Alhazen butukaka na bamvu-nkama 965 na Bassora, bubu yai yo me kumaka mbanza mosi na Irak. Bisalu na yandi vandaka kutadila mpi mambu ya me tala bambwetete, shimi, matematike, kimunganga, miziki, lugangu, mpi kusala bankunga. Diaka, nki mambu ya nkaka ke pusaka beto na kutonda yandi?

Disolo mosi ya ntama ya me tala Alhazen, ke tubila lukanu yina yandi bakaka sambu na kuyidika nzila ya nkaka ya masa ya Nzadi Nile bamvula kiteso ya 1000 na ntwala nde bisalu kuyantika na Aswân na 1902.

Mutindu disolo ke monisa yo, yandi bakaka lukanu ya kusala kibaka na Nzadi Nile sambu na kumanisa kufuluka ya masa mpi musibu na insi Ezipte. Ntangu mfumu ya Ezipte Caliph al-Hakim waka ngindu ya Alhazen, yandi bingaka yandi na Ezipte sambu na kutunga kibaka (barage) na Nzadi Nile. Kansi ntangu Alhazen monaka nzadi, yandi monaka nde yandi ta kuka ve. Yandi monaka nde kana yandi kuka ve kusala yo, mfumu yai ya mbi ya insi Ezipte ta fwa yandi, yo yina sambu na kugulusa luzingu na yandi, Alhazen salaka bonso nde yandi ke bela maladi ya kilawu tii ntangu caliph fwaka na nima ya bamvula kiteso ya 11 na 1021. Ya kieleka Alhazen vandaka ti mambu mingi ya kusala, kansi mpila ya kusala yo vandaka ve sambu yandi kusaka bonso nde yandi ke bela maladi ya ntu.

Ntangu yandi basikaka na nzo yina bo ke tulaka bantu yina ke belaka maladi ya ntu, yandi sonikaka mikanda mingi, mu mbandu mukanda ya ke tubilaka mambu ya nsemo (livre optique) yina kele “mosi na kati ya mikanda na yandi ya kuluta mfunu.” Yandi tubilaka  mutindu nsemo me salamaka, mutindu bakulere na yo ke kabwanaka mpi ke sobaka. Diaka, yandi longukaka mambu ya me tala mutindu disu ke salaka.

Na mvu-nkama ya 13, bo balulaka na Kilatini kisalu ya Alhazen yina vandaka na Kiarabi mpi bamvula mingi na nima, bantu ya mayele ya Eropa kumaka kusadila mikanda na yandi mingi. Mambu yina Alhazen sonikaka na yina me tala ba lentilles, sadisaka bantu ya Eropa yina ke salaka maneti na kusala télescope mpi microscope.

Alhazen bakisaka bansiku ya mfunu na yina me tala kisalu ya kukanga bafoto ntangu yandi salaka apareyi ya foto yina ke salaka na kisika ya mudidi (chambre noire). Apareyi yai vandaka “mpimpa na kati,” nsemo vandaka kukota na dibulu mosi ya fioti, yo vandaka kusala nde bifwanisu ya nganda kumonana ya kubaluka na kati ya shambre yina.

Na bamvu 1800, bo yikaka bima ya nkaka na apareyi yai ya foto yina vandaka kusala na kisika ya mudidi sambu yo kuma ntangu yonso kukanga bafoto. Yo nataka nki mambote? Kubasika ya apareyi ya foto. Ba-apareyi yonso ya foto ya ntangu na beto mpi disu yo mosi, ke sadilaka bansiku ya mutindu mosi ti apareyi ya foto yina ke salaka na kisika ya mudidi. *

Bansosa yina Alhazen salaka na dikebi yonso na mambu me tala lugangu, kele mpi na kati ya bisalu ya nene yina yandi salaka. Ntangu Alhazen vandaka na luzingu, bantu mingi vandaka ve kusadila mayele na yandi. Yandi vandaka na kati ya bantu ya ntete yina sadilaka mayele yina bo longukaka mpi yandi vandaka ve kuwa boma na kubuya mambu ya nkaka yina vandaka ve ti banzikisa ya vandaka kundimisa yo.

Bubu yai, nsiku mosi ya siansi ke tubaka nde: “Monisa mambu ya nge ke ndima!” Bantu ya nkaka ke bingaka Alhazen “tata ya mayele na mambu ya siansi ya ntangu na beto.” Mambu yai yonso ke pusaka beto na kutonda yandi mingi.