درس ۶
نیاز به ارزشهای اخلاقی
ارزشهای اخلاقی چیست؟
فردی که ارزش اخلاقی والایی دارد خوب و بد را به وضوح تشخیص میدهد. درست و نادرست به احساسات آنی او وابسته نیست، بلکه معیارهای او در زندگی بر اساس اصولی محکم است که راهنمای عمل و رفتار اوست، چه در جمع و چه در خلوت.
چرا ارزشهای اخلاقی مهم است؟
فرزندان ما در مورد ارزشهای زندگی عقاید نادرست بسیاری از منابع مختلف میشنوند؛ از جمله از افرادی که در مدرسه با آنان در تماسند، فیلمها و برنامههای تلویزیونی یا موسیقیهایی که باب است. تأثیرات این عقاید میتواند آنچه در مورد درستی و نادرستی آموختهاند، زیر سؤال برد.
نوجوانان بهخصوص با این موضوع مواجهند. در مورد نوجوانان در کتابی تربیتی * آمده است: «آنان باید کاملاً آگاه باشند که از طرف همسنوسالانشان یا رسانهها، رفتاری خاص به آنان تحمیل میشود و در صورتی محبوبند که مطابق آن عمل کنند. درک این امر لازم است که آنان باید همیشه هماهنگ با ارزشها و انتخابهای خودشان تصمیم بگیرند، حتی اگر دوستانشان با آنان موافق نباشند.» پس واضح است که آموزش و تربیت باید پیش از دوران نوجوانی آغاز شود.
چگونه میتوانید ارزشهای اخلاقی را به فرزندتان بیاموزید؟
درست و نادرست را بهروشنی به او تعلیم دهید.
اصلی از کتاب مقدّس: «بالغان . . . با استفادهٔ مداوم از قدرت تشخیص خود، آن را پرورش دادهاند تا خوب را از بد تشخیص دهند.»—عبرانیان ۵:۱۴.
-
از دایرهٔ لغاتی استفاده کنید که بد و خوب را متمایز میکند. با کمک وقایعی که طی روز پیش میآید به روشنی تضاد میان صداقت و ناراستی، قدرشناسی و قدرنشناسی، درستی و نادرستی، اطاعت و سرکشی، مهربانی و بیمهری، خوشقولی و بدقولی را نشان دهید. با این کار فرزندتان به مرور ارزشهای اخلاقی و عمل کردن به آنها را میآموزد.
-
دلیل درستی یا نادرستی را توضیح دهید. برای نمونه، سؤالاتی از این قبیل مطرح کنید: چرا راستگویی بهترین راه است؟ چگونه دروغگویی میتواند به دوستیها آسیب رساند؟ چرا دزدی نادرست است؟ به این ترتیب قدرت تشخیص او را در متمایز ساختن درست از نادرست پرورش میدهید.
-
بر فواید رعایت معیارهای اخلاقی تأکید کنید. میتوانید بگویید: «اگر صادق باشی، دیگران به تو اعتماد میکنند.» یا «اگر مهربان باشی، مردم دوست دارند که با تو وقت بگذرانند.»
اطمینان حاصل کنید که ارزشهای اخلاقی بخشی از هویت خانوادگیتان شود.
اصلی از کتاب مقدّس: «همواره خود را محک بزنید که چگونه شخصی هستید.»—۲قُرِنتیان ۱۳:۵.
-
خانوادهٔ شما باید مطابق ارزشها و معیارهای اخلاقی زندگی کنند طوری که بتوانید صادقانه بگویید:
-
«ما دروغ نمیگوییم.»
-
«ما دست روی کسی بلند نمیکنیم یا سر کسی داد نمیکشیم.»
-
«ما به کسی توهین نمیکنیم یا ناسزا نمیگوییم.»
-
فرزند شما متوجه میشود که این ارزشهای اخلاقی صرفاً قوانینی نیست که باید رعایت شود، بلکه جزو هویت خانوادگیتان است.
-
مرتب در مورد ارزشهای اخلاقی خانوادهتان با فرزند خود صحبت کنید. از وقایع و پیشآمدهای روزانه برای آموزش فرزندتان استفاده کنید. میتوانید ارزشهای اخلاقی خانوادهتان را با آنچه در رسانهها مطرح میشود یا آنچه در مدرسه رواج دارد، مقایسه کنید. از فرزندتان در مورد موقعیتی خاص بپرسید: «تو چه میکردی؟» یا «در چنین خانوادهٔ ما باید چگونه عمل میکرد؟»
عزم فرزندتان را در رعایت ارزشهای اخلاقی تقویت کنید.
اصلی از کتاب مقدّس: «وجدان خود را پاک نگاه دارید.»—۱پِطرُس ۳:۱۶.
-
رفتار درست و خوب را تحسین کنید. اگر فرزندتان به معیاری اخلاقی عمل کرد او را بابت آن تحسین کنید و دلیل تحسینتان را به او بگویید. برای مثال، میتوانید بگویید: «تو صادق بودی و من به تو افتخار میکنم.» اگر فرزندتان به شما گفت که کار خطایی انجام داده است، پیش از این که او را اصلاح کنید، بابت صداقتش او را تحسین کنید.
-
رفتار بد را اصلاح کنید. به فرزندتان کمک کنید که مسئولیت اعمالش را بپذیرد. اگر خطایی میکند، باید بداند چه خطایی کرده است و از چه جهت رفتارش مغایر با ارزشهای اخلاقی خانواده بوده است. برخی والدین خطای فرزندشان را به او گوشزد نمیکنند تا مبادا دلسرد شود. اما باید توجه داشت که صحبت کردن در مورد رفتار نادرست فرزندتان به او کمک میکند تا وجدانش نسبت به آنچه درست و نادرست است حساس شود.
^ بند 7 Beyond the Big Talk