X’inhuma l-valuri? Dawn huma prinċipji morali jew etiċi li aħna nqisuhom tajbin u importanti. Għandhom mnejn jinkludu l-maħfra, l-onestà, l-imħabba, il-libertà, ir-rispett lejn il-ħajja, u r-rażan. Għalhekk, il-valuri tagħna jinfluwenzaw l-imġiba, il-prijoritajiet, u r-relazzjonijiet tagħna, kif ukoll il-gwida morali li nagħtu lil uliedna. Iżda, minkejja l-importanza tagħhom, il-valuri morali qabdu n-niżla.

Fl-2008, riċerkaturi fl-Istati Uniti intervistaw mijiet taʼ żgħażagħ dwar kif iħossuhom rigward il-valuri morali. “Dak li jiskuraġġik hu kemm lanqas biss jafu jaħsbu u jitkellmu dwar kwistjonijiet morali,” qal David Brooks f’The New York Times. Il-maġġoranza ħassew li l-istupru u l-qtil kienu ħżiena, imma “apparti dawn il-każi estremi, lanqas biss daħlilhom f’moħħhom li jaħsbu dwar il-morali, anki meta kkunsidraw affarijiet bħal li jsuqu fis-sakra, li jiċċijtjaw fl-iskola, jew li jaqilbuha lill-partner.” Bħalma qalet waħda żagħżugħa, “Ma noqgħodx inħabbel rasi spiss dwar x’inhu tajjeb u x’inhu ħażin.” Ħafna qiesu din  il-kwistjoni b’dan il-mod: ‘Jekk tħoss li xi ħaġa hi tajba, agħmilha. Agħmel dak li tgħidlek qalbek.’ Huwa dan ir-raġunar għaqli?

Filwaqt li l-qalb tal-bniedem kapaċi tħobb u tagħder bil-kbir, tistaʼ wkoll tkun ‘qarrieqa u ddisprata.’ (Ġeremija 17:9) Din ir-realtà tal-biki tistaʼ tidher fil-livelli morali li dejjem jinbidlu—xejra li bassret il-Bibbja. “Fl-aħħar jiem,” qalet żmien twil ilu, “in-nies se jkunu egoisti, rgħiba, faħħarin, u kburin,” kif ukoll “ma jkollhomx qalbhom tajba [u] jkunu vjolenti.” Barra minn hekk, “huma se jobogħdu t-tajjeb” u “jħobbu l-pjaċiri minflok ma jħobbu lil Alla.”—2 Timotju 3:1-5, Good News Translation.

Dawn ir-realtajiet għandhom iqanqluna neżaminaw qalbna, u mhux nafdawha b’għajnejna magħluqa! Il-Bibbja tgħid ċar u tond: “Min jafda lil qalbu stess hu stupidu.” (Proverbji 28:26) Bħal boxxla, qalbna jeħtieġ li tkun aġġustata b’eżattezza permezz taʼ valuri sodi jekk irridu li din tkun taʼ ġid għalina. Fejn nistgħu nsibu valuri bħal dawn? Ħafna jafdaw il-Bibbja, għax hija eżatta u diretta.

Il-valuri tal-Bibbja jagħtu evidenza li kienu mfasslin apposta għall-bniedem. Ikkunsidra biss ftit eżempji—il-kwalitajiet bħalma huma l-imħabba, il-qalb tajba, il-ġenerożità, u l-onestà.

Imħabba għal oħrajn.

“Jekk sirt taf tħobb, allura żgur li se jkollok l-hena,” jgħid il-ktieb Engineering Happiness—A New Approach for Building a Joyful Life. Jidher ċar li aħna l-bnedmin neħtieġu l-imħabba. Mingħajrha ma nistgħux inkunu tassew ferħanin.

Dak li tgħid il-Bibbja: “Ilbsu l-imħabba, għax hi rabta perfetta li tgħaqqad.” (Kolossin 3:14) L-istess kittieb tal-Bibbja qal ukoll: “Kieku . . . m’għandix imħabba, ma jien xejn.”—1 Korintin 13:2.

Din l-imħabba la hi sesswali u lanqas mhi purament sentimentali; hija mħabba bi prinċipju. Hija x-xorta taʼ mħabba li tqanqalna ngħinu lil xi ħadd li ma nafuhx u li jkollu xi problema, bla ma nippretendu li jagħtina xi ħaġa lura. Fl-1 Korintin 13:4-7 naqraw: “L-imħabba tistabar fit-tul u qalbha tajba. . . . Ma tgħirx, ma tiftaħarx, ma tintefaħx, ma ġġibx ruħha b’mod indeċenti, ma tfittixx l-interessi tagħha, ma tiġix provokata. Ma żżommx kont tal-ħsara. Ma tithenniex bl-inġustizzja, imma tithenna bil-verità. Kollox tiflaħ, . . . kollox tissaporti.”

Meta fil-familja ma jkunx hemm imħabba bħal din, ilkoll ibatu, speċjalment it-tfal. Mara jisimha Monica kitbet li meta kienet għadha tifla, kienet tiġi abbużata fiżikament, emozzjonalment, u sesswalment. “La kont maħbuba u lanqas kelli tama,” qalet. Imbagħad meta kellha 15-il sena, marret toqgħod man-nanniet tagħha li huma Xhieda taʼ Ġeħova.

“Monica qalet: “Fis-sentejn li kont ngħix magħhom, avolja kont mistħija għallmuni  nkun dħulija u nuri mħabba u jimpurtani minn oħrajn. Għenuni nsir żagħżugħa rispettabbli.” Issa, Monica għandha żwieġ hieni, u flimkien maʼ żewġha u t-tliet uliedha turi mħabba lejn oħrajn billi taqsam magħhom il-messaġġ tal-Bibbja.

Għadu sottili tal-imħabba huwa l-materjaliżmu—li l-kumdità materjali u l-pjaċiri huma l-ogħla valuri. Iżda, xi studji sekulari spiss juru li n-nies għandhom bżonn veru ftit flus biex ikunu ferħanin. Infatti, nies li jkollhom valuri materjalistiċi jistgħu attwalment ikunu qed jinvestu fin-nuqqas taʼ hena, ħarsa li tiġi appoġġata mill-Bibbja. Ekkleżjasti 5:10 jgħidilna: “Min iħobb il-fidda ma jixbax bil-fidda, u lanqas min iħobb l-għana ma jixbaʼ bid-dħul. Dan ukoll frugħa.” Il-Bibbja tgħid ukoll: “Ħa jkun il-mod kif tgħixu ħieles mill-imħabba għall-flus.”—Ebrej 13:5.

Qalb tajba u ġenerożità.

“Ma jkunx tajjeb kieku tistaʼ tidħol f’ħanut u tixtri l-hena taʼ dejjem?” qal artiklu fl-Istati Uniti tal-Amerika li nkiteb minn The Greater Good Science Center fl-Università taʼ Kalifornja, f’Berkeley. “Din l-idea mhijiex daqshekk stramba daqskemm tinstemaʼ—sakemm dak li tixtri jkun għal xi ħadd ieħor.” X’inhu l-punt? Meta nagħtu nkunu iktar ferħanin milli meta nirċievu.

Dak li tgħid il-Bibbja: “Hemm iktar hena meta tagħti milli meta tirċievi.”—Atti 20:35.

Spiss, l-aqwa mod kif nistgħu nagħtu—u l-iktar mod premjanti—hu li nagħtu minna nfusna, jiġifieri mill-ħin u mill-enerġija tagħna. Pereżempju, mara jisimha Karen rat tliet nisa—omm u żewġ uliedha bniet—bilqiegħda f’karozza bil-bonit miftuħ. L-omm u waħda mill-bniet kienu sejrin l-ajruport għax kienu se jsiefru; imma l-karozza ma riditx tistartja, u t-taksi ma ġietx. Karen offriet li twassalhom, avolja l-ajruport kien 45 minuta ’l bogħod. Huma aċċettaw l-offerta. Meta reġgħet lura, Karen rat lill-bint l-oħra taʼ dik il-mara għadha tistenna fil-karozza tagħha fil-parking.

“Dalwaqt ġej ir-raġel,” qalet il-mara.

“Qed nieħu gost li kollox sew,” wieġbet Karen. “Sejra nagħmel xi xogħol fil-ġnien tas-Sala tas-Saltna, jew il-knisja, tagħna.”

“Int waħda mix-Xhieda taʼ Ġeħova?” staqsietha l-mara.

“Iva,” qalet Karen, u kellhom konversazzjoni qasira.

Ftit ġimgħat wara, Karen irċiviet ittra. Parti minnha kienet tgħid: “Jien u ommi ma nsejniex il-pjaċir kbir li għamiltilna. L-ajruplan ilħaqnieh bis-saħħa tiegħek! Oħti qaltilna li int waħda mix-Xhieda taʼ Ġeħova, u b’hekk stajna nifhmu iktar għala kont daqshekk qalbek tajba magħna. Ommi hija Xhud, u jien Xhud inattiva. Imma dalwaqt se nagħmel xi ħaġa dwar dan!” Karen kienet ferħana ħafna li setgħet tgħin żewġ Xhieda bħalha. Hi qalet: “Qabiżli d-dmugħ.

 L-awtur Charles D. Warner kiteb: “Waħda mill-iktar affarijiet sodisfaċenti . . . fil-ħajja hi li meta xi ħadd sinċerament jipprova jgħin lil ħaddieħor ikun qed jgħin lilu nnifsu.” Dan jiġri għaliex Alla ma ħalaqx lill-bnedmin biex ikunu egoisti, imma pjuttost, biex jirriflettu l-kwalitajiet prezzjużi tiegħu.—Ġenesi 1:27.

Onestà.

Dan il-valur etiku hu importanti għal kull soċjetà ċivilizzata. Id-diżonestà ġġib il-biżaʼ, in-nuqqas taʼ fiduċja, u t-taħsir soċjali.

Dak li tgħid il-Bibbja: “Min se jkun mistieden fit-tinda [t’Alla]?” X’inhi t-tweġiba? “Dak li jimxi bla nuqqas u . . . jitkellem il-verità f’qalbu.” (Salm 15:1, 2) Iva, l-onestà ġenwina, bħall-kwalitajiet l-oħrajn li kkunsidrajna, hi karatteristika tal-bniedem. Mhijiex influwenzata miċ-ċirkustanzi jew il-konvenjenza.

Tiftakarha lil Christina li sabet il-basket bil-flus? Ix-xewqa tagħha ma kinitx li ssir sinjura, imma li togħġob lil Alla. Għalhekk, meta rritorna s-sid inkwetat, hi qaltlu li flusu kienu nstabu. Hu baqaʼ skantat bl-onestà tagħha. U anki l-imgħallem tagħha, għax iktar tard taha promozzjoni għal xogħol f’maħżen li jirrikjedi lil xi ħadd li tistaʼ tafdah sew. Kemm huwa minnu l-kliem li nsibu fl-1 Pietru 3:10: “Min iħobb il-ħajja u jrid jara jiem tajbin, ħa jrażżan . . . xofftejh milli jitkellmu l-qerq.”

Il-valuri morali misjubin fil-Bibbja jirriflettu l-imħabba profonda li għandu l-Ħallieq tagħna għalina, għaliex dawn il-valuri jgħinuna ‘nimxu fit-triq tat-tajbin.’ (Proverbji 2:20; Isaija 48:17, 18) Meta nsegwu din il-gwida, aħna, min-naħa tagħna, inkunu qed nuru mħabbitna għal Alla u nirċievu ħafna barkiet. Fil-fatt, il-Bibbja tagħmel din il-wegħda: “Żomm triqtu [t’Alla], u hu jeżaltak biex tieħu l-art. Meta l-ħżiena jitqaċċtu, int se tarah dan.”—Salm 37:34.

X’futur tal-għaġeb hemm jistenna lil dawk kollha li jżommu l-livelli tal-Bibbja—ħajja f’art mimlija paċi u ħielsa minn kull ħażen! Ċertament li huwa taʼ min jikkunsidra l-valuri mgħallmin fil-Bibbja.