Skip to content

Skip to table of contents

MAKANI AAYEEME AMUTWE UULI ACIVWUMBYO

Sena Bbaibbele Ndibbuku Buyo Libotu?

Sena Bbaibbele Ndibbuku Buyo Libotu?

Bbaibbele lyakalembwa myaka ibalilwa ku 2,000 iyainda. Kuzwa ciindi eeco, mabbuku aambi manji alikulembwa akuleka kubeleka. Pele Bbaibbele lyalo licibeleka. Amulange-lange twaambo tutobela.

  • Bbaibbele lyazumanana kubako nokuba kuti lyali kukazyigwa citaambiki abantu bajisi nguzu. Mucikozyanyo, mumyaka yamuma 500 C.E kusikila kuma 1,500 C.E., bbuku limwi litegwa An Introduction to the Medieval Bible lyakaamba kuti, “muzisi zimwi izilitaminina kuba zya Bunakristo, kuba a Bbaibbele alimwi akulibala [mumwaambo ngobamvwa nobaba bantu batayiide] cakali kubonwa kuti nkucita cintu cikazyanya anzyobacita bamwi.” Basyaazibwene ibakasandulula Bbaibbele mumwaambo ngobamvwa nobaba bantu batayiide naa ibakali kukulwaizya kwiiya Bbaibbele bakali kubikka buumi bwabo muntenda. Bamwi bakajaigwa.

  • Nokuba kuti bakali banji ibakali kulikazya, Bbaibbele ndebbuku lyakamwaigwa kapati kwiinda mabbuku oonse alimwi lyazumanana kumwaigwa asunu. Makkopi aa Bbaibbele lyoonse likkwene naa cibeela buyo, aabalilwa ku 5 bbiliyoni asimbwa mumyaambo iinda ku 2,800. Eeci ciliindene kapati amabbuku aamba zyabusyaabusongo, sayaansi, alimwi aambi aamba makani aakozyenye ayaaya, aatakamwaigwa kapati alimwi aakonzya kufwambaana kuleka kubeleka.

  • Bbaibbele lyagwasya kuyobola alimwi akupa kuti myaambo oomo molyakasandululwa izumanane. Busanduluzi bwaci German ibwakacitwa a Martin Luther bwakaugwasya kapati mwaambo ooyu. Bbaibbele lyakusaanguna lyabusanduluzi bwa King James Version lyaambwa kuti “ambweni ndebbuku lyagwasya kapati ilyakamwaigwa” mu Chingisi.

  • Bbaibbele “lyazijatikizya kapati zilengwa zyamasi aakumbo, kutali buyo njiisyo zyabukombi amicito pele alimwi azyakuzekaula, mabbuku, mulawo, twaambo twacisi alimwi ambazu zimbi zinji.”—The Oxford Encyclopedia of the Books of the Bible.

Ootu twaambo buyo tumwi itwamasimpe itupa kuti Bbaibbele kaliindene amabbuku aambi. Pele nkaambo nzi ncolizyibidwe kapati? Nkaambo nzi bantu ncobabikka buumi bwabo muntenda akaambo kandilyo? Akati katwaambo tunji ituliko ntootu tumwi: Bbaibbele lilijisi makani aabusongo aajatikizya mbotweelede kupona alimwi ambotukonzya kuba aacilongwe cibotu a Leza. Bbaibbele lilatugwasya kumvwisya icipa kuti bantu kabapenga alimwi akuzwangana. Alimwi ciinda kubota ncakuti, lisyomezya kuti mapenzi aaya ayoomana mane buya lilatondezya ambwaayoomana.

Bbaibbele Lilapa Busongo Bwakulilemeka Abwakumuuya

Lwiiyo lwakumubili lulayandika. Pele “nokuba kuti muntu wajana lwiiyo lusumpukide buti, tacaambi kuti ulakonzya kusala kabotu mumakani aakulilemeka” kweelana ambowakaamba muteende waku Canada wiitwa kuti Ottawa Citizen. Mubwini, bantu banji bayiide kubikkilizya abalemekwa mumakwebo alimwi amumfwulumende, balabeja, mbampelenge, alimwi balabba, calo cipa kuti “bantu baleke kubasyoma basololi,” kweelana abuvwuntauzi bwakacitwa nyika yoonse ibwakamwaigwa akkampani yiitwa kuti Eldelman.

Bbaibbele libikkila kapati maano kulwiiyo lwakumuuya alimwi akulilemeka. Lilatupa busongo kujatikizya “cintu ciluleme, ciluzi alimwi cibotu, nkokuti bukkale boonse bubotu.” (Tusimpi 2:9) Mucikozyanyo, mwaalumi uujisi myaka iili 23, ngotutiipe zina lyakuti Stephen, wakalaangidwe muntolongo ku Poland. Kali muntolongo, wakatalika kwiiya Bbaibbele akubona lulayo luli mulindilyo mbolugwasya. Wakalemba kuti: “Lino ndacizyiba ncocaamba ‘kulemeka bauso abanyoko.’ Alimwi ndaiya kulijata, ikwaambisya kunyema cakuzwa munzila.”—Baefeso 4:31; 6:2.

Njiisyo njaakaiya Stephen njiyeeyi iijanika mulugwalo lwa Tusimpi 19:11 ilwaamba kuti: “Bupampu bwamuntu bulamulesya kufwambaana kunyema, alimwi cilamubotela kujatila milandu.” Aano mazuba, ciindi Stephen nalijana mubukkale bukatazya, ulasolekesya kubulanga-langa cakukkazika moyo akutobela njiisyo zyamu Bbaibbele iziyandika. Wakaamba kuti: “Ndajana kuti Bbaibbele ndebbuku liinda kupa busolozi.”

Kamboni wa Jehova wazina lyakuti Maria, wakatukilwa mubuleya kumukaintu umwi iwakali acilengwa cakusalana mubala, walo iwakapa kuti kube manyongwe. Pele muciindi cakupilusya cibi, Maria wakaumuna buyo akuzumanana kweenda kuya nkwaakali kuunka. Mukaintu ooyo wakamvwa bubi akaambo kancaakacita mpoonya wakatalika kuyandaula Bakamboni. Nokwakainda mwezi omwe, ciindi mukaintu ooyo naakamubona Maria alimwi, wakamukumbata akulilekelela kulinguwe. Kuyungizya waawo, wakazyiba kuti kubomba kwa Maria alimwi akulilesya kwakali kutondezya nzyasyoma mubukombi bwakwe. Ncinzi cakatobela? Mukaintu ooyo iwakajisi cilengwa cakusalana mubala antoomwe abamukwasyi wakwe bosanwe bakatalika kwiiya Bbaibbele a Bakamboni ba Jehova.

Jesu Kristo wakaamba kuti busongo bulabonwa kwiinda mumilimo yambubo yoonse. (Luka 7:35) Aboobo, kuli bumboni bunji bwakuti njiisyo zyamu Bbaibbele zilagwasya. Zitupa kuba abube bubotu. “Zilabasongwaazya batakwe luzyibo,” ‘zipa kuti moyo ukkomane’ alimwi ‘zipa kuti meso ajaluke’ akumvwisya makani aakulilemeka alimwi aakumuuya.—Intembauzyo 19:7, 8.

Bbaibbele Lilapandulula Cipa Kuti Bantu Kabapenga Akuzwangana

Ciindi basikuvwuntauzya nobavwuntauzya kubbuka kwabulwazi bumwi, balasola kujana capa kuti bubbuke. Nzila njiyonya eeyi njiibeleka mukumvwisya “icipa” kuti bantu kabapenga akuzwangana. Aawa alimwi, Bbaibbele lilatugwasya kapati, nkaambo lilijisi makani aakalembwa kaindi, ciindi mapenzi eesu naakatalika.

Bbuku lya Matalikilo lyaamba kuti mapenzi aabantu akatalika ciindi bantu bakusaanguna nobakamuzangila Leza. Akati katwaambo ntobakacita, bakayanda kutobela zyeelelo zyabo beni zyakulilemeka, muciindi cakutobela zya Mulengi wabo. (Matalikilo 3:1-7) Cuusisya ncakuti, kuzwa ciindi eeco, bunji bwabantu bajisi muzeezo nguwenya ooyo wakutayanda kweendelezyegwa. Ncinzi cicitika? Kuzwa kaindi, bantu tabajisi lwaanguluko alimwi tabakkomene, aboobo kuli mazwanga, kudyaaminina, alimwi akuteendelana mukulilemeka alimwi akumuuya. (Mukambausi 8:9) Bbaibbele lyaamba kuti: “Muntu . . . tapedwe nguzu zyakusololela noziba ntaamu zyakwe.” (Jeremiya 10:23) Makani mabotu ngakuti, kusola kulyeendelezya bantu nkobali kucita kwiinda mukuzanga kuyanda kusika kumamanino.

Bbaibbele Lilapa Bulangizi

Akaambo kaluyando Leza ndwajisi kuli baabo ibalemeka bweendelezi bwakwe alimwi azyeelelo, Bbaibbele litusyomezya kuti takalekeli kuti bubi alimwi akupenga zizumanane kukabe kutamani. Basizibi “bayoopegwa cisubulo akaambo kamicito yabo.” (Tusimpi 1:30, 31) Kulubazu lumwi, “babombe myoyo bayookona nyika, eelyo bayoobotelwa kapati muluumuno lunji.”—Intembauzyo 37:11.

‘Leza uyanda kuti bantu boonse bafwutulwe akuba aluzyibo lwini-lwini lwakasimpe.’—1 Timoteyo 2:3, 4

Leza uyoozuzikizya makanze aakwe aakuleta nyika imuli luumuno kwiinda mu “Bwami bwa Leza.” (Luka 4:43) Bwami oobo nimfwulumende yanyika yoonse, alimwi kwiinda mulinjiyo Leza uyootondezya kweelela kwakwe kuba mweendelezi wabantu. Jesu wakaswaanganya Bwami kunyika, mumupailo wakwe wacikozyanyo kuti: “Abuboole Bwami bwako. Akucitwe kuyanda kwako ansi aano.”—Matayo 6:10.

Masimpe, balelwa ba Bwami bwa Leza banoocita kuyanda kwa Leza, akuzyiba Mulengi kuti ngo Muleli weelela kutali muntu uuli woonse. Makulo, bulyato, buyumuyumu bwakujana mali, kusalana mubala alimwi ankondo ziyoomana. Kunooli nyika yomwe, mfwulumende yomwe, alimwi amulongo omwe wazyeelelo zyakulilemeka azyakumuuya.—Ciyubunuzyo 11:15.

Cintu ciyandika kapati kutegwa tukaibone nyika mpya ndwiiyo. Lugwalo lwa 1 Timoteyo 2:3, 4 lwaamba kuti: ‘Leza uyanda kuti bantu boonse bafwutulwe akuba aluzyibo lwini-lwini lwakasimpe.’ Kasimpe aako kalabikkilizya anjiisyo zyamu Bbaibbele kujatikizya amilawo ya Bwami—milawo alimwi anjiisyo zinootobelwa, zikozyanyo zilakonzya kujanwa mu Mulumbe Waacilundu wa Jesu Kristo. (Matayo, zyaandaano 5-7) Ciindi nomubala zyaandaano eezyi zyotatwe, amusole kweezeezya buumi mbobuyooba ciindi bantu boonse baakutalika kutobela busongo bwa Jesu.

Sena tweelede kugambwa kuti Bbaibbele ndebbuku liinda kumwaigwa kapati munyika? Peepe! Njiisyo zili mumo zyakasololelwa amuuya wa Leza. Alimwi kumwaigwa kwandilyo munyika yoonse ncitondezyo cakuti Leza uyanda kuti bantu bamyaambo yoonse amisyobo yoonse bamuzyibe alimwi akuyoojana zilongezyo nzyobuyooleta Bwami.—Milimo 10:34, 35.