Алһазен, сала 965 Д.М., ль бажаре Бәсре һатийә дьнйайе. Ньһа әв бажар ль Ираԛе йә. Әԝ мьжул бу стернасийева, кʹимйайева, матәматикева, бьжишкийева, музикева, оптикева, физикева у һәлбәства. Иро щәм мә һәнә тьштед ӧса, жь бо чь жи әм дькарьн Алһазенрʹа спасдар бьн.

Сәрһати дәрһәԛа Алһазен гәләк бәла бьбу. Әԝи хԝәст сәр ава чәʹма Ниле бәндав чекә, кӧ ава Ниле бьн контроле бә. У әв йәк ԝәкә 1 000 сал пешийа ԝе йәке бу, ча дь сала 1902-да бәндава Әсԝане һатьбу авакьрьне.

Чаԝа тʹәрихи дьбежә, Алһазен һазьр кьр плана чекьрьна бәндаве сәр чʹәме Нил, сәва кӧ жь зьһайе у селаве, Мьсьр хьлаз бә. Чахе сәрԝере Ԛаһире бь наве Абу ал-Маншур ал-Һәʹким бь-Амриһ Алләʹһ, сәрнаве кʹижани кӧ Халиф бу, бьһист дәрһәԛа плана Алһазен, әԝи әԝ тʹәглиф кьр ль Мьсьре сәва кӧ Алһазен бәндав чекә. Ле чахе Алһазен бь чʹәʹвед хԝә әв чʹәʹм дит, әԝи фәʹм кьр кӧ жь ԛәԝата ԝи дәр ә әв бәндав чекә. Алһазен тьрсийа кӧ пʹадша әԝ щәза бькә, ләма жи әԝ хԝә дәԝса дина дани. Әв йәк һʹәта мьрьна Халифе кʹьшанд, демәк 11 сал шунда дь сала 1021-да. Ԝе һʹале хԝәда, гәләк ԝәʹде Алһазен һәбу кӧ дәрһәԛа нетед хԝә бьфькьрә.

Чахе Алһазен һатә азакьрьне, әԝи ньвиси «Кʹьтеба Оптикайе» йа кӧ жь һʹәфт пʹара бу у әв һатә һʹәсабкьрьне, ча «кʹьтебәкә лап гьринг дь тʹәрихийа физикайеда». Дь ве кʹьтебеда әԝ шеԝьр дькә дәрһәԛа експерементед хԝә бона шәԝԛе. Мәсәлә кӧ чаԝа шәԝԛ пʹаравәдьбә сәр щурʹә-щурʹә рʹәнга,  жь нәйньке дьбьрьԛә у йед дьн. Әԝ ӧса жи леколин дькьр тегьһиштьна чʹәʹв, анатомйа у сазкьрьна чʹәʹв.

Дь ԛьрна 13-да, кʹьтеба ԝи жь Әрәби ль сәр Латини һатьбу ԝәлгәрʹандьне, у ԛьрна шунда, зандаред Әԝрупайе жь кʹьтеба ԝи һьнә тьшт дьготьн. Чьмки әв кʹьтебәкә навдар бу. Ньвисандьна Алһазен дәрһәԛа шуше, һимәкә фәрз дани бона һостәйед Әԝрупайе кӧ бәрчʹәʹвк чекьн. Чахе Алһазен дӧ шушә бәр һәв данин, әв жи бу һиме чекьрьна һурбин у дурбине.

Алһазен тедәрхьст принсипед кӧ паши бунә һʹиме кʹьшандьна шькла. Әԝи чекьр камерайа обскурайе. Әв бу «отʹаха тәри», кʹидәре кӧ ԛӧлькәк һәбу у жь ве ԛӧльке шәԝԛ дькʹәтә һʹӧндьр у пашопе ль сәр диԝера отʹахе, нишан дькьр шькьла кӧ ль дәрва бу.

Дь сала 1800-да, дь ве камерайеда һьнә һащәт зедә кьрьн, бь сайа чь жи әв дькарьбу шькьлед баш чекьра. Ахьр чь дәркʹәт? Камера. Һʹәму камерайед модерн у хԝәха жи чʹәʹв дьхәбьтьн бь принсипед чаԝа кӧ дь камерайа обскурайеда һәбу. *

Алһазен ӧса жи леколина тʹәбйәте дькьр. Леколина ԝи гәләк әʹщебмайи бу бона ԝан чаха. Әԝ бу йәк жь ԝан леколинкʹара, йе кӧ диса дьщерʹьбанд һьнә теорийа у нәдьтьрсийа дайнә бьн шьке тьштед ԛәбулкьри, һәрге избатийа ве йәке тʹӧнә бу.

Леколина зандарийа модерн әм дькарьн бь гьлийед ӧса тʹәмам кьн «Баԝәрийа хԝә избат кә!» Һьнә мәрьв һʹәсаб дькьн, кӧ Алһазен һәйә «баве метода зандарийейә модерн». Ләма жи әм дькарьн бежьн, ԝәки иро гәләк тьшт һәнә, сәва чь жи әм дькарьн жь ԝи спасдар бьн.