UNSA ang sukdanan sa moralidad? Kini maoy lagda sa pamatasan nga atong giisip nga maayo ug hinungdanon. Kini naglakip sa pagkamapinasayloon, pagkamatinud-anon, gugma, pagpabili sa kinabuhi, ug pagpugong sa kaugalingon. Busa ang atong sukdanan sa moralidad dunay epekto sa atong panggawi, prayoridad, ug relasyon sa uban, maingon man sa atong pagtudlo sa atong mga anak. Ang sukdanan sa moralidad hinungdanon, pero kini nagakawala na.

Niadtong 2008, ang mga tigpanukiduki sa United States nag-interbiyo ug mga batan-on bahin sa ilang panglantaw maylabot sa sukdanan sa moralidad. “Ang makapaguol kay dili na kaayo importante kanila kon unsay husto ug sayop,” miingon si David Brooks sa The New York Times. Kadaghanan kanila nagtuo nga sayop ang paglugos ug pagpatay, apan “gawas niining grabe nga mga buhat, wala na sa ilang hunahuna kon unsay husto ug sayop, bisan bahin sa pagdrayb nga hubog, pagpangopya sa eksam o pagluib ug kapikas.” Gani ang usa ka batan-on miingon, “Dili kaayo importante nako kon unsay husto o sayop.” Ang kadaghanan ingon niinig tinamdan: ‘Kon sa tan-aw nimo husto, hala himoa.  Sunda ang diktar sa imong kasingkasing.’ Husto ba kini?

Ang atong kasingkasing, nga may katakos sa pagpakitag tim-os nga gugma ug kahingawa, mahimo usab nga ‘malimbongon ug desperado.’ (Jeremias 17:9) Kining makasubong kamatuoran makita diha sa nagakausab nga pamatasan sa kadaghanan, nga gitagna sa Bibliya. “Sa kataposang mga adlaw,” kini nag-ingon, “ang mga tawo mahimong makikaugalingon, hakog, hambogiro, ug mapahitas-on,” maingon man “dili maluloton [ug] mapintas.” Dugang pa, “sila madumtanon sa kon unsay maayo” ug “mahigugmaon sa kalingawan imbes sa Diyos.”—2 Timoteo 3:1-5, Good News Translation.

Kini nga kamatuoran angayng magpalihok kanato sa pagsusi sa atong kasingkasing, dili lang kay basta mosalig niini! Ang Bibliya prangkang nag-ingon: “Siya nga nagasalig sa iyang kaugalingong kasingkasing maoy hungog.” (Proverbio 28:26) Kini nga teksto nagpakita nga ang atong kasingkasing kinahanglang ipasibo sa hustong mga sukdanan aron makahatag kinig kaayohan kanato. Asa nato makita kining maong mga sukdanan sa moralidad? Daghan ang nagpagiya sa Bibliya tungod sa kaalam ug pagkaprangka niini.

Ang mga sukdanan sa Bibliya nagpakita nga kini gituyo gayod pagsulat para sa tawo. Palandonga ang pipila lang ka pananglitan—ang mga hiyas nga gugma, kalulot, pagkamahinatagon, ug pagkamatinud-anon.

Gugma alang sa uban.

“Kon nakakat-on ka sa paghigugma, magmalipayon ka gayod,” nag-ingon ang librong Engineering Happiness—A New Approach for Building a Joyful Life. Klaro nga nagkinahanglan kitag gugma. Kon wala kini, kita dili gayod magmalipayon.

Ang giingon sa Bibliya: “Isul-ob ninyo ang gugma, kay kini maoy usa ka hingpit nga bugkos sa panaghiusa.” (Colosas 3:14) Kini nga magsusulat sa Bibliya miingon usab: “Kon ako . . . walay gugma, ako walay kapuslanan.”—1 Corinto 13:2.

Kini nga gugma dili romantiko o lunlon emosyon, kondili binase sa prinsipyo. Kini nga gugma magpalihok kanato sa pagtabang sa uban panahon sa kalisdanan, nga dili maghunahuna ug balos. Ang 1 Corinto 13:4-7 nag-ingon: “Ang gugma hataas-ug-pailob ug maluloton. [Kini] dili abughoan, kini dili manghambog, dili magpaburot, dili bastos, dili mangita sa kaugalingong kaayohan niini, dili mapasuko. Kini dili maghupot ug talaan sa kadaot. Kini dili magmaya sa pagkadili-matarong, apan magmaya uban sa kamatuoran. Kini moantos sa tanang butang, . . . molahutay sa tanang butang.”

Kon ang pamilya wala niini nga gugma, ang tanan mag-antos ilabina ang mga anak. Usa ka babaye nga ginganlag Monica miingon nga sa bata pa, siya giabusohan sa pisikal, emosyonal, ug seksuwal. “Wala ko pakitaig gugma ug dulom kog kaugmaon,” siya miingon. Dayon, sa nag-edad siyag 15, miipon siyag puyo sa iyang mga apohan nga Saksi ni Jehova.

“Sa duha ka tuig nga nagpuyo ko uban nila,” miingon si Monica, “bisag maulawon ko, ila kong gitudloan nga mahimong mahigalaon, mahigugmaon, ug mahingawaon sa uban.  Ila kong gitabangan nga mahimong dungganon nga babaye.” Karon si Monica malipayon sa iyang kaminyoon, ug siya ug iyang bana ug tulo ka anak nagpakitag gugma pinaagi sa pagpaambit sa mensahe sa Bibliya ngadto sa uban.

Ang malimbongong kaaway sa gugma mao ang materyalismo—ang pagtuo nga ang pagbaton ug daghang materyal nga mga butang ug ang paglingaw-lingaw mao ang labing importante. Apan gipakita sa daghang pagsusi nga ang tawo wala magkinahanglag daghang kuwarta aron malipay. Gani, ang tawo nga naghatag ug dakong importansiya sa materyal lagmit dili magmalipayon, sumala sa giingon sa Bibliya. Ang Ecclesiastes 5:10 nag-ingon: “Ang mahigugmaon lamang sa salapi dili matagbaw sa salapi, ni sa kinitaan si bisan kinsa nga mahigugmaon sa bahandi. Kini usab kakawangan.” Ang Bibliya nag-ingon usab: “Himoa ang inyong paagi sa pagkinabuhi nga mahigawas sa gugma sa salapi.”—Hebreohanon 13:5.

Pagkamaluloton ug pagkamanggihatagon.

“Dili ba nindot unta kon duna pay mapalit nga walay kataposang kalipay?” miingon ang usa ka artikulo nga gisulat sa The Greater Good Science Center sa University of California, sa Berkeley, U.S.A. “Morag imposible kini pero puwedeng mahitabo—basta ang imong paliton maoy para sa uban.” Ang punto? Ang paghatag mas makapalipay kay sa pagdawat.

Ang giingon sa Bibliya: “Adunay labaw nga kalipay sa paghatag kay sa pagdawat.”—Buhat 20:35.

Ang kinamaayohang matang sa paghatag—ug ang labing makapalipay—mao ang paghatag sa atong kaugalingon, sa atong panahon ug kusog. Pananglitan, usa ka babaye nga ginganlag Karen nakakitag babaye uban sa iyang duha ka anak nga babaye diha sa awto nga bukas ang hood. Ang inahan ug ang usa niya ka anak paingon sa erport; apan ang ilang awto dili moandar, ug ang taksi nga ilang gitawgan wala pa moabot. Mitanyag si Karen sa paghatod kanila, bisag 45 minutos biyaheon ang erport. Misugot sila. Sa pagpauli ni Karen, iyang nakita nga ang nahibiling anak nga babaye naghulat gihapon sa parkinganan.

“Paingon na dinhi ang akong bana,” miingon ang babaye.

“Mao ba? Aw sige,” mitubag si Karen. “Moadto ko sa Kingdom Hall, sa among simbahan, kay mag-garden ko.”

“Saksi ni Jehova ka?” nangutana ang babaye.

“O,” miingon si Karen, ug nag-estorya silag kadiyot.

Paglabay ug pipila ka semana, si Karen nakadawat ug sulat. May bahin kini nga nag-ingon: “Wala mi malimot ni Mama sa imong kaayo. Kon wala ka pa, nabiyaan na unta mi sa ayroplano. Ang akong igsoon miingon nga Saksi ni Jehova ka, bantog ra. Saksi ang akong Mama, pero ako dili na aktibo. Apan molihok ko dayon aron mahimong aktibo pag-usab!” Si Karen nalipay nga nakatabang siyag duha ka igsoon sa pagtuo. “Nakahilak ko,” siya miingon.

Ang awtor nga si Charles D. Warner misulat: “Ang usa sa nindot nga mga ganti sa . . . kinabuhi mao nga kon kinasingkasing kang  motabang sa uban, matabangan usab nimo ang imong kaugalingon.” Kana tungod kay gilalang sa Diyos ang tawo sa pagpabanaag sa iyang maayong mga hiyas, ug dili kay kaugalingon ray hunahunaon.—Genesis 1:27.

Pagkamatinud-anon.

Kini nga lagda sa pamatasan hinungdanon sa bisan unsang sibilisadong katilingban. Ang pagkadili-matinud-anon moresultag kahadlok, kawalay-pagsalig, ug pagkadaot sa maayong pamatasan.

Ang giingon sa Bibliya: ‘Kinsa man ang mahimong dinapit sa tolda [sa Diyos]?’ Ang tubag? “Siya nga nagalakaw nga walay-ikasaway ug . . . nagasulti sa kamatuoran diha sa iyang kasingkasing.” (Salmo 15:1, 2) Oo, ang tinuod nga pagkamatinud-anon, sama sa ubang hiyas nga atong gihisgotan, maoy usa ka kinaiya. Kini dili tinukmod sa mga sirkumstansiya o sa makuhang bentaha.

Nahinumdom ka ba kang Christina nga nakakitag bag nga punog kuwarta? Ang iyang motibo dili aron makakuwarta, kondili aron mapalipay ang Diyos. Pagbalik sa gikulbaang tag-iya sa kuwarta, gisultihan siya ni Christina nga nakit-an ra ang iyang kuwarta. Ang lalaki mibilib sa iyang pagkamatinud-anon. Ang iyang amo mibilib pod, kay si Christina iyang gi-promote ingong general storekeeper, usa ka posisyon nga para sa tawong kasaligan. Tinuod gayod ang giingon sa 1 Pedro 3:10: “Siya nga buot mahigugma sa kinabuhi ug makakitag maayong mga adlaw, papugngi kaniya ang iyang . . . mga ngabil sa pagsulti ug limbong.”

Ang mga lagda sa moralidad diha sa Bibliya nagpabanaag sa dakong gugma sa atong Maglalalang kanato, kay kini makatabang kanato sa ‘paglakaw sa dalan sa maayong mga tawo.’ (Proverbio 2:20; Isaias 48:17, 18) Sa dihang sundon nato kana nga giya, atong gipakita nga gihigugma usab nato ang Diyos ug kita makadawat ug daghang ganti. Gani ang Bibliya nagsaad: ‘Bantayi ang dalan [sa Diyos], ug siya magabayaw kanimo aron sa pagpanag-iya sa yuta. Sa dihang pagalaglagon ang mga daotan, ikaw makakita niana.’—Salmo 37:34.

Pagkanindot sa palaaboton niadtong nagsunod sa mga sukdanan sa Bibliya—kinabuhi diha sa malinawong kalibotan nga wala nay pagkadaotan! Busa, klaro kaayo nga ang mga sukdanan nga gitudlo sa Bibliya angay natong hatagag pagtagad.