Ka boliy an tsakam pel ka exóbchij kin t’aja’ jawa’ alwa’, ka tólmiy ani ka ucha’ tam in t’aja’ jant’oj axi yab tekedh. Pero jawa’ más exbadh pel ka exóbchij jant’ini’ kin éyendha’ in éjatal abal yab ka lej uk’pin.

Xowé’ ta k’icháj yan i tataláb yabáts in le’ kin boliy in tsakámil kom in tsálpayal abal ne’ets kin ódhna’. Pero an tataláb axi in k’anidhál in tsakámil játs axi in exóbchal kin t’aja’ jawa’ alwa’ ani in tólmiyal.

«An tsákamchik in yéjenchal ka exóbchat jant’oj in éjtowal kin t’aja’ ani jant’oj imbáj. Antsaná’, tam ka puwey ne’ets kin exla’ jant’ini’ kin éyendha’ alwa’ in éjatal. Max yab ka exóbchat ne’ets kin bajuw jant’ini’ jun i barco axi yab in kwa’al k’al jita’ ka beldháj, ne’ets ka k’ibej» (Pamela).

Ka putuw a káwintal. Ka ólchal a tsakámil jawa’ ne’ets ka wat’ey max ka tsinebéj ani ka putuw k’al a káwintal. Pero tam ka bélkaxin ka ucha’ abal it k’wajat lej kulbél k’al jajá’.

«Xowe’ ta kʼicháj an tsákamchik yabáts u lej belkax, jaxtám tam u tsakámil kin t’aja’ jawa’ u konchal, u uchál abal u ats’ál lej kulbél k’al jajá’. Axé’ in t’ajál abal an tsakam ka bélkaxin k’al in kulbetal» (Christine).

JAWA’ IN ULAL AN BIBLIA: «Jawa’ kin t’aja’ an inik játs jawa’ ne’ets kin bats’uw» (Gálatas 6:7).

Yab ka wát’k’anchij k’al an tsakam. Max ne’ets ka boliy a tsakámil, ka tsalpay jant’oj játs axi in t’aja’. Ka t’ajchij ti kwéntaj jay i támub in kwa’al ani max ne’ets kin ejtow kin t’aja’ jawa’ a konchal. Jun i t’iplab, max an tsakam yabáts in walkál an celular, ka ucha’ abal walám yabáts ne’ets ­ka jílchij kin lej eyendha’. Lej exbadh abal yab ka lej wát’k’anchij k’al jawa’ a konchal kin t’aja’ a tsakámil.

«U tsápnanchal ets’ey ku t’aja’ ti kwéntaj max u tsakámil t’ajchíl tin t’aja’ jant’oj o max uk’pin. Lej junits tam u tólmiyal u tsakámil kin exbay abal uk’pin, ani tam u bóliyal kom in t’aja’ jant’oj axi yab alwa’» (Wendell).

JAWA’ IN ULAL AN BIBLIA: «Tatalábchik, yab ka wat’adh k’wiya’ a tsakámil abal yab kin jíla’chik kin t’aja’ jawa’ alwa’» (Colosenses 3:21).

Ka bóliychik k’al i k’anidhomtaláb. Max a bóliyal a tsakámil k’al i k’anidhomtaláb, jajá’chik in t’ajál ti kwéntaj, antsaná’ yab ne’ets kin ats’a’ k’ibat ti belka’ ani ne’ets kin ejtiy abal jawa’ in t’aja’ yab alwa’.

«Tam ti k’wajatak i yedhál i tsakámil, ets’ey i uchalak abal u k’wajatak lej kulbél kom in t’ajalak yan jant’oj alwa’ ani tam u úk’pinalak, i uchalak abal max kin bóliy in bélil yab ne’ets ka odhnáj abal ets’ey. Jayej i uchalak abal wawá’ ne’ets ki tólmiy» (Daniel).

JAWA’ IN ULAL AN BIBLIA: «Jitats u k’anidhom lej k’ayanax k’al in at inik ani in t’ajchal i alwataláb» (1 Corintios 13:4).