Omunthu una onondunge, uyumbwa onthumbi. Tyina wiita omunthu una onondunge opo alingi otyipuka tyimwe, metyilingi nawa iya etyimanuhula momuvo watyo.

Omona upondola okulilongesa okukala nonondunge tunde pouna. Omukanda umwe wapopia okuti: “Tyina omona ena enima no nohanyi ononthatu, ulinga etyi ovohe vemutuma, mahi tyina amatuula enima no nohanyi epandu, uhetekela ovohe evi valinga. Movilongo ovinyingi, ovohe valongesa ovana vokuna omanima epandu alo epandu-vali oñgeni vapondola okulinga ovilinga meumbo. Namphila ovana, mahi vetyivila okulinga nawa ovilinga viomeumbo.”

Ovana vamwe tyina vamekulu vatunda meumbo avakakala aveke, mahi tyina pamalambe omuvo umwe, avakondoka vali meumbo mokonda yovitateka vionombongo. Pamwe otyo tyimonekela ovakuendye vamwe mokonda vo tate yavo kavevelongesile okuundapesa onombongo nonondunge nokuviukisa ovipuka meumbo ine okukala nonondunge momuenyo wa kese nthiki.

Ngotyo, tyakolela ulongese ovana vove oñgeni vapondola okukala nonondunge pehepano opo vanoñgonoke etyi mavalingi tyina vamekulu. Omukanda umwe wapopia okuti: “Ovana vove nthiki imwe mavatuukisa omanima ekwi netyinana, ngotyo inkha kuvelongesa okukala nonondunge, ha vapondola okumona ovitateka.”

Apeho veavela ovilinga meumbo.

ONONDONGA MBO MBIMBILIYA: “Kuna ouwa omunyingi mokuundapa unene.” — Provérbios 14:23.

Ovana apeho vahanda okukuatesako ovohe tyina vena etyi vekahi nokulinga. Upondola okupola ouwa kehando olio omona ena mokumuavela ovilinga meumbo.

Ovohe vamwe kavahande okulinga ngotyo. Vasoka okuti mokueenda kuomanima ekahi kosikola, omona unale ovilinga ovinyingi. Ngotyo omokonda yatyi tumupela vali ovilinga.

Mahi, okulinga ovilinga viomeumbo, ovana vanoñgonoka nawa ovipuka kosikola, mokonda ovilinga viomeumbo vivekuatesako okutavela ovilinga ovikuavo iya nokuvifisa-po. Tyihe otyo vala, ngetyi  tyapopia omukanda umwe, “tyina tunianga ovana putyina vahanda okutukuatesako tyina nkhele ovatutu, vapondola okusoka okuti okuliava opo vaave ekuateso, tyitupu esilivilo. Tupu, vapondola okuhimbika okusoka ovanthu vevelingileko ovipuka.”

Ngetyi omukanda oo wapopia, tyina ovana valinga ovilinga viomeumbo ononthiki ambuho, tyivekuatesako okuhakala nelungavi ine okusoka vala kuvo. Ovilinga vikuatesako ovana okusoka okuti vena esilivilo, iya notyilinga otyinene mombunga.

Kuatesako ovana vove okuimbuka okuti tyina vamalingi oviponyo mavamono ovitateka.

ONONDONGA MBO MBIMBILIYA: “Tehelela onondonga nokutavela tyina uviyulwa, opo ukale omunongo komutwe wandyila.” — Provérbios 19:20.

Mongeleka, tyina ovana vove vamalingi otyiponyo, ngetyi okunyona otyipuka tyaamuene, lityilika okuholeka etyi tyaendapo. Ovana vapondola okuimbuka ovitateka viatundililako, alo umwe hamwe vakaita otyiponyo ine okutyikondola.

Tyina ovana vaimbuka ovitateka vitundilila koviponyo viavo, otyo matyivekuatesako

• okukala ovakuatyili iya nokupopia oviponyo viavo

• okulityilika okuvela vakuavo onombei

• okulityilika okuliamena

• nokuita otyiponyo tyina tyitavela