Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

MAYNEJJ JIWJJE UKHAJJA ¿KUNAS YANAPTʼISTASPA?

¿Kuna jan walinakas utjaspa?

¿Kuna jan walinakas utjaspa?

Taqeniw mayj mayjätanjja, ukatwa maynejj jiwjje ukhajj jan mä igualak llakisktanti. Yaqhep jaqenakajj llakisipkchisa, janis llakitäpkaspa ukhamakiw sarnaqapjje, jan ukajj kunja llakitäpjjesa uk janiw uñachtʼayapkiti. Cheqas maynin jiwatapat jachañasa, kunja llakitätansa uk yaqhanakar awisañas yanaptʼistaspawa, ukampis janiw kunas uka llakir atipjañatak sumpun yanaptʼkistaspati. Kunjamas jakäwisajja, kunjam jaqëtansa, kunanakas jakañ vidan pasistu, kunjamsa familiarasajj jiwawayi ukarjamaw jukʼaksa walsa llakisiñäni.

¿KUNJAMANAKANSA UÑJASÏTA?

Mä familiaran jiwatapat kuna llakinakas utjani uk inas jilaparte jaqenakajj jan yatipkchiti. Ukatwa aka yatichäwin kuna llakinakasa, kuna jan walinakas utjaspa ukanak mä qhawqha uñjañäni.

Sint llakisiña. Maynejj jiwjje ukhajja, familiaranakapajj wal jachapjje, jiwiritsa wal llakisipjje, mä akatjamatwa colerasipjje jan ukajj jachapjje. Familiarapat amtasisasa, jupamp samkasisas jukʼampiw llakthapisipjje. Qalltanjja, jan kuns lurirjama, familiarapajj janis jiwatäkaspa ukhamaw amuyasipjje. Tania sat warmit parltʼañäni, esposopajj jiwjjäna ukhajja, kunja llakitas jikjjatasïna uk amtasajj akham siwa: “Janiw kuns lurirjamäkayätti. Wali llakitapuniyätwa, janiw jachañsa ni samsuñsa puedkayätti. ‘Akajj janiw cheqäkaspati’ sasaw amuyirïta”.

Llakimp aynachtʼaña, colerasiña, juchañchasiña. Iván sat chachajj akham siwa: “24 marani Eric yoqajajj jiwjjäna ukhajja, Yolanda esposajampejj wali coleratäpjjayätwa. Ukajj janiw cheqaw sañjamäkänti, nanakajj janiw jankʼak colerasir jaqëpkayätti. Wal juchañchasipjjarakiyäta, ‘¿janit wawasar jukʼamp yanaptʼkasänjja?’ sasaw jisktʼasipjjerïta”. Alejandro sat chachajj ukhamarakiw esposapan jiwatapat wal juchañchasïna, jupajj akham siwa: “‘Jan wali jaqëtaj laykuw Diosajj ukham tʼaqesiyaskpachïtu’ sasaw qalltan amuyayäta. Ukham amuyatajat wal arrepentisiyäta, Diosarus esposajan jiwatapat juchañchkirista ukhamänwa” sasa. Kevin chachajj akham sarakiwa: “Awisajja, jiwatapat wal Sofiatak colerirïta. Ukham amuyatajajj janiw walïkänti, ukatwa qhepat wal arrepentisirïta. Janiw jupajj jiwatapat juchanïkänti” sasa.

Jan sum amuytʼasiña. Awisajja, maynin jiwatapat llakitäpki ukanakan amuyunakapajj mayjtʼaspawa, janiw sum amuyasjjapjjaspati. Ukatwa jiwirin arupsa istʼapkaspa, jiwirirus uñjapkaspa ukham amuyasipjje. Lurañanakapsa jan sum amuytʼasisakiw lurjjapjjaspa, kuns armtʼasipjjakispawa. Taniajj akham siwa: “Awisajj maynimp parlaskirïta ukhajja, jan amuyasisakiw yaqha toqenakat lupʼjjerïta. Kunjamsa esposojajj jiwäna ukakiw pʼeqejankaskäna. Janiw kunsa sum lurirjamäkayätti. Ukatwa wal llakisiyäta” sasa.

Mayninakat jayarstʼañ munaña. Maynin jiwatapat llakitäpki ukanakajja, janiw yaqha jaqenakamp parlañ munjjapjjaspati. Kevin chachajj akham siwa: “Janiw casaratanakampisa solteronakampis waltʼasirïkti” sasa. Iván chachan Yolanda esposapajj akham sarakiwa: “Janiw problemanakapat quejasiri jaqenakamp parlañ munapjjerïkti, jupanakajj janiw nanakjam sinti jan walin uñjasipkänti. Yaqhepajja, wawanakapajj kunjamsa nayrar sartasipkäna uka toqetwa parlapjjeri. Jupanakat kusiskchiyätsa, janiw ukanak istʼañ munirïkti. ‘Jakañ vidajj janiw akharuk tukuykiti’ sasaw esposojamp sapjjerïta, ukampis janiw yaqhanakamp parlañatakejj chʼamasa, ni paciencias utj-jjapjjetänti” sasa.

Usuntaña. Maynin jiwatapatjja, janiw manqʼañsa munjjsnati, pesotsa minustʼsnawa, janirakiw sumsa ikjjsnati. Aarón chachat parltʼañäni, tatapajj jiwjjäna uka marajj kunjamas jikjjatasïna uka toqet parlkasajj akham siwa: “Janiw ikiñsa puedkayätti. Kunjamsa tatajajj jiwäna uka toqet lupʼisakiw sapa arumajj pachpa horasar sartirïta” sasa.

Alejandro chachajj ukhamarakiw sanökasajj usut amuyasïna, jupajj akham siwa: “Walja kutiw doctorar sarayäta, jupajj ‘janiw usutäktati’ sasaw sitäna. ‘Esposajan jiwatapatwa ukham usut amuyaspachäta’ sasaw sirïta”. Alejandrojj walikëjjchïnsa, doctorar sarasajj walikpun luräna. Maynin jiwatapat llakitäpki ukanakajja, facilakwa contagioso usunakamp usuntapjjaspa, usutäjjapjje ukanakasti jukʼampiw usuntapjjarakispa.

Wakiskir lurañanak jan phoqañ puediña. Iván chachajj akham siwa: “Eric yoqajajj jiwjjäna ukhajja, familiaranakaru amigonakaruw jupan jiwatapat yatiyapjjañajäna, jefepampisa, jakkäna uka utan dueñopampis ukhamarakiw parlapjjañajäna. Kunayman papelanak lurañaw wakisïna. Yoqajan cosasanakapsa apthapipjjañajarakïnwa. Taqe ukanak lurañajj wali amuyutakïnwa, ukampis nanakajj wali llakitäpjjayätwa, janiw chʼamas utjapkitänti” sasa.

Yaqhep jaqenakatakejja, kuntï jiwat familiarapajj lurirïna ukanak lurañaw jukʼamp chʼamäspa. Tania warmejj ukhamanwa uñjasïna. Jupajj akham siwa: “Esposojaw bancon utjapkitäna uka qollqsa yaqha ukhamanaksa apnaqäna. Jupan jiwatapatjja, nayaw ukanak lurañajäna. Ukajj jukʼampiw llakisiyitäna. ‘Janiw taqe lurañanakamp phoqañ puedkäti’ sasaw sirïta”.

Kunjamtï uñjawayktanjja, mä familiaran jiwatapajj wal llakisiyistaspa, janiw chʼamas utj-jjestaspati. Uk yatisajj inas akham amuysna: “Janipuniw familiarajar armañ puedkäti, jiwañkamaw jupat llakisï” sasa. Mä familiaran jiwatapajj wali llakkañäkchisa, kuna jan walinakas qhepat utjani uk yatiñajj wal yanaptʼistaspa. Ukampis ak amtañasawa, janiw taqenis maynin jiwatapat mä igualak llakisktanti, ni pachpa jan walinakansa uñjasktanti. Maysa toqetjja, janiw jumakejj familiaraman jiwatapat wal llakisktati, taqeniw maynejj jiwjje ukhajj wal llakistanjja, uk yatiñajj wali chuymachtʼkiriwa.

¿KUNAPACHAS MAYAMP KUSISIT JAKASJJÄJJA?

Ak yatiñamawa: Maynin jiwatapat llakisiñajj janiw wiñayatakïkiti, jukʼat jukʼatwa munat familiaramat jan sint llakisjjätati. Janis jupat qʼal armaskchïtajja, tiempompejj walikëjjatawa. Inas kunanak lurkasasa, jan ukajj yaqhep fechanakan familiaramat amtaschïta, ukajj walikïskiwa. Jilaparte jaqenakajja, tiempompejj janiw jiwirit sint llakisjjapjjeti, lurañanakapsa nayrjamaw wasitat lurjjapjje. Ukham jakasiñatakejja, jumaw familiamampi amigonakamamp yanaptʼayasiñama, nayrar sartañatakiw chʼamachasiñamaraki.

¿Qhawqha tiempos llakit uñjasïta? Yaqhep jaqenakajja, mä qhawqha phajjsinakakiw jiwat familiarapat wal llakisipjje. Jilaparte jaqenakajja, mä mara jan ukajj pä mara pasatatwa sum jakasjjapjje. Yaqhepasti, jukʼamp tiempow llakisipjjaraki. * Alejandro chachajj akham siwa: “Nayajj mä kimsa maranakaw esposajat wal llakisiyäta” sasa.

Paciencianïñamawa. Kuntï lurirjamäkta ukakwa lurañama. Jiwat familiaramat janiw wiñayatak llakiskätati, uk janipun armamti. Ukampis jan sint llakisiñatakejja, ¿kunanak lurañas yanaptʼiristam?

Mä familiaran jiwatapat llakisiñajj janiw jan walïkiti

^ Párrafo 17 Mä qhawqha jaqenakajja, walja tiempow familiarapan jiwatapat wal llakisipjje, janiw nayrarus sartirjamäpkiti. Jupanakajja, jan sint llakisiñatak yanaptʼapki uka doctoranakaruw (profesional de la salud mental) sarapjjañapa.