Wanupakushqakuna imakunapa pasayanqanta yachaq nunakuna niyaptimpis, cada nunam familiankuna wanukuptinqa jukläya jukläya sientikuyan. Tsënö nirqa, ¿wakinkuna alläpa mana llakikuyanqantaku o llakikurpis mana llakikoq tukuyanqantaku nikantsik? Manam. Llakikunqantsikta wakinkuna musyayanqanqa yanapamantsikmi, peru manam llapan nunakunatsu pïnimpis wanukuptin igual-lla llakikuyan. Imanöpis llakikuyanqanqa kanman: imanö costumbriyoq kayanqampita, imanö kayanqampita, imakunapa pasashqa kayanqampita y wanukoq familian imanö wanushqa kanqampitam.

Wanupakushqakunaqa capaz musyayanqatsu junaqkuna pasanqanmannö mas llakikuyänampaq kaqta y imakunapa pasayänampaq kaqta. Wakinllata rikärishun:

Alläpam llakikuyanqa. Wanushqa familiankunata yarpar y suëñurmi wanupakushqakunaqa waqayanqa, llakiyanqa y imanö sientikuyanqampis cambiarëkanqam. Wanupakuyanqanllachöqa manam imanö këta musyayanqatsu y familiankuna wanunqantapis manam creiyanqatsu. Tïna jutiyoq warmim qowan o runan illaqpita wanuriptin, imanö sientikunqanta kënö willakun: “Manam ima rurëtapis musyarqätsu, ni waqëtapis puëdirqätsu. Alläpa yarpachakurmi shütëtapis puëdirqätsu. Y manam creirqätsu ima pasëkämanqanta”.

Yarpachakurmi mantsapakuyanqa, cölerakuyanqa y culpayoq kayanqanta sientiyanqa. Ivanmi kënö nin: “24 watayoq Eric wamräkuna wanuriptinqa, juk tiempupam alläpa cölerashqalla kakurqä, warmï Yolandapis tsënömi karqan. Tsënö cölerashqa kayänäpaq kaqtaqa manam pensayarqätsu. Tsënöllam, wamräkuna wanunampaq culpayoq kayanqäta y salvayänäpaq imallatapis masta mana rurashqa kayanqäta pensayarqä”. Alejandrupa warminqa atska tiempupa qeshyarirmi wanukurqan. Pëpis culpayoq kanqantam pensarqan. Kënömi nin: “Qallananllachöqa, ‘mana alli nuna kaptïchi Diosqa sufrinäta permitïkäman’ nirmi pensarqä. Tsëpitanam, Diosta culpatsëkanqäta pensarnin mana alli sientikurqä”. Punta kaq yachatsikuychö parlanqantsik Kostas jutiyoq nunanam kënö nin: “Sofïawanqa wanunqampitam alläpa cölerakurqä. Tsëpitanam tsënö pensanqäpita mana alli sientikurqä. Rasumpa kaqchöqa, Sofïaqa manam culpayoqtsu karqan”.

Allillaqa manam pensëta puëdiyanqatsu. Capazchi höraqa jukta jukta pensayanqa o mana conviëneqkunata pensayanqa. Këllaman pensarishun: capaz wanushqa familiankunaman yarparar tsë familianta wiyëkaqnö, sientïkaqnö o rikëkaqnö kayanqa. O juk cösaskunaman pensarnin capaz parlapäyanqanta entiendiyanqatsu o yarpäyanqatsu. Tïna jutiyoq warmim kënö nin: “Höraqa parlapëkäyämaptinmi juk cösaskunaman pensëkaq kä. Timu imanir wanunqanmanmi mas yarparaq kä. Wakinkuna parlapäyämaptinqa manam entiendita puëdeqtsu kä. Tsëmi alläpa llakikoq kä”.

Manam wakinkunawan juntu këta munayanqatsu. Wanupakushqakunaqa capazchi cölerashqa sientikuyanqa y wakinkunawan juntu këtaqa munayanqatsu. Kostas jutiyoq nunam kënö nin: “Manam casädukunawan ni soltërukunawampis juntu këtaqa gustaqtsu kä”. Ivanpa warmin Yolandam kënö nin: “Problëmankunapita quejakoqkunawan juntu këqa manam gustamaqtsu. Noqakunapa problëmäkunalla mas fuerti kanqantam pensaq kä. Wakinkunaqa wamrankuna alli këkäyanqampitam willakuyaq. Alli këkäyanqampita kushikurpis, manam willakuyanqankunata wiyëta munaqtsu kä. Majäwanqa clärum musyayarqä imëkatapis rurar sïguiyänäpaq kaqta, peru problëmäkunata venciyänäpaqqa manam ni gänasnïkuna ni pacienciäkunapis karqantsu”.

Qeshyayanqam. Wanupakushqakunaqa manam mallaqäyanqatsu, uyuyäyanqam y punuytapis manam puëdiyanqatsu. Papänin wanunqampita juk wata pasariptinmi, Aaron kënö willakun: “Manam punuyta puëdeqtsu kä. Papänï wanunqanman pensarnin, punuykanqäpita riyarkur o rikcharkur punuyta puëdeqnatsu kä, cada paqasmi tsënö pasamaq”.

Alejandrupis qeshyarqanmi y manam musyarqantsu imanir qeshyëkanqanta. Kikinmi kënö willakun: “Atska kutim doctorman ëwarqä exämin rurakoq, y doctorqa sänu këkanqätam nimarqan. Tsënam cuentata qokurqä wanupakushqa karnin llakikur qeshyëkanqäta”. Tsëpitaqa Alejandru alliyärirqanmi, peru doctorman ëwanqanqa allim karqan. Wanupakushqa karnin llakikurqa, sänu këkarpis qeshyariyanqam y qeshyapäkurqa masran qeshyayanqa.

Manam ima rurëtapis allillaqa puëdiyanqatsu. Ivanmi kënö willakun: “Eric wanuriptinqa manam familiäkunallatatsu ni amïgükunallatatsu willayarqä, sinöqa wakin nunakunata, patronninta, wayiyoqnintapis wanukushqa kanqantam willayänä karqan. Mëtsika documentukunatam rurayarqä. Y Ericpa cösasninkunatapis dispuniyänämi karqan. Tsë llapanta rurananqa manam fäciltsu karqan. Alläpa utishqa o pishipashqam kayarqä y upayashqanömi sientikuyarqä”.

Peru wakinkunaqa, wanushqa familiankuna rurayanqan cösaskunata rurar-ran masqa llakikuyan. Tsëmi pasarqan Tïna jutiyoq warmita. Pëmi kënö willakun: “Qowämi o runämi qellëtapis y familiachö gastukunatapis rikämoq. Peru pë wanukuriptinqa, tsë llapantam noqa ruranä karqan. Y rurëta mana yacharmi alläpa yarpachakoq kä. Y ‘¿rurëta puëdishaqtsuraq o manatsuraq?’ nirmi tapukoq kä”.

Rikärinqantsiknömi, wanupakushqakunaqa alläpa llakikuyanqa y hasta qeshyayanqa. Peru wanupakurnin imanö sientikuyänampaq kaqta y imakunapa pasayänampaq kaqta puntallapitana musyayanqanmi yanapanqa alläpa mana llakikuyänampaq. Manam llapan wanupakushqakunatsu igual-lla sufriyan. Y wanupakushqa karnin tsënö sientikuykäyanqanta musyayanqanmi yanapanqa alläpa mana llakikuyänampaq.

Alläpa llakikunqëkiqa pasarinqam. Tiempu pasanqanmannömi alläpa llakikunqëkiqa ichikpa ichikllapa pasanqa. Tsëwanqa manam kuyashqa familiëkita o amïguykita chipyëpa qonqarinëkipaq kaqtatsu nikantsik. Capazchi imanö kanqanta yarpanqëki hörakuna o juk fëchata yarpanqëki hörakuna tsë wanushqa familiëkita alläpa llakinki. Peru mëtsikaq nunakunam tiempu pasanqanmannö wanushqa familiankunata alläpaqa llakiyanqanatsu y imata rurarpis allinam sientikuyanqa. Peru tsënö sientikunëkipaqqa, familiëkikuna y amïguykikuna yanapayäshunëkitam permitinëki, y kikikipis sinchikunëkim alläpa mana llakikunëkipaq.

¿Imëyaqraq llakikunki? Wakinkunaqa alläpa llakikuyanqa juk ishkë killakunapam, wakinkunanam juk o ishkë watakunapa y wakinkunanam mas tiempupa. Alejandrum kënö nin: “Noqaqa kima watapam alläpa llakikurqä”.

Pacienciayoqmi kanëki, y manam shuyaränëkitsu juk ishkë junaqkunallachö allina sientikunëkipaq kaqtaqa. Tiempu pasanqanmannömi alläpaqa llakikunkinatsu. a ¿Peru imallatapis rurankimanku alläpa tiempupa llakikurlla mana kakunëkipaq?