Intulo Yacilapo Ukusumbuka iya Mano
Icipandwa 12
Intulo Yacilapo Ukusumbuka iya Mano
“Ifyo yafule milimo iyo mwacita, mwe Yehova! fyonse ifyo mu mano e mo mwaficitila; pano isonde paisulapo ifibumbwa fyenu.” (Ilumbo 104:24) Ee, ukufuma ku kuyemba kwa kubumbwa konse kwapabuka ukufika kwi luba lyayemba ilyanakilila, ububumbo bucitilo bunte ku mano yashingalinganishiwako ukwa kwa Kabumba wa kuko. Ukwishiba kwa fya kupangapanga ukwa uyu mwanda wa myaka walenga 20 kushibantukila mu kubulo kucindama lintu kwalinganishiwa ku milimo ya kwa Lesa. Nga ca kuti Baibolo Cebo ca kwa Lesa, kuti na kabili twaenekela yene ukupeelo bushininkisho bwa mano ayacila pa kukampuka kwa buntunse. Bushe e fyo yaba?
1. (Sanshako imitendekele.) (a) Ni kwi tumona ubushininkisho bwa mano ya kwa Lesa yashingalinganishiwako? (b) Kufunda nshi Baibolo ipeela ukukuma ku mano?
BAIBOLO ikomaila pa bucindami bwa mano. Itila: “Ukutendeka kwa mano—nonka amano; kabili muli conse ico wanonka nonko mucetekanya.” (Amapinda 4:7) Na kabili ishibisho kuti ifwe fwe bantunse ilingi line tulabulwa amano, kabili itukoselesha ukuti: “Nga umo uwa muli imwe abulwa amano, alombe kuli Lesa uupeela fye kuli bonse.”—Yakobo 1:5.
2. Ni shani fintu umuntu engengilishako amano yakwe?
2 Ni shani fintu Lesa ‘apeela fye amano’? Inshila imo yaba ya kutukoselesho kubelenga Baibolo no kusambililo kufuma muli yene. Ibuku lya Baibolo ilya Amapinda likoselesho kuti: “We mwana wandi, nga wapokelele fyebo fyandi, na mafunde yandi wabika, ku kupeepeko kutwi kobe ku mano, . . . e lyo uleiluka akatiina ka kuli Yehova, no kwishiba Lesa ukakusanga pantu Yehova e upeela amano.” (Amapinda 2:1, 2, 5, 6) Lintu twabomfya ukufunda muli Baibolo no kumona ifyo kuba ukufumamo cimo, tuleshibo kuti mu cine cine kwimininako amano ya bulesa.
Insoselo sha Mano
3, 4. (a) Cinshi Baibolo ilanda kuli bu cafye bwa kutemwe indalama? (b) Kushikatala nshi ukusuma uko Baibolo ilangisha mu kutufunda pa lwa mutengo wa ndalama?
3 Ukutesekeshe ci bwino, natuloleshe pa fikomo finono ifya Baibolo. Languluka iyi nsoselo ya mano iya kuti: “Abafwayo kuba ne fyuma bawila mu kweshiwa kabili mu lukose, kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kucena, . . . Pantu ukutemwe ndalama e shinte lya bubi bonse.” (1 Timote 6:9, 10) Linganyako ici ne mimwene ya muno nshiku—mu kucefyako muli sosaite wa ku Masamba—iyo ikoselesha abantu ukusupila indalama ngo buyo bwabo bukalamba. Mu kubule nsansa, abengi balanonka ifyuma fintu bafwaya kabili nalyo line bakwata ukuyumfwa kwabulwamo akantu no kukanaikushiwa. Uwaishiba ifya muntontonkanya uwa cipatala atile: “Ukuba No. 1 no kuba ne fyuma takukulenga ukuyumfwa uwaisushiwa, uwaikushiwa, uwacindikwa mu cine cine nelyo uwatemwikwa.”1
4 Te mu kuti umuntu wa mano yabomba kuti afutatila umupwilapo indalama. Baibolo ilangisha amano yashikatala ayasuma lintu itila: “Mu cintelelwe ca mano mwaba nga mu cintelelwe ca ndalama; lelo ukwishiba kulaafwa ni mu kuti amano yalenga cibinda wa yako ukuba no mweo.” (Lukala Milandu 7:12) Muli fyo, Baibolo itwafwilisho kumona ukuti indalama, ilintu shabe shacindama, tashabe shacilapo ukucindama. Shaba fye ni nshila ya kufika ku mpela, kabili shakwato mutengo wapelela nga tatukwete amano ya kushibomfya bwino bwino.
5, 6. (a) Mulandu nshi ukufunda kwa Baibolo ukusengauka ukubishanya kubi kwabelo kwa mano? (b) Ni shani tunonkelamo ukufuma ku ‘kwenda na ba mano’?
5 Uku kulanda kwa Baibolo kwaliba na kabili ukwa cine ukuti: “Enda na ba mano e lyo ukabo wa mano, lelo uucito bunabo ku bawelewele akacula.” (Amapinda 13:20) Bushe walibala aumona ukwambukila kwa maka abanensu bakwata pali ifwe? Ukutitikisha kwa fibusa kwatungulula abacaice muli bucakolwa, ukubomfya bubi bubi ukwa miti ikola, na bucisenene. Nga ca kuti twaisakanya na abo babomfya ululimi lwabipa, mu kupelako tukaisanga fwe bene tulebomfya ululimi lwabipa. Ukwendela pamo na bantu abashili bafumacumi kukongamina ku kutulenga abashili bafumacumi. Mu cine cine, nga fintu Baibolo na kabili itila, “Ukubishanya kubi konaule mibele isuma.”—1 Abena Korinti 15:33.
6 Ku lubali lumbi, ukubishanya kusuma kuti kwatuwamya. Ku ‘kwenda na ba mano,’ tukaba aba mano fwe bene. Imibele isuma ilambukila, kwati fintu iyabipa icita. Na kabili, Baibolo ilangisha amano mu kutukoselesha ukusala ifibusa mu kusakamana.
7. Cinshi cilenga Baibolo ukuibela pamo nge ntulo ya kupanda amano?
7 Baibolo yakwata amafunde ya myendele aya musango yo ayengi ku kutwaafwa ukutungululo bumi bwesu. Nge ntulo ya kupanda amano, yaba iyaibela. Ukufunda kwa iko lyonse kwa bunonshi. Tayaba iya kutunganya, kabili taibomba ku kutucena. Umutande wasaalala uwa kufunda kwa Baibolo tawingalinganishiwako. Abo baibomfya mu bumi bwabo, no kumona fintu lyonse ibomba ku busuma bwabo, besa ku kutesekesha Baibolo nge ntulo yaibela iya mano.
Ifishinte fya Mano
8. Ni shani fintu Baibolo ingatwafwilisha nangu fye ni lintu twalolenkana ne mibele ishalumbulwa mu kulungatika muli yene?
8 Ni shani, nangu cibe fyo, nga twalolenkana ne mibele ishalumbulwa mu kulungatika muli Baibolo? Ilingi line, tusanga ifishinte fyasaalala ku kututungulula. Ku ca kumwenako, abengi pa nshita imo mu bumi bwabo balolenkana no kupingulapo ukukuma ku cibelesho ca kupeepa fwaka. Apo fwaka tayaishibikwe mu Middle East mu nshiku sha kwa Yesu, Baibolo taiilumbula. Nangu ni fyo, kwalibako ifishinte fyalinga ifya Baibolo ku kutwaafwa ku kucito kupingulapo kwa mano muli uyu mulandu.
9-11. Ni mu nshila nshi umo ifishinte fya Baibolo fitwafwilisha ukwisa ku kupingulapo kwabamo amano mu mulandu wa kupeepa fwaka, kabili ni shani tunonkelamo mu kukonka ifi fishinte?
9 Ukupeepa fwaka, lintu kushimikwa ukuba umusamwe, mu cituntulu kubimbamo ukukulila ifikowesha fyakosa muli bapwapwa. Kapeepa akowesha umubili wakwe, pamo pene ne fya kufwala fyakwe no mwela umushingulwike. Mu kulundapo, ukupeepa kwaba icilengo kukunkuma. Abantu abafwayo kuleka ilingi line bacisanga ukuba icayafya nga nshi. Mu kuba ne ci mu muntontonkanya, kuti twalolesha kuli Baibolo ku kwaafwa mu kufika pa kusondwelela kwa mano pa lwa kupeepa fwaka.
10 Intanshi, languluka impika sha kukunkuma. Paulo, lintu alelanda pa lwa fya kulya, atile: “Ine nshilesumino kutekwa ku maka ya cintu nangu cimo.” (1 Abena Korinti 6:12) Paulo aali umuntungwa ku kulya umusango onse uwa ca kulya, lelo alishibo kuti abantu bamo ku numa kulya bakwete bakampingu basuswa. E co alandile ukuti taali fyo “uwakunkuma” ku fya kulya fimo ica kuti te kuti afileke nga aali no kucite co pa kukanapunwisha bambi. Nga ca kuti umuntu te kuti aleke ukupeepa—nelyo ukusheta—fwaka, mu cine cine ali ‘pe samba lya kutekwa kwa kuko.’ E co ukulanda kwa kwa Paulo pa mulandu wa fya kulya kwaba ca kutungulula cisuma ku kubomfya fwaka. Tatulingile ukuisuminisha fwe bene ukuba abatekwo busha ku cibelesho.
11 Ica cibili, languluko mulandu wa kukowesha. Baibolo itila: “Tuisangulule ku kukantana konse kwa mubili no [mupashi, NW].” (2 Abena Korinti 7:1) Ukupeepa ukwabulo kutwishika kukantanya, nelyo ukukoweshiwa, kwa mubili. Ukubipisha kwa uku kukowesha kumonwa mu cishinka ca kuti, ukulingana na World Health Organization, kulenga ukucila pa bantu milioni umo ukufwa mu kubangilila cila mwaka. Nga twakonka icishinte ca Baibolo pa lwa kwikala abasanguluka ukufuma ku kukantana kwa mubili, tukacingililwa ukufuma ku masanso ya ku mubili yabipisha aya kupeepa, pamo pene ne miti ikola no kukantana kumbi.
Amashiwi ya Bunonshi
12. Mulandu nshi ukufunda kwa Baibolo lyonse kwalundanina no butuntulu bwesu bwa ku mubili ne nkuntu?
12 Tatulingile ukusunguka ukuti ukukonka ukufunda kwa Baibolo kulatunonsha mu nshila ya ku mubili. Ukufunda kwa Baibolo kwisa ukufuma kuli Lesa. Pamo nga Kabumba wesu, akwato kwishiba kwapalamisha ukwa fintu twabumbwa na fintu tukabila. (Ilumbo 139:14-16) Ukufunda kwakwe kwaba lyonse ukwalundana no butuntulu bwesu bwa ku mubili ne nkuntu.
13, 14. Mulandu nshi yabela ni nshila ya mano ukukonka ukufunda kwa Baibolo ukukanabepo bufi?
13 Ici cimonwa mu kufunda kwa kukanalando bufi. Ubufi bwatantikwa pa kati ka fintu cinelubali ifyo Yehova apata, kabili ibuku lya Ukusokolola litantika aba bufi pa kati ka abo bashakakwate icifulo mu calo cipya ica kwa Lesa. (Amapinda 6:19; Ukusokolola 21:8) Te mulandu ne ci, ukubepa kwaba mu kusaalala. Magazini umo uwa bukwebo itila: “U.S. ilekumanya ukutendeka kwabipisha ukwa bucenjeshi, ukubepa no kubomfya bubi bubi kwaampanako mu lyashi lya ciko ilya kale.”2
14 Nga fintu kwaba ukwaseeka, nangu cibe fyo, ukubepa kwabo kwabipa mu bwikashi kabili kwalibipa ku muntu umo umo. Kalemba wa mukululo Clifford Longley mu kulungama atila: “Ubufi bucena uwa bufi no ubepelwe, pa cipimo cashikisha ica kubako kwabo, ku kupaatulanya kulya kulundana kwafwaikwa pa kati ka muntontonkanya ne mibele ya cine cine.”3 The American Journal of Psychiatry itila: “Ukutuninkisha kwa muntontonkanya pa bantu bapokelela impela ya bufi kuti kwaba ukwa kupomona. Ukupingulapo kukalamba ukwa mu bumi pambi kuti kwashimpwa pa fyebo fya bufi fyasuminwa nge fyalungama. Ubufi na kabili kuti bwakwata ukwambukila kwabipa pa ba bufi bene.”4 Ifyo cacilapo kuwama ukulande cine, nga fintu Baibolo mano mano ifunda!
15, 16. Ni mu nshila nshi cibela kunonkelamo kwesu ukukonko kufunda kwa Baibolo ku kulangisho kutemwa kuli bambi?
15 Mu nshila yacilapo kushininkisha, Baibolo itwebo kuti tulingile ukuba abayangwako pa lwa bambi, ukulangisho kubatemwa, no kuba aba kwaafwa kuli bene. Amashiwi ya kwa Yesu yalishibikwa bwino ayatila: “E ico fyonse ifyo mufwayo kuti abantu bacite kuli imwe, e fyo na imwe mucite kuli bene.”—Mateo 7:12.
16 Ifyo cingacilapo ubusuma icalo nga ca kuti uuli onse akonkele ili funde! Mu kulundapo, ukulingana no kusambilila kwa muntontonkanya kwatungulwilwe mu United States, abantu umo umo kuti bayumfwa bwino. Abantu 1,700 ababebetelwe bacitile lipoti ukuti ukwafwilisha bambi kwabapeele amano ya kushikatala no kupembesula ukufuma ku fimfulunganya fyabombele no kutitikisha pamo ngo kulwale mitwe no kukoma kwe shiwi. Lipoti yasondwelelo kuti: “Cimoneka, lyene, ukuti ukusakamana bambi caba apakalamba lubali lwa cifyalilwa ca buntunse pamo ngo kuisakamana fwe bene.”5 Ici citwibukishako ulwe funde lya mu Baibolo litila: “Uletemwo mubiyo nga we mwine.” (Mateo 22:39; linganyako Yohane 13:34, 35.) Caba ca cifyalilwa ukuitemwa fwe bene. Lelo kuli ifwe ukuba abatuntulu mu nkuntu, Baibolo itila tulingile ukulinganya uku kutemwa kwa fwe bene no kutemwa kwa bambi.
Icupo ne Mibele Isuma
17. Mulandu nshi ukufunda kwa Baibolo inshita shimo kumonekela ngo kwa musango wa kale?
17 Ilintu ukufunda kwa Baibolo kupeelo bushininkisho bwa mano yashika, te lyonse ilanda ifintu abantu bafwayo kuumfwa. Ilingi line, ipeelwo mulandu wa kuba iya musango wa kale. Mulandu nshi uwa ici? Pantu lintu ukufunda kwa Baibolo kwabelapo ku busuma bwesu ubwa nshita yaleepa, ukubomfya kwene ilingi line kusendako ukusalapula no kuikaana fwe bene; kabili iyi mibele tayaba iyalumbuka ilelo.
18, 19. Fipimo nshi ifya Baibolo ifya cupo ne mibele isuma?
18 Buula umulandu wa cupo ne mibele isuma. Ifipimo fya Baibolo pano fyaba ifyaikashiwa nga nshi. Fyebekesha icupo ca babili, umulume umo ku mukashi umo. Lintu ilumbula imilandu yacishamo umo ukulekaana nelyo ukupaatukana kwingacitika, mu cinkumbawile itila icikakilo ca cupo ca mu bumi. “Bushe tamulabelenga ukuti uwabalengele pa kutendeka abalengele umwaume no mwanakashi, no kutila, Pa mulandu wa ici umwaume akasha wishi na nyina, no kulambatila ku mukashi wakwe; kabili abo babili bakaba umubili umo? E ico tababa nomba babili, lelo mubili umo. E ico, ico Lesa alundenye, umuntu elundulula.”—Mateo 19:4-6; 1 Abena Korinti 7:12-15.
19 Mu kulundapo, Baibolo ilando kuti icifulo ceka fye ica kwampana kwa bwamba caba ni mu kati ka cikakilo ca cupo. Ibinda ukwampana konse ukwa musango yo ku nse ya cupo. Tubelengo kuti: “Nangu ba bulalelale, nangu abapepo tulubi, nangu bacende, nangu ababembuka na baume banabo, . . . tabakapyane ubufumu bwa kwa Lesa.”—1 Abena Korinti 6:9, 10.
20. Ni mu nshila nshi umo ifipimo fya Baibolo ifya mibele isuma fyabela ifyasuulwa mu kusaalala ilelo?
20 Ilelo, ifi fipimo fyalisuulwako mu kusaalala. Profesa wa kwangalila pamo David Mace atila: “Mu kati ka mwanda wa myaka ulipo icikulilo cesu capita mu kwaluka kukalamba, kabili imyata yesu iingi iya kale ne fyaimikwa fyalitenkanishiwa ukufika pa mifula ya fiko. Icupo tacafumishiwako.”6 Ifibelesho fya mibele yasekemuka fyaba ifyaseeka. Ukwampana kwa bwamba pa kati ka ba myaka yacile kumi abeshishanya babili ilingi line kumonwa ngo kwa lyonse. Ukwikala pamo pa ntanshi ya cupo—‘ku kushininkisha fye’—kwalibo kwaseeka. Kabili lintu aba baupana, imibele ya kwampana kwa bwamba tayaba iishaseeka.
21. Cinshi cafumamo mu kusuula kwaba mu kusaalala ukwa fipimo fya Baibolo ukwa cupo ne mibele isuma?
21 Bushe iyi mibele yacilapo ukusekemuka yaliletako insansa? Iyo, tayaletako icili conse kano icimfulunganya—kabili icimfulunganya caumo mutengo—ukufumamo ukubule nsansa na mayanda yatobeka. Na kabili kwabako icikuko ca malwele yapishiwa mu kwampana kwa bwamba mu kulungatana ayasangwa mu mibele yasekemuka. Ukwanaana kwa kasele, utuswende, no bulwele bwa menso (chlamydia), pa kati ka yambi, yafuma mu kulamwa. Mu myaka ya nomba line, bucisenene ne fibelesho fya kwampana kwa bwamba bumo bwine fyalundako ukwanaanishiwa kwa AIDS. Kwabako icikuko ca bakashana bacaice abashimbe ukukwato tunya lintu bacili tabalafuma mu bwaice abene. Ladies’ Home Journal yatile: “Ukukomaila pa bwamba ukwaishibishe ba 1960 na ba 1970 takwaleta insansa sha buntunse ishibelelela lelo ubulanda bwabipisha ubwa buntunse.”7
22. Mu mulandu wa mibele isuma, cinshi ciletako insansa shakulisha?
22 E co, nomba tuumfwo kulandapo pamo ngo kwakonkapo kuli profesa wa kwangalila pamo Carlfred B. Broderick ukuti: “Nakalimo tuli abakalamba mu kukumanina ku kulanguluka nampo nga te kuti cibombele ifwe bonse mu kuwaminako ukutwala pa ntanshi ukutalukako kwa kulaalana kwa pa ntanshi ya cupo nge funde ilili ilyacilapo kwankulwako ku kukabila kwa bana calo besu ne nsambu shabo ku buntungwa: ubuntungwa ukufuma ku bulwele, ubuntungwa ukufuma ku kwimita kushifwaikwa.”8 Mu cine cine, ifipimo fya Baibolo ifya mibele isuma fyashininkisha, mu kupita kwa nshita, ukuletako insansa shakulisha.
Ifishinte Ifyo mu Cituntulu Fibomba
23. (a) Nga ca kuti icupo caba icabule nsansa, bushe ukulekana e kupikulula impika kwingabako fye kweka? (b) Ni mfungulo nshi shibili shitungulula ku cupo ca nsansa, icashikatala?
23 Apo icupo capilibulwa ukuba ca mu bumi, tukabilo kwishiba ifya kulengo kutunguluka kwa ciko. Bamo balipaasho kuti calicilapo ubusuma ukufuma mu cupo cabula insansa ukucilo kwikalilila muli cene no kubo wa bulanda. Lelo kwalibako icapusanako cimbi: ku kubomba pa kupikulula impika isho shilenga ukubulwe nsansa. Ulu lwaba lubali na lumbi ulo Baibolo yafwilisha. Kale kale natumona fintu itufunda ukuba aba citetekelo ku munensu wa mu cupo, kabili ici caba ni nshila imo ku nsansa, icupo cashikatala. Cimbi caba kwishiba ukuti kwabako fye umutwe umo mu cupo, kabili Baibolo ilando kuti alingile ukuba mulume. Umukashi afundwa ukuba uwa kwafwilisho mulume wakwe kabili te kusonsomba icifulo cakwe. Umwaume, pa lubali lumbi, aebwa ukubomfya icifulo cakwe ku busuma bwa mukashi wakwe kabili te kuba uwa kaso.—1 Abena Korinti 11:3; 1 Timote 2:11-14.
24, 25. Ni shani fintu Baibolo ikoselesha abalume na bakashi ukwisusha imbali shabo ishalinga mu cupo?
24 Ku mulume, Baibolo itila: “Na balume bafwile ukutemwa abakashi babo, nge mibili yabo ine. Uwatemwo mukashi wakwe wine, aitemwo mwine. Pantu takwaba nangu umo uwapato mubili wakwe.” (Abena Efese 5:28, 29) Umulume wakwato ukutemwa abelesho bulashi bwakwe mu nshila ya kulangulukila. Ebukisho kuti nangu cingati wene aba mutwe, umukashi wakwe alingile ukulangulukwa no kwipushiwa. Icupo caba kubombela pamo ukwa babili, te budikiteta.
25 Ukufunda kwa Baibolo ku bakashi kusanshamo aya mashiwi: “No mukashi abe na katiina ku mulume wakwe.” (Abena Efese 5:33) Alacindiko mulume wakwe pa mulandu wa cifulo cakwe, no mucinshi wa mwanakashi ukamonekesha ku kuba kwakwe uwa kwafwilisha umwaume, kwati fintu ukutemwa kwa mulume wakwe kukamonekesha ku kuba kwakwe uwayangwako kuli wene. Ku bantu umo umo abatontonkanya aba muno nshiku, ukupanda amano kwa musango yu takupokelelwa. Lelo ukubombela pamo ukwa bantu babili uko kwashimpa ukwampana kwabo pa kutemwa no mucinshi—nge fyo Baibolo ifunda—lyonse balaba aba nsansa.
26. Bushe ifipimo fya mu Malembo ku cupo mu cituntulu filabomba? Langilila.
26 Icishinka ca kuti ukufunda kwa Baibolo muli ulu lubali mu cituntulu kulabomba kumonwa mu cakukumanya ukufuma ku South Seas. Abaupana kulya, pa numa ya myaka ikumi iya kuba pamo, bashininwe ukuti icupo cabo califililwe. E co batendeke ukupekanya ifya kupaatukana. Lyene umukashi alandile na umo uwa Nte sha kwa Yehova. Capamo, wene na Nte basambilile ukupanda mano kwa Baibolo ku baupana. Umulume acita lipoti ukuti: “Lintu umukashi wandi atendeke ukusambilile fishinte fya Baibolo, acitile ukubombesha kwa kufibomfya mu bumi bwakwe. Mu milungu inono iya nshita, natendeke ukumona ukwaluka kumo.” Ukucebushiwa, asumine ukuilunda ku kusambilila kwa mukashi wakwe ukwa Baibolo kabili asambilile ukufunda kwa Baibolo ku baume baupa. Icafuminemo? Atila: “Nomba natusanga icitendekelo ca bumi bwa lupwa ubwa nsansa shituntulu.”
27. Kubomfya kwa fishinte nshi ifya Baibolo kwingafwilisha Bena Kristu abacula ubupiina bwa mikalile?
27 Ukubomba no bupiina luli lubali lumbi ulo ukufunda kwa Baibolo kwashininkisho kwafwilisha. Ku ca kumwenako, ukupeepa na bucakolwa, ifyo fyonse fibili fyapusana ku fishinte fya Baibolo, ukonaula ubukumu bwapelela. (Amapinda 23:19-21) Mu kutwalilila, Baibolo itasha ukupikintika, nga fintu umuntu uubombesha ilingi line kuti asanga inshila ya kulishishamo ulupwa lwakwe ukucila uwa bulamu nelyo umo uunakila ku kupelelwa. (Amapinda 6:6-11; 10:26) Mu kulundapo, ukusunga ukupanda amano kwa kulwisha ukuba “[uwa mufimbila, NW] pa ncitatubi” kusungo muntu ukufuma ku kwalukila ku fintu fya musango yo pamo ngo musoka nelyo ukuteye njuka nge nshila sha kwangushishamo ubupiina. (Ilumbo 37:1) Ifibelesho fya musango yo pambi kuti fyamoneka ukupeela ukupikulula impika kwa mu kwangufyanya ku mafya ya mu fya ndalama, lelo ifisabo fya fiko fya mu kupita kwa nshita fiba ifyalula nga nshi.
28-30. (a) Ni shani fintu ukubomfya ifishinte fya Baibolo kwaafwilishe umwanakashi wa Bwina Kristu umo ku kubomba no bupiina? (b) Ni kuli cinshi uko ifyakukumanya fya makana ya Bena Kristu baba mu mibele ya bupiina bwa mikalile ficitilo bunte?
28 Bushe uku kufunda mu cituntulu kwalyafwilisha abo baba abapiina nga nshi, nelyo kwaba fye kusambilisha kumfwiko kusuma? Icasuko ca kuti, Ukupanda amano kulabomba nge fyo ifyakukumanya, ifingi ukushinguluke calo filangisha. Ukubuula ica kumwenako cimo, umwanakashi wa Bwina Kristu mu Asia aisangile umwine eka ukuba mukamfwilwa, uwabule ndalama ishili shonse, kabili mu kuba no mwana umwaume umwaice uwa kusakamana. Ni shani fintu Baibolo yamwafwilishe no mwana wakwe mwaume?
29 Aali uwapikintika, nga fintu Baibolo ifunda, kabili atendeke ukubila ifya kufwala no kufishitisha. Pa mulandu wa kuti aali umufumacumi no wacetekelwa, nga fintu Baibolo na kabili ifunda, wene mu kwangufyanya akwete abakushitana na bo aba lyonse. (Abena Kolose 3:23) Lyene, ayalwile umuputule wakwe unono mu ŋanda yakwe ukube cifulo cinono ica kuliilamo kabili aleshibuka pa 4 koloko cila lucelo ku kupekanya ica kulya ca kushitisha, kabili ici casanshishe ku ndalama shakwe. “Nelyo cibe fyo,” atila, “tufwile ukwikala mu kwanguka.” Lelo ebukisha ukupanda amano kwa Baibolo ukwa kuti: “Awe pa kuba ne fya kulya ne fya kufwala, tuteke imitima kuli ifyo fine.”—1 Timote 6:8.
30 Alundapo ukuti: “Nelyo cingatila njikala mupepi no mupaka wa bupiina, nshaba uwakalifiwa nelyo uwakalipa. Icine ca Baibolo cisusha muli ine imimwene yashininkishiwa.” Mu kulundapo, alisango kuti icilayo caishibikwa Yesu apeele calibomba mu cituntulu mu mulandu wakwe. Atile: “Lelo mubale mufwaye ubufumu bwa kwa Lesa no bulungami bwakwe, ne fi fyonse [ifikabilwa fya ku mubili] fikalundwako kuli imwe.” (Mateo 6:33) Icakukumanya cakwe caba ca kuti ukubika umulimo wakwe kuli Lesa intanshi mu bumi bwakwe, lyonse apokelela, mu nshila imo nelyo iinankwe, ifikabilwa fya ku mubili. Ifyakukumanya fya uyu namayo wa Bwina Kristu, ukupendela pamo na fimbi ifyabulo kupenda ifya Bena Kristu bambi abapiina mu mikalile, fisansha ku bunte bwa kuti ukufunda kwa Baibolo mu cituntulu kulabomba.
31. Cinshi cicitika lintu twakonka ukufunda kwa Baibolo, kabili ni kuli cinshi ici cishinka cikalilo bunte?
31 Muli ici cipandwa, twaikata fye pa cuma cakulisha ica kufunda no kupanda amano uko Baibolo yakwata, kabili natumona imilandu fye inono umo ukufunda kwabomba. Ifyakukumanya filumbwilwe kuti fyafushiwa imiku umwanda. Libili libili, lintu abantu bakonka Baibolo, balanonkelamo. Lintu baisuula, balacula. Takwabo kufunda kumbi, ukwa kale nelyo ukwa muno nshiku, ukwabe fyo mu kukonkana ukwa bunonshi kabili ukubomba ku bantu ba mishobo yonse. Ukufunda kwa mano pamo ngo ku te kuti kube amano ya bantu. Icishinka ca kuti Baibolo yaba ca kushintililapo cafumba ica mano ya musango yo bushininkisho bwa maka ubwa kuti yaba Cebo ca kwa Lesa.
[Amepusho]
[Amashiwi pe bula 168]
Imibele ya kwafwilisha inonsha uuli onse
[Icikope pe bula 163]
Ukwenda na ba mano kutulenga ukuba aba mano, lelo ukubishanya na bawelewele kukatwambukila bubi bubi
[Icikope pe bula 165]
Ukupeepa fwaka kuli no kusengaukwa pantu kulwisha ifishinte fya Baibolo
[Icikope pe bula 171]
Abo bakonka ukufunda kwa Baibolo mu cupo bakwate citendekelo cakosa ica nsansa
[Icikope pe bula 173]
Ukubomfya ukufunda kwa Baibolo kwafwilisha abantu ukubomba ne mpika shabipisha isha bupiina
