CHKË RI TEʼEJ TATAʼAJ
8. Kan tabʼanaʼ ri nakʼüt
¿ACHKË NTEL CHË TZIJ?
Ntel chë tzij chë jun winäq nusmajij pa rukʼaslemal ri nukʼüt chkiwäch ri nkʼaj chik. Jun tataʼaj ma ütz ta nuʼij chkë ralkʼwal chë ma tkitzʼük taq tzij we ryä xa nuʼij chkë: «Taʼij chkë chë ma yïn kʼo ta pa jay», taq ma nrajoʼ ta ntzjon kikʼë ri winäq ri najin nkikanuj.
«Ye kʼïy winäq nkiʼij: ‹Tabʼanaʼ ri nbʼij chawä ye kʼa ma taʼän ta ri nbʼän rïn›. Ye kʼa ya riʼ ma nbʼanatäj ta kikʼë ri akʼalaʼ. Ryeʼ ye achiʼel bʼoʼj, nkikʼoxaj jontir ri nqaʼij y nkitzʼët jontir ri nqaʼän. We kʼo jun nqaʼij chkë y xa jun chik nqaʼän, ryeʼ xtkitzʼët y kan xtkiʼij chqë» (David).
RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Rït ri naʼij chkë ri nkʼaj chik ‹Ma kaleqʼan ta›, ¿yaleqʼan?» (Romanos 2:21).
¿ACHKË RMA KAN KOWAN NKʼATZIN RE NAʼOJ REʼ?
Ri yekiʼän ri teʼej tataʼaj ya riʼ kan más nkanaj qa pa kijolon ri akʼalaʼ, más chwäch ri nkitamaj qa chkij kichiʼil pan escuela, tapeʼ ye qʼopojiʼ kʼojolaʼ chik. Reʼ ntel chë tzij chë xa xuʼ rïx teʼej tataʼaj ri más ütz rubʼanik yixkowin nitjoj iwalkʼwal rchë yë ri ütz nkichaʼ nkiʼän pa kikʼaslemal. Ye kʼa ma xa xuʼ ta tiʼij chkë achkë nkʼatzin nkiʼän, rïx chqä tibʼanaʼ riʼ.
«Röj nqkowin nqtzjon jun cien mul y ma nqatamaj ta we ri qalkʼwal najin nkiyaʼ kixkïn chqë. We ma nqaʼän ta qa ri nqaʼij chkë, kan nkiʼij chapaläj. Ryeʼ nkitzʼët jontir ri nqaʼän, tapeʼ ma nqʼalajin ta chkij» (Nicole).
RI NAʼOJ NUYAʼ LE BIBLIA: «Ri naʼoj ri petenäq chlaʼ chkaj [...] ma nuʼän ta [...] chë xa kaʼiʼ apaläj naʼän» (Santiago 3:17).
¿ACHKË ÜTZ NAʼÄN?
Takʼutuj qa reʼ chawäch: «¿Achkë nnaʼoj nbʼän rkʼë nkʼlaj chqä kikʼë walkʼwal? ¿Achkë programas yentzʼët pa televisión? ¿Achkë wachiʼil ye kʼo? ¿Nquʼ kij ri nkʼaj chik?». Ntel chë tzij, ¿nawajoʼ chë ri awalkʼwal nkiʼän kan achiʼel naʼän rït?
«Nixta ri wachjil ni rïn nqaʼij chkë qalkʼwal chë tkibʼanaʼ ya reʼ o ya reʼ we röj ma nqaʼän ta» (Christine).
Takʼutuj kuyubʼäl amak. Ri akʼalaʼ kitaman chë ri kiteʼ kitataʼ xa yesach chqä. Rma riʼ, we rït nakʼutuj kuyubʼäl amak che rä awixjayil o chkë awalkʼwal taq kʼo jun akuchï xasach, najin nakʼüt chkiwäch achkë rubʼanik ma nkitzʼük ta tzij chqä ma nkinaʼ ta kiʼ.
«Nkʼatzin nqayaʼ qa qamak chqij y nqakʼutuj kuyubʼäl qamak, we ma nqaʼän ta, ryeʼ ma xtkitamaj ta xtkiʼän riʼ» (Robin).
«Ri teʼej tataʼaj kan kʼïy nqakʼüt qa chkiwäch qalkʼwal. Ri nqaʼän röj kan ya riʼ nkitzʼët ryeʼ. Ya riʼ achiʼel jun libro ri ronojel mul jaqäl, achiʼel jun tjonïk ri nyaʼöx paqʼij chë chaqʼaʼ» (Wendell).
