Pete ne talahau falu pulotu na fano fakapapahi e maanu, ka e igatia ni e tagata mo e puhala ne maanu ai. Ha kua kehekehe e puhala ne fehagai ke he maanu kua kakano kia kua tote e momoko he falu ne mate e fakahele po kua “tautaofi” ha lautolu a tau logonaaga? Nakai pihia. He talahau mo e fakakite e maanu ko e taha puhala a ia ke lagomatai ke he maanu, ka e nakai taha ni e “puhala hako” ke maanu. Lahi ne fakavē ke he aga fakamotu he tagata, aga fakatagata, tau mena tutupu he moui haana, mo e tuaga ne mate e fakahele.

Liga nakai iloa e lautolu ne maanu e mena ke amanaki ki ai he mole e mate he fakahele. Pete ia, ko e falu logonaaga mo e tau mena uka, ne kua fa mahani ki ai mo e fa mailoga tuai. Manamanatu ke he tau mena na i lalo:

Molea e momoko. Liga tagi a koe, manamanatu lahi ki a ia ne kua mate, mo e hikihiki mafiti e tau logonaaga. Liga au atu e momoko ka liu manatu ki ai mo e miti. Ka e he kamataaga liga ofo mo e uka ke talia. Manatu e Tiina e magaaho ne mate fakaofo e taane haana ko Timo. Pehē a ia: “He kamataaga ne nonaia au. Nakai maeke foki au ke tagi he mogo fakamua. Lahi mahaki e fakaatukehe haaku ti falu mogo ne uka au ke fafagu. Uka lahi au ke talia e mena ne tupu.”

Fa mahani foki ke tupu mai e tupetupe, ita, mo e kelea e loto. “Fai magaaho he mole e mate he tama taane ha maua ko Eric ne 24 e tau he moui,” he talahau e Ivan, “ne ita lahi au mo e hoana haaku ko Yolanda! Ofo a maua he mena nei ha kua nakai manatu a maua ko e tau tagata ita a maua. Tokihala foki a maua, ti hūhū hifo po ke na lata a maua ke fakamakamaka atu foki ke lagomatai e tama taane ha maua.” Ko Alejandro, ne mate e hoana he leva e gagao ne logona foki e tokihala: “Mogo fakamua, logona hifo e au ka fakaatā he Atua au ke momoko lahi mahaki pihia, liga ko e tagata kelea au. Ti tokihala au he tuga kua tuku aki e au ko e Atua ne fakatupu e mena ia.” Ko Kostas ne totoku he vala tala i mua, ne pehē: “Fai magaaho ne hokotia au ke ita ki a Sophia he mate. Ti tokihala au he manamanatu pihia. Ha kua nakai ko e hepe haana.”

Vihi e tau manamanatuaga. Liga fai magaaho ka hikihiki fano po ke nakai hakohako e tau manatu. Ma e fakatai, liga manatu e tagata ne maanu na maeke e tagata ne mate ke logona, mailoga po ke kitia. Po ke liga uka e tagata ne maanu ke manamanatu po ke loto nimo foki. Pehē a Tiina: “Falu magaaho ne tutala au ka e nakai toka e loto ke he tala! Hane tafeliuaki e manamanatuaga ke he tau mena tutupu he mateaga ha Timo. He nakai maeke ke manamanatu fakahako ko e mena fakatupetupe mooli.”

Manako ke nofo tokotaha. Ko e tagata ne maanu ne liga okaoka po ke fuafua kelea ka nofo mo e falu. Pehē a Kostas: “Ka haia au mo e tau hoa mau, ne logona hifo e au kua tuga ko au e hui ke limaaki. Ka e nakai mauokafua foki au ka haia mo e tau tagata nonofo takitokotaha.” Ko e hoana ha Ivan ko Yolanda ne manatu: “Uka lahi au ke haia mo e tau tagata ne gugū ke he tau lekua ne tuga na ikiiki ka fakatatai ke he ha maua! Pihia foki ke he falu ne tala mai ki a maua kua tokotoko mitaki e tau fanau ha lautolu. Fiafia au ki a lautolu ka e he magaaho taha ko e uka ha ia ke fanogonogo ki a lautolu. Maama ia au mo e taane haaku ko e mena holo e moui, ka e nakai fai vala loto a maua po ke fakauka ke fehagai ki ai.”

Lekua e malolō tino. Mena fa mahani mau ko e hiki e puhala kai, kilo mamafa, mo e tau magaaho  mohe. Ko Aaron ne talahau, he taha e tau he mole e mate he matua taane haana: “Ne uka mooli au ke mohe. Taha tumau e magaaho ka ala hake he pō ti manamanatu ke he mate he matua taane haaku.”

Ko Alejandro ne manatu e tau lekua ke he malolō tino haana: “Lagaloga e tivi he toketa au ti tala mai kua malolō e tino haaku. Tuaha au ko e maanu ne fakatupu e tau lekua he malolō tino haaku.” Fai magaaho ti galo e tau lekua ia. Pete he pihia, ne hako e fifiliaga ha Alejandro ke kitia e toketa. Maeke e maanu ke tokolalo e tau tegatega puipui malolō tino, fakaauatu e lekua ne nofo tuai he tino, po ke fakatupu e tau lekua foou.

Uka ke taute e tau gahua kua lata. Liu a Ivan manatu: “He mole e mate ha Eric ne fakailoa e maua ke he tau magafaoa mo e tau kapitiga mo e ke he falu foki tuga e takitaki gahua mo e landlord haana. Loga foki e tau tohi matafakatufono ke fakapuke. Ti lata foki a maua ke fakakia e tau koloa ha Eric. Ko e tau mena nei kua lata ke hagaaki fakalahi ki ai ka kua lolelole e tau loto, nakai fahia, mo e momoko a maua.”

Ka ko e falu ne fai magaaho he mole to lauia laia he tau mena uka, he magaaho ka lata ke taute e tau mena ne fa taute he fakahele ne kua mole atu. Pihia e mena ne tupu ki a Tiina. Fakamaama e ia: “Ko Timo ni ne taute tumau e pege ha maua mo e falu mena fakapisinisi. Kua fakalago ki a au mogonei e matagahua nei, ne lafi ni ke he haaku tuaga ne fitā e lahi e tupetupe. To maeke mooli nakai au ke taute e tau mena oti ia mo e nakai fakahepe?”

Ko e tau mena vihi ia ne totoku i luga​—ke he logonaaga, manamanatuaga, mo e fakatino​—liga fakakite mai e uka lahi ke fehagai mo e maanu. Ko e mena mooli na lahi mahaki e momoko he mole e mate he fakahele, ka e he iloa tuai e mena nei ka lagomatai e tokologa ne nakaila leva e mate e fakahele ke fahia. Manatu foki, liga nakai lauia e tau tagata oti ne maanu he tau tuaga oti he maanu. Ka e lafi ai, kua fai mafanatia ma lautolu ne maanu ke iloa ko e momoko lahi mahaki he maanu kua fa mahani ai.

Mena ke amanaki ki ai: Ko e lauia he momoko lahi mahaki he maanu to nakai tukulagi pihia; to laukauka hifo fakahaga. Nakai kakano e mena nei to “galo” po ke nimo he tagata e fakahele haana. Ka e matutū hifo e momoko lahi he maanu. Liga to liu mafuta hake fakaofo falu manatu po ke he tau magaaho he tau, tuga e falu fakamanatuaga. Ka e fano fakahaga ni, ti laulahi ne hokotia ke lagotatai e tau logonaaga mo e liu hagaaki ke he tau gahua he tagata he tau aho takitaha. To pihia mooli ka lalago he magafaoa mo e tau kapitiga a ia ne maanu ti maeke ke taute e tau lakaaga ke fahia ki ai.

To fiha e leva? Ma e falu, to galo e maanu lahi mahaki he falu mahina gahoa. Ka ko e tokologa, ko e taha po ke ua e tau he mole ato mailoga ai kua hane fakatotoka mai a lautolu. Ka ko e falu ne loa atu e magaaho. a “Ki a au,” he ui e Alejandro, “ko e maanu lahi mahaki ne matutaki ke he kavi tolu e tau.”

Kia fakauka. Hagaaki ke he taha e aho he magaaho, utauta ni ki a koe, mo e iloa ko e momoko lahi mahaki he maanu to nakai tukulagi. Ka mole ia, fai mena nakai kua maeke a koe ke taute mogonei ke lagomatai ke he lahi mo e hololoa he maanu haau?