Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

CIPHEDZO KUNA ALE ADAFERWA NA WAKUFUNIKA WAWO

Pinafunika Imwe Kudikhira

Pinafunika Imwe Kudikhira

Maseze anyakufufudza anango asalonga kuti kutsukwala kusakhala kubodzi kwene, mbwenye munthu m’bodzi na m’bodzi asatsukwala munjira yace. Kodi kutsukwala kunacita anango kusapangiza kuti asatsukwala pang’ono peno “asabisa” mabvero awo? Nkhabe. Maseze kutsukwala kunakwanisa kuphedza munthu, mbwenye nkhabepo “njira yakuthema” toera kupangiza kutsukwala. Pyonsene pisanyindira mbuto idabalwa munthu, makhaliro ace, pinthu pidathimbana na iye mu umaso, kuphatanizambo njira idafa munthu.

PINADZAIPA MPAKA PAPI?

Munthu wakuti aferwa na wakufunika wace, panango nkhabe dziwa kuti anathimbana tani na pyenepi. Mbwenye kazinji kene asadikhira kuti anadzathimbana na mabvero akutsukwala na pinentso pinango. Tendeni tidinge pitsandzo pingasi:

Kukundwa na mabvero. Munthu anakwanisa kulira, kufuna kukhala pontho na munthu adalowa na kucimwana kutsandzaya. Anakwanisambo kukumbuka pinthu pyakale na kulota. Mbwenye pakutoma, munthu nee asatawira kuti pyacitikadi. Tiina asakumbuka mu ndzidzi udalowa mamunace, Timo, mwakukhonda dikhira. Iye alonga: “Pakutoma ndikhali ninga munthu wakukomoka. Nee ndikhakwanisa kulira paulendo wakutoma. Midzidzi inango ndikhanentseka kakamwe kwakuti nee ndikhakwanisa kupuma mwadidi. Nee ndikhakwanisa kutawira pidacitika.”

Kuthimbana na kupswipa ntima, kuipirwa na kupasika mulando. Ivan alonga: “Pidafa mwanathu Eric wa pyaka 24 pyakubalwa, ine na nkazanga Yolanda takhala akuipirwa mu ndzidzi uzinji! Pyenepi pyatidzumatirisa, thangwi cipo tikhadapangiza kale mabvero akuipirwa. Tikhapasikambo mulando mbatinyerezera kuti ciripo cikhafunika ife kucita toera kuphedza mwanathu.” Alejandro, wakuti nkazace alowa thangwi ya utenda, akhalambo na mabvero akupasika mulando, iye alonga: “Pakutoma ndikhanyerezera kuti khala Mulungu akutawirisa kuti ndithabuke, panango ine ndine munthu wakuipa. Buluka penepo ndatsumbikika thangwi ndikhapasa mulando Mulungu thangwi ya pidacitika.” Kostas adalongwa mu nsolo wakutoma, alonga: “Midzidzi inango ndikhaipirwa thangwi yakulowa kwa Sofiya. Buluka penepo ndikhatsumbikika thangwi yakukhala na mabvero anewa. Kusiyapo pyenepi, iye nee akhali na mulando.”

Manyerezero akuphonyeka. Midzidzi inango munthu adaferwa na wakufunika anakwanisa kunyerezera mwakudodomeka. Mwacitsandzo, nyakuferwa ananyerezera kuti anakwanisa kubva fala ya munthu adalowa peno kumuona. Peno nyakuferwa ananentseka toera kunyerezera mwadidi peno kukumbuka pinthu. Tiina alonga: “Midzidzi inango ndikhacedza na anango, mbwenye manyerezero anga akhali kutali! Pikhali pyakunentsa kakamwe mu ndzidzi udalowa Timo. Midzidzi inango nee ndikhakwanisa kunyerezera mwadidi, pontho ndikhatsukwala.”

Mabvero akufuna kukhala wekha. Munthu wakutsukwala anakwanisa kuipirwa peno kukhala wakukhonda kusudzuka pamaso pa anango. Kostas alonga: “Pikhali ine pabodzi na axamwali akumanga banja, ndikhabva kuti ndiri ndekha. Mbwenye ndikhabvambo kuti ndiri ndekha pikhali ine na axamwali akuti adzati kumanga banja.” Nkazi wa Ivan, Yolanda, asakumbuka: “Pikhali pyakunentsa kakamwe kukhala cifupi na anthu akuti akhadungunya thangwi ya nyatwa zawo zakuti zikhaoneka ninga zakucepa tingalandanisa na zathu! Buluka penepo, anango akhatipangambo kuti anawo ali mwadidi. Ndikhakomerwa na iwo, mbwenye mu ndzidzi ubodzi ene, nee ndikhakwanisa kuabvesera mwadidi. Ine na mamunanga tabvesesa kuti nee tikhafunika kufewa manungo, mbwenye nee tikhakwanisa kuthimbana na pyenepi.”

Nyatwa za ungumi. Tingaferwa panango tinaluza cifuno cakudya, tinaonda peno kusowa citulo. Aaron asakumbuka pidapita caka cibodzi pai wace mbadamala kulowa. Iye alonga: “Ndikhanentseka toera kuphatwa na citulo. Namasiku ndikhalamuka ndzidzi ubodzi ene mbandinyerezera thangwi yakulowa kwa pai wanga.”

Alejandro asakumbuka kuti nee akhadziwa cikhanentsa ungumi wace, alonga: “Maulendo mazinji ndikhadingwa na dotoro mbalonga kuti ndiri na ungumi wadidi. Ndikhaona kuti kutsukwala ndiko kukhandibweresera nyatwa za ungumi.” Mukupita kwa ndzidzi mabvero anewa amala. Ngakhale tenepo, cisankhulo cidacita Alejandro toera kalonga na dotoro cikhali cadidi. Kutsukwala kunakwanisa kuondesa munthu, kutekeresa nyatwa za ungumi peno kubweresa mautenda anango.

Kucimwana kucita mabasa akufunika. Ivan asakumbuka: “Pidalowa Eric tikhafunika kudziwisa acibale athu, axamwali, kuphatanizambo anthu anango ninga patrau wace na mwanaciro nyumba ikakhala iye. Pontho tikhafunika kulemba madhukumentu mazinji mwakubverana na mwambo. Buluka penepo, tikhafunikambo kutsalakana pinthu pya Eric. Pyonsene pikhaphemba kuwangisira, thangwi mu ndzidzi unoyu tikhadasowa mphambvu, pontho manyerezero athu nee akhali pa mbuto.”

Mbwenye kwa anango, pinentso pisabwera mu ndzidzi unafunika iwo kutsalakana pinthu pyakuti pikhatsalakanwa na wakufunika wawo adafa. Ndi pyenepi pidacitika na Tiina. Iye alonga: “Ndi Timo akatsalakana konta yathu ya ku bhanku na pinthu pinango pya malonda. Pinthu pyenepi akhafuna kupitsalakana ndine, mbwenye pikhali pyakunentsa. Mbidakwanisadi kucita pyenepi pyonsene mbandikhonda kudzudzumika?”

Pitsandzo pidadinga ife, pisapangiza kuti mphyakunentsa kuthimbana na kutsukwala. Undimomwene ndi wakuti nyatwa zinabwera thangwi yakuferwa zisapha, mbwenye kuzidziwa mwanyapantsi kunakwanisa kuphedza munthu adaferwa. Kumbukanimbo kuti kutsukwala kunathimbana na anthu ndi kwakusiyana. Kusiyapo pyenepi, ale adaferwa anakwanisa kubalangazwa mukudziwa kuti mabvero awo akutsukwala nee ndi akuipa.

NDINAKWANISA KUKHALA PONTHO WAKUTSANDZAYA?

Pinafunika ife kudikhira. Kutsukwala nee kunakhala kwenda na kwenda; mukupita kwa ndzidzi kusapunguka. Pyenepi nee pisabveka kuti kutsukwala kwa munthu kusamaliratu peno anaduwala wakufunika wace. Mbwenye mwapang’ono-pang’ono, kusapunguka. Mabvero anewa anakwanisa kuoneka munthu angatoma kukumbuka pinthu pyakale mwakukhonda dikhira ninga ntsiku zakupambulika zidakhala iwo pabodzi. Mbwenye mukupita kwa ndzidzi, anthu azinji asakwanisa kutonga mabvero awo mbakwanisa pontho kucita mabasa awo a ntsiku na ntsiku. Pyenepi pisacitika makamaka khala nyakuferwa asatambira ciphedzo ca acibale peno axamwali na kucita pinthu pinango toera kupungula kutsukwala.

Kodi ndinatsukwala mpaka lini? Anango asathimbana na mabvero akutsukwala miyezi mingasi. Mbwenye anango, asamala caka cibodzi peno piwiri toera kukunda mabvero awo. Anangombo asapiringana pyaka piwiri. * Alejandro alonga: “Kwa ine, papita pyaka pitatu mbandikatsukwala.”

Khalani wakupirira. Tsalakanani ntsiku ibodzi na ibodzi pa yokha, citani pire pinakwanisa imwe, pontho kumbukani kuti kutsukwala kwanu nee kunakhala kwenda na kwenda. Mafala anewa, anakuphedzani toera kupungula kutsukwala kwanu, pontho anakuphedzani toera mukhonde kutsukwala mu ndzidzi uzinji.

Anthu onsene asakhala na mabvero akutsukwala

^ ndima 17 Anango asathimbana na kutsukwala mu ndzidzi uzinji kakamwe kwakuti asacemera kutsukwala kweneku ninga “kutsukwala kwakukhonda mala.” Anthu anewa asafunika kutsalakanwa na dotoro.