Ajawule pa ndandanda

NGANI JA PANDANDA

Ana Mpaka Atende Yamtuli Kuti Akamulichisyeje Masengo Ndaŵi Mwalunda?

Ana Mpaka Atende Yamtuli Kuti Akamulichisyeje Masengo Ndaŵi Mwalunda?

Ana pakwete paŵechete maloŵe gakuti, “Ngakole ndaŵi jakwanila, ngatesile yamtiyamti?” Ndaŵi jikusatukamuchisya kumanyilila kuti ŵanduwe tuli ŵakulandana, chinga tuli ŵakusichila kapena ŵakulaga. Konjechesya pelepa pangali jwampaka ajile kuti akusakolaga ndaŵi jejinji kumpunda mjakwe. Ndaŵi jikusaŵaga jakulandana kwa ŵakulaga ni ŵasichile ŵakwe. Ndaŵi pajipite, jangawujilasoni. Myoyo luli lunda kamulichisya masengo ndaŵi jatukwete mwalunda. Ana mpaka tutende yeleyi chamtuli? Kwende tukambilane matala mcheche gagakamuchisye ŵajinji kuti akamulichisyeje masengo ndaŵi jawo mwalunda.

Litala Lyandanda: Atendeje Yindu Mwakulondeka Chenene

Amanyilileje yayili yakusosekwa mnope. Baibulo jikusati, “Timchimanyilila kusagula yele yayili yakusosekwa mnope.” (Afilipi 1:10, Malangano ga Sambano 1992 Edition) Alembeje yindu yakusosekwa mnope yele yikusosekwa kuyitenda mwachitema. Pana yindu yine yampaka ayitende pandaŵi jine. Nambosoni pana yindu yine yampaka ayiwoneje kuŵa yakusosekwa mnope, nambo yili yangasosekwa. Mwachisyasyo, mpaka alinjeje kupikanila mapologalamu gakusaganonyela pawailesi soni pa TV, nambotu yeleyi yili yangasosekwa.

Aganichisyeje chile yindu yakusaka kutenda. Pa Jwakulalichila 10:10, Baibulo jikusati, “Naga liŵago lyenu ngalikutema, soni nganimlinola, yikusamjigalila machili gejinji pakusala.” Ana tukulijiganya chichi palilembali? Kunola liŵago kuli mpela kuganichisya chile yakusogolo. Yeleyi mpaka yikamuchisye kuti akamulichisye masengo chenene ndaŵi jawo mwalunda. Akatendaga yindu yangasosekwa mnope yampaka yigambe kwajonanjila ndaŵi soni machili gawo. Naga akuyiwona kuti akwete ndaŵi ligongo lyakuti amalisisye masengo gawo machitema, mpaka yiŵe chenene kutanda kamula masengo gaŵalinganyisye kuti chagatende pandaŵi jine. Pakuganichisya chile yakusaka kuti ayitende, yichakamuchisya kuti atendeje yindu yejinji. Yeleyi yili mpela kunolela chile liŵago lyawo.

Atendeje yindu yampaka ayikombole. Akagamba kutenda yindu yosope ni yangasosekwa yakwe yampaka yigambe kwajonanjila ndaŵi. Kuliwunjichila masengo mpaka kwatendekasye kuti agambeje kulaga nganisyo ni kuŵaga ŵangasangalala.

Litala Lyaŵili: Aŵambaleje Yindu Yampaka Yajonanjile Ndaŵi

Mbwaji soni kayichila. Baibulo jikusati, “Nambo naga mkudandawula mukuŵelele kwinani, ni ngapanda mbeju, mmwejo ngasimgowola chilichose.” (Jwakulalichila 11:4) Ana tukulijiganya chichi palilembali? Mbwaji soni kayichila mpaka kutujonanjile ndaŵi. Soni yindu nganiyiŵa yijesile chenene naga tukwete ndamoji. Mlimi jwakusajembecheya kuti yindu yosope yiŵe chenene mkanatande kulima, nganaŵa apandile mbeju yampaka yitendekasye kuti akagowola. Mwakulandana ni yeleyi ndaŵi sine mpaka tulepeleje kutenda yindu ligongo lyakuti ngatukumanyilila yampaka yitutendechele. Kapena mpaka tuyiwoneje kuti tukusosekwa kwembecheya kaje mpaka tuli tupatile yosope yatukusaka mkanitusagule yakutenda. Yisyene kuti tukusasosekwa kuwungunya soni kuganichisya mwakusamala mkanitusagule kutenda yindu yine. Pa Misyungu 14:15 pakusati, “Mundu jwakalamuka akusalolechesya mwakwendela.” Nambope tumanyililejesoni kuti yindu yangayijembecheya mpaka yitutendechele atamose tuli tusagwile kala yakutenda.—Jwakulalichila 11:6.

Kusaka kutenda yindu mwangalemwesya chilichose. Maloŵe ga Mlungu pa Yakobo 3:17, gakusati, “Lunda lwakutyochela kwinani [kapena kuti kwa Mlungu] pandanda luli . .  lwakuŵeŵa” kapena kuti kundilila. Yisyene kuti ŵanduwe tukusasaka tutendeje yindu chenene. Soni kusachilila kutenda yeleyi ngaŵakulemwa. Nambo pane mpaka tusachilileje kutenda yindu mwangalemwesya chilichose. Ni naga nganiyikomboleka mpaka tutenguche. Mwachisyasyo, mundu jwakulijiganya kuŵecheta chiŵecheto chine akusosekwa kumanyilila kuti mpaka akolanjeje maloŵe gane mwakulemwechekwa. Nambope yeleyi mpaka yimkamuchisye kuti ajongolele. Nambo mundu jwakusasakaga kuti akalepela chilichose mpaka akoleje woga ŵakuŵecheta yindu yine pakogopa kuti chalemwesye. Yeleyi mpaka yitendakasye kuti akajawula pasogolo. Myoyo kulinondiya mpaka kutukamuchisye kuti tutendeje chenene yindu. Baibulo ja Dziko Latsopano pa Misyungu 11:2, jikusati: “Lunda lukusaŵa ni ŵandu ŵakulinandiya.” Nambosoni mundu jwakulinandiya jwangaliganichisya mnope, soni ndaŵi sine mpaka alisecheje jika pa yindu yatesile.

“Ngaŵa kuti Tukusagamba Kusuma Yindu ni Mbiyape. Tukusasumasoni ni Ndaŵi.”​—What to Do Between Birth and Death

Litala Lyatatu: Akatendaga Yindu Mwakupundanganya

Akamuleje masengo nambosoni apateje ndaŵi jakusangalala. Baibulo ja Dziko Latsopano pa Jwakulalichila 4:6 jikusati, “Kupumula panandi kuli kwambone kulekangana ni kamula masengo mwakulimbichila mnope ni kwamba kulisawusya.” Ŵandu ŵangakusapataga ndaŵi jakupumula pa masengo gawo, ndaŵi syejinji ŵangasangalalaga ni yindu yakusapataga pamasengogo. Jemanjaji akusambaga kuŵa ŵakupela basi. Pele jwaulesi akusagambaga kupumula nikonangaga ndaŵi jakwe. Pelepatu Baibulo jikutukamuchisya kuti tukatendaga yindu mwakupundanganya. Tukamuleje masengo nambosoni tusangalaleje ni yatupatile pamasengogo. Kusangalala kweleku “uli mtuka wa Mlungu.”—Jwakulalichila 5:19.

Agoneje mwakwanila. Jwakulemba Baibulo jwine jwatite, “Pingugona pasi, ngugona mu mtendele.” (Salimo 4:8) Ŵandu ŵachakulungwa, akusasosekwa kuti agoneje kwa maawala 8. Yeleyi yikusiyakamuchisya kuti akoleje chilu chamachili soni kuti akomboleje kukumbuchila yindu. Kugona kuli kwakamuchisya ligongo kukusakamuchisyasoni kuti mundu aŵicheje nganisyo syakwe pa yindu yakutenda soni kuti akagambaga kuliŵalila yindu. Myoyo kugona kukusakamuchisya kuti mundu alijiganyeje yindu mwangasawusya. Nambo jwangakusagona mwakwanila yikusamlemaga kulijiganya yindu soni jwangakaŵa kutenda ngosi, kulemwesya yindu soni kutumbila.

Akoleje yakulinga yampaka ayikombole. Baibulo jikusati, “Kuli kwambone gambaga kuyilola yinduyi ni meso kulekangana ni kuyisakaga mu mtima.” (Jwakulalichila 6:9) Ana tukulijiganya chichi palilembali? Mundu jwalunda jwangagambaga kujigalika ni yakumbila yakwe, mnopemnope yakumbila yakuti nganaŵa ayikombwele kuyipata kapena kuyitenda. Jwalakwe jwangajigalikasoni ni ŵandu ŵakujesya malonda soni jwangagambaga kongola yindu. Nambo akusaganisyaga yindu yampaka akombole kuyipata. Yindu yele mpaka akombole ‘kuyilola ni meso.’

Litalala Lyamcheche: Akoleje Ndamo Syambone

Aganichisyeje ndamo syakwete. Ndamo syakwete mpaka syakamuchisye kumanyilila yindu yambone, yakusosekwa soni yakuŵajilwa. Kuti akombole kutenda yindu yine yikusadalilasoni ndamo syawo. Myoyo kola ndamo syambone mpaka kwakamuchisye kuti akole yakulinga yambone. Yeleyi mpaka yakamuchisye kuti akamulichisyeje masengo ndaŵi mwakuŵajilwa lisiku lililyosye. Nambo ana ndamo syambone syakusosekwa kuti akuyeje paumi, mpaka asipate kwapi? Ŵandu ŵajinji akusasipataga m’Baibulo soni akusawonaga kuti sili syakamuchisya mnope.—Misyungu 2:6, 7.

Ŵanonyeleje ŵane. Baibulo jikusati, “Chinonyelo. . .chikusataŵa yosope pampepe.” (Akolose 3:14) Nganiyiŵa yikomboleche kuŵa ŵakusangalala naga nganitukola chinonyelo, mnopemnope mwiŵasa. Ŵandu ŵakusagamba kuŵika nganisyo syawo syosope pakusosasosa yipanje kapena masengo gambone, ngakusaŵa ŵakusangalala yisyesyene. Ni ligongo lyakwe Baibulo jikusasala kuti chinonyelo chili ndamo jakusosekwa mnope, mwamti jikusajikolangaga ndamoji mwakuwilisyawilisya.—1 Akolinto 13:1-3; 1 Yohane 4:8.

Apateje ndaŵi jakulijiganya ya Mlungu. Jwamlume jwine lina lyakwe Geoff jwakwete ŵakongwe wambone, ŵanache ŵaŵili, achimjakwe ŵambone soni ŵakamulaga masengo gambone ga chipatala. Nambo atamose kuti yaliji myoyo, kumasengo kwakwe ŵagambaga kwawona ŵandu ali mkulaga ni yilwele soni kuwa. Mwamti jwaliwusisye kuti, “Ana ni mwachitutamileje pachilambopa?” Kaneko lisiku line jwaŵalasile mabuku gagakusagaŵandisya ŵa Mboni sya Yehofa. Mabukuga gamkamuchisye kupata kwanga kwa yiwusyo yakwe.

Jwamlumeju ŵasalile ŵa mwiŵasa mwakwe yaŵaŵalasile yila, mwamti nombe nawo yasangalesye. Kaneko liŵasali lyatandite kulijiganya Baibulo. Yeleyi yakamuchisye kuti aŵeje ŵakusangalala soni kuti akamulichisyeje masengo ndaŵi jawo mwakuŵajilwa. Kulijiganya Baibulo kwakamuchisye kumanyilila kuti akwete sogolo jambone. Ŵamanyilile kuti chachitama ni umi wangamala m’chilambo changali yakusawusya.—Chiwunukuko 21:3, 4.

Yayamtendechele jwamlumeju, yikwamba kutukumbusya yaŵaŵechete Yesu. Jwalakwe jwatite, “Ŵana upile ŵandu ŵakumanyilila yakusosechela yawo yausimu.” (Mateyu 5:3, NWT.) Ana ali ŵakusachilila kupataga ndaŵi jamnono kuti amanyilile yakusosechela yawo yausimu? Kusala yisyene pangali litala linesoni lyambone mnope lyampaka lipunde kamulichisya masengo ndaŵi jetu pakulijiganya ya Mlungu. Kulijiganya ya Mlungu kuchitukamuchisya kola umi wambone.

See “20 Ways to Create More Time,” in the April 2010 issue of Awake!