KHOMO ea lihlabeng e ka khetholloa habonolo kaha e na le manaka a kobehetseng holimo, boea bo bolelele bo e koahelang ka mahlong le boea bo bongata bo bohlasoa bo apesitseng ’mele oa eona o mokhutšoanyane o tiileng.

Khomo ena e matla ea lihlabeng—e leng e ’ngoe ea mefuta eo e leng khale e tsejoa—e ’nile ea lula e phela le tlas’a maemo a mabe a leholimo a lihlabeng le a lihlekehlekeng tsa Scotland. Qalong, likhomo tse neng li fula lihlabeng tse hōle li ne li le khōlō ’me li le khunong, ha likhomo tse tsoang lihlekehlekeng tse lebōpong le ka bophirimela li ne li le nyenyane ’me hangata li le ntšo. Kajeno batho ba nka likhomo tsa lihlabeng e le tsa mofuta o le mong, ’me li fapane ka mebala, tse ling li khunong, tse ling li ntšo, tse ling li sootho ’me tse ling li bosehla bo isang bosoeung.

Boea bo bongata ba khomo ea lihlabeng bo e koahetseng ka mahlong bo shebahalang ka tsela e makatsang, bo phetha karolo ea bohlokoa. Mariha boea boo bo sireletsa mahlo a eona moeeng o matla, puleng le lehloeng. Lehlabula bo a sireletsa likokoanyaneng tse fofang tse ka ’nang tsa a kenya maloetse.

Le hoja hangata sehlopha sa likhomo se bitsoa mohlape, likhomo tsa lihlabeng tsona li bitsoa lesaka. Lebitso lena le ne le sebelisoa khale ke batho ba ruileng liphoofolo, kapa bo-rapolasi ba neng ba lula ka ntle bosiu ’me ba kenya likhomo tsa bona sebakeng se hahiloeng ka majoe seo ba neng ba se bitsa lesaka. Ba ne ba etsa joalo ho li sireletsa boemong bo bobe ba leholimo le liphokojoeng.

Khomo ea lihlabeng ea ikhetha hobane e na le boea bo likarolo li peli. Boea ba eona bo ka holimo bo bohlasoa ebile bo bolelele ’me ka linako  tse ling bo ka ba bolelele ba lisenthimathara tse 33. Boea bona bo mafura, bo etsa hore e se ke ea kolobisoa ke pula le lehloa. Ka tlas’a boea bona ho na le bo bong bo bonolo bo etsang hore e lule e futhumetse.

Jim, ea ’nileng a hlokomela likhomo tsena tsa lihlabeng ka nako e telele, oa hlalosa: “Ho thata haholo ho hlatsoa likhomo tsena, hobane metsi a hana ho fetela letlalong la tsona!” Ka lebaka la boea ba tsona bo phophomang, likhomo tsa lihlabeng li phela le ho atleha libakeng tse lithaba moo ho lulang ho e-na le meea e batang le lipula, e leng libaka tseo mefuta e meng ea likhomo e ke keng ea phela ho tsona.

Nakong ea lehlabula ha ho chesa haholo ebile ho omme, khomo ena ea lihlabeng e ikamahanyang le maemo e hlobola boea ba eona bo boima. Hamorao, ha serame le mongobo o khutla, e mela boea bo bocha.

Le hoja linku li tloaetse ho senya lijalo ka hore li je methapo ea tsona le mahlomela, likhomo—ho akarelletsa le tsa lihlabeng—ha li etse joalo. Ha e le hantle, likhomo tsa lihlabeng li ntlafatsa makhulo. Ka tsela efe? Ka linaka tsa tsona tse matla le nko e sephara, likhomo tsena li tlosa lihlahla tse sa batleheng tseo likhomo tse ling li sa batleng ho li thetsa. Ho hloekisa hoo, ho etsa hore joang le lifate li hlahe hape.

Boea bo likarolo li peli ba likhomo tsena bo phetha karolo e ’ngoe ea bohlokoa. Kaha likhomo tsena ha li hloke mafura a eketsehileng letlalong la tsona hore li lule li futhumetse, nama ea tsona ha e na mafura a mangata le k’holeseterole ’me e na le protheine e ngata le tšepe ho feta nama ea likhomo tse ling. Likhomo tsena li fana ka nama ea boemo bo holimo le hoja ho sa hlokahale hore li feptjoe lijo tse turang!

Likhomo tsa lihlabeng li ’nile tsa phela le batho ka nako e telele. Batho ba Scotland ba ne ba boloka likhomo tsena mokatong o ka tlaase oa matlo a bona. Li ne li etsa hore ho futhumale mokatong o ka holimo, moo lelapa le lulang teng.

Le hoja hangata likhomo tse ruuoang li ba bonolo ebile li laoleha, likhomo tsa lihlabeng li ka ba kotsi ka linako tse ling. Ka mohlala, khomo e nang le namane e ka ba hlaha haholo ha e leka ho sireletsa namane ea eona. Hape, motho o lokela ho ba seli hore a li pote ka thōko, eseng a li parole.

Kaha likhomo tsa lihlabeng li na le melemo e mengata, li ratoa haholo lefatšeng ka bophara. Li boetse li khona ho phela le leboea le hōle joaloka Alaska le Scandinavia, ’me li ka boela tsa fumanoa li fula sebakeng se bophahamo ba limithara tse 3 000 Lithabeng tsa Andes. Ka lehlakoreng le leng, li khona ho phela le libakeng tse futhumetseng.

Naha ea Scotland e tumme ka lesela le bitsoang tartan, lik’hethe tsa Masekoshe le phala e nang le mokotlana oa moea, empa hape e tumme le ka likhomo tse ntle tsa lihlabeng. Na ho na le likhomo tse phophomang boea sebakeng sa heno?