalo kuvwule. Masimpe ngakuti, ntobolo zyapa kuti bantu basilunya baindile buya. Pele ino nkaambo nzi mumasena amwi ncokuli basilunya banji? Acalo eeci, cilabanyonganya basyaazibwene.