Skip to content

Skip to table of contents

 MAKANI AAJATIKIZYA BANTU BAKAINDI

Constantine

Constantine

Constantine wakali mwami wakusaanguna muna Roma iwakali kulyaamba kuti Munakristo. Aboobo wakalizyibidwe kapati kuciindi eeco. Wakatalika kunjila cikombelo icakali kupenzyegwa musyule, mpoonya akutalisya bukombi bwakubeja Bwanyika Yoonse. Aboobo, kweelana ambolyaamba bbuku lya The Encyclopædia Britannica, oobu bukombi “bwakaba cibelesyo cabuleya alimwi acabasitwaambo twacisi” icakaba ampuwo kapati mumakani aakaindi.

NKAAMBO nzi ncomweelede kuzyiba makani aajatikizya bwami bwa Roma bwakaindi? Ikuti naa mulayanda kuzyiba makani aajatikizya Bunakristo, nkokuti mweelede kuzyiba kuti milimo ya Constantine mutwaambo twacisi alimwi amubukombi, ilazijatikizya kapati zilengwa alimwi amicito yazikombelo zinji mazuba aano. Lino atubone eeci mbocakacitika.

KUZUMIZYIGWA KWAZIKOMBELO ALIMWI AKUPENZYEGWA

Mu 313 C.E., Constantine wakali kulela Kumbo aa Bwami bwa Roma, kakuli Licinius alimwi a Maximinus bakali kulela kulubazu lwa Kujwe. Constantine alimwi a Licinius bakapa lwaanguluko lwakukomba kubantu boonse, kubikkilizya a Banakristo. Constantine wakali kubakwabilila Banakristo kajisi lusyomo lwakuti cikombelo cilakonzya kukamantanya bwami bwakwe. *

Aboobo Constantine wakagambwa kapati kujana kuti zikombelo zyakali kuzwangana. Akaambo kazizuminano zimwi, wakayeeya kuti atalisye, abukulusye, alimwi “akululamika” njiisyo. Kutegwa eeci cikonzyeke, basololi bazikombelo alimwi abaabo ibatakali kutambula mitelo amali aakali kusangwa kugwasyilizya milimo imwi, bakazumina kucinca milawo yazikombelo. Syaazibwene mumakani aakaindi wazina lya Charles Freeman wakaamba kuti, “Kubambulula njiisyo ya Bunakristo, tanaakali buyo makani aabukombi, pele akali kubikkilizya amali alimwi abweendelezi.” Aboobo, basololi bazikombelo bakaba ampuwo mumakani  aacitika munyika. Syaazibwene mumakani aakaindi A.H.M.  Jones, wakaamba kuti, “Cikombelo cakaba aasikucikwabilila alimwi asimalelo.”

“Cikombelo cakajana sikucikwabilila alimwi asimalelo.”—Oobo mbwaakaamba A.H.M. Jones, syaazibwene mumakani aakaindi

INO OOBU BWAKALI BUNAKRISTO BULI BUTI?

Cilongwe ncaakapanga Constantine abamabbishopo kwakatalisya cikombelo cakajisi njiisyo zya Bunakristo alimwi azyakubeja. Cakali kweelela kuba boobo nkaambo makanze aamwami akali aakudumya cikombelo muciindi cakuyandaula kasimpe. Kayi wakali mweendelezi mubulelo mwakali bukombi bwakubeja. Syaazibwene mumakani aakaindi umwi, waamba kuti, ikutegwa akkomanisye mbazu zyoonse zyobilo wakatalika “kucita zintu munzila yakutabikkila maano mumicito yakwe alimwi amumilimo yamfwulumende.”

Kumwi kalitaminina kusumpula Bunakristo, Constantine wakazumanana mubukombi bwakubeja. Mucikozyanyo, wakali kusyoma mukupandulula nyenyezi alimwi akusonda, micito iikasyidwe mu Bbaibbele. (Deuteronomo 18:10-12) Acibumbwa ca Constantine ku Rome, ulitondezyedwe kapa cipaizyo kubaleza bakubeja. Wakazumanana kulemeka leza wazuba kwiinda mukubikka cifwoto cakwe amali alimwi akusumpula cikombelo cakwe. Kali afwaafwi kufwa, Constantine wakazumizya kuti walo amukwasyi wakwe bayakilwe cikombelo mudolopo lisyoonto lya Umbria mu Italy, alimwi akusala bapaizi kuti kabanoobelekela nkuko.

Constantine wakasumpya lubbapatizyo lwakwe lwa “Bunakristo” kusikila nokwakasyaala mazuba masyoonto kuti afwe mu 337 C.E. Basikwiiya zyamu Bbaibbele banji basyoma kuti wakacita oobo kutegwa Banakristo alimwi abasizikombelo zyakubeja ibakali mubulelo bwakwe bazumanane kumuyanda. Cakutadooneka, makani aajatikizya buumi bwakwe alimwi akumuka kubbapatizyigwa kupa bantu kubuzya mibuzyo ikuti naa wakali kusyoma ncobeni muli Kristo. Nokuba boobo, masimpe ngakuti: Cikombelo ncaakazumizya Constantine cakazooba anguzu kapati mutwaambo twacisi alimwi cakamukaka Kristo akuyanda nyika. Kujatikizya basikumutobela, Jesu wakaamba kuti: “Tabali banyika mbubonya mebo mbonditali wanyika.” (Johane 17:14) Kuzwa mucikombelo eeci catakali ca Bunakristo, mwakazwa zikombelo zimbi zinji.

Ino ncinzi ncotwiiya kumakani aaya? Twiiya kuti tatweelede buyo kuzumina njiisyo iili yoonse yacikombelo, pele tweelede kusaanguna kwiilanga-langa kweelana ambolyaamba Bbaibbele.—1 Johane 4:1.

^ par. 6 Kweelana abuvwuntauzi bumwi, ibbuku limwi lyakaamba kuti kubikkila maano kwa Constantine ku Banakristo kwakali kukazyigwa kapati, akaambo “kazizuminano zyakwe kujatikizya kakamu kabukombi bwakubeja, nokuba kusikila kumamanino aabweendelezi bwakwe.”