Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

Meeto A Matuna—Mubili O Munyinyani!

Meeto A Matuna—Mubili O Munyinyani!

BATU ba bañata ba nga kafolofolo kao kuli ki ka ka nde; kono ba bañwi bona ba kana ba ka nga ku ba ka ka komokisa. Ka na ni mahutu a matelele a masisani, a bonahala ku sa tiya, boya bo bu bunolo, ni meeto a matuna a benya. Mubili wa kona ki wa butelele bo bu eza lisentimita ze 12.5, mi ka na ni buima bo bu eza ligramu ze 114. Ki kafolofolo mañi kao? Ki kanjoko ka mufuta o muñwi.

Ha lu nyakisiseñi ka butungi mufuta o muñwi wa tunjoko to, ili mufuta wa tona o fumaneha mwa naha ya Philippines. Meeto, mazebe, mazoho, mahutu, ni muhata, wa ka njoko ka mufuta wo, li bonahala ku ba ze tuna hahulu ha li bapanywa kwa mubili wa kona. Nihakulicwalo, ha lu nyakisisa ka butungi ponahalo ye komokisa ya kafolofolo kao, lu lemuha kuli mubili wa kona u ezizwe ka nzila ye butali hahulu.

KU UTWA:Mazebe a kanjoko kao, a masisani sina pepa a kona ku putana, ku putuluha, ni ku sikuluha kuli a utwe milumo ye utwahalela hahulu mwatasi. Buikoneli bo butuna bo ka na ni kona bwa ku utwa, bu ka tusanga ku ambuka lika ze bata ku ka ca ze cwale ka libatana, ni ku ka tusa ku fumana mbuya. Ha se ku unsufezi, mazebe a kanjoko kao, a teelezanga kwa milumo ya lisende, butwa, tumbombo, linyunywani, ni limbotwe. Kihona ka ka sikulula toho ya kona ni ku libisa meeto a kona a sutukile ko ku na ni sika se ka bata ku ca.

KU SWALA:Mazoho a kanjoko kao, a ezizwe ka mukwa o ka konisa ku swala hande mitai ye misisani. Kwa mafelelezo a minwana ya kona ku na ni likalulo ze tunanyana ze swala hande sina liwili la mota mo li swalela fa mukwakwa. Nihaiba ka nako ye ka lobezi, kanjoko kao, ka tokwanga ku kumalela hahulu fa sika. Mwatasaa muhata wa kona o mutelele, ku na ni likalulo ze swala hande ze ka tusanga ku zwelapili ona cwalo ka mo ka lobalezi ku fitela ka zuha.

 KU BONA:Ha ku na folofolo ye ñwi ye na ni meeto a matuna hahulu a sa swaneli butuna bwa mubili wa yona sina mo ka inezi kanjoko kao. Mane, liito ni liito la kanjoko kao, ki le lituna ku fita booko bwa kona! Meeto a kanjoko kao ha koni ku kuta kafa ni kafa; a lubukezi feela kwapili ka nako kaufela. Kana mubupehelo wo, ha u ka konisi ku eza lika ze ñwi? Batili. Ka na ni nto ye ñwi ye ka tusa, mulala wa kona u kona ku potoloha ka bunolo ili nto ye tahisa kuli toho ya kona i kone ku sikuluhela kwa bulyo kamba kwa nzohoto.

KU SHENYA KA BUBEBE: Mahutu a matelele a kanjoko kao, a ka konisanga ku ba ni maata a ku tulela mwahalimu ka butelele bo bu eza limita ze 6—ili butelele bo bu fitelela ha 40 butelele bwa kona! Ha ka zuma ka nako ya busihu, kanjoko ka kanyinyani kao, ka konanga ku tula mwa lififi ni ku bapula minwana ya kona kuli ka swale mbuya ya kona ku si na ku shuta.

Kanjoko kao, hañata ha ka pilangi ha ka utiwa ki batu, mi libaka le liñwi le li tisanga cwalo ki takazo ya kona ye tuna ya ku ca likokwani ze pila, hamohocwalo ni ku sa tabela ku swala-swaliwa. Nihakulicwalo, kanjoko ka ka ipitezi kao, ka sa zwelapili ku komokisa batu ba kwa naha ya Philippines. I bato ba kalulo ni kalulo ya kafolofolo ka ka tabelwa hahulu ki batu kao, ka meeto a sutukile ili ka ka pila mwa mushitu, ya komokisa.