Ndzima 12

Xihlovo Lexi Tlakukeke Xa Vutlhari

“Oho Yehova! mintirho ya wena yi tarisile ku yini! U yi endlile hinkwayo hi vutlhari; misava yi tele rifuwo ra wena.” (Psalma 104:24) Ina, ku sukela eka ku hlamarisa ka vuako lebyikulu ku ya eka vuxongi lebyinene bya xiluva, ntumbuluko wu tiyisa vutlhari lebyi nga hava ku ringanisiwa bya Mutumbuluxi wa wona. Thekinoloji ya lembe xidzana leri ra vu-20 yi hundzuka swa hava loko yi ringanisiwa ni mintirho ya Xikwembu. Loko Bibele yi ri Rito ra Xikwembu, nakambe a hi ta yi langutela leswaku yi nyika vumbhoni bya vutlhari lebyi tlulaka vuswikoti bya munhu. Xana ya byi nyikela?

1. (Katsa ni xingheniso.) (a) Hi kwihi laha hi vonaka vumbhoni bya vutlhari bya Xikwembu lebyi nga hava ku ringanisiwa? (b) Hi yihi ndzayo leyi Bibele yi yi nyikelaka malunghana ni vutlhari?

 BIBELE yi kandziyisa nkoka wa vutlhari. Yi ri: “Ku sungula ka vutlhari, hi ku lava byona; u xava ku anakanya hi hinkwaswo leswi u nga na swona.” (Swivuriso 4:7) Nakambe yi xiya leswaku hina vanhu hakanyingi hi kayivela vutlhari, naswona ya hi khutaza yi ku: “Loko un’wana wa n’wina a pfumala vutlhari, a a kombele eka Xikwembu, lexi nyikaka vanhu hinkwavo hi tintswalo.”—Yakobo 1:5.

2. Munhu a nga byi andzisisa ku yini vutlhari byakwe?

² Xikwembu xi ‘nyika vutlhari hi tintswalo’ hi ndlela yihi? Ndlela yin’wana i ku hi khutaza ku hlaya Bibele ni ku dyondza eka yona. Buku ya Bibele ya Swivuriso ya khutaza yi ku: “N’wananga loko u amukela marito ya  mina, u va u tihlayisela milawu ya mina, loko u rhiya ndleve ya wena eku yingisa vutlhari . . . hi laha u nga ta twisisa ku chava ka Yehova, u ta kuma ku tiva ka Xikwembu. Hikuva Yehova hi yena la nyikaka vutlhari.” (Swivuriso 2:1, 2, 5, 6) Loko hi tirhisa ndzayo leyi nga eBibeleni ivi hi vona ndlela leyi yi tirhaka ha yona, hi xiya leswaku hakunene yi yimela vutlhari bya Xikwembu.

Marito Ya Vutlhari

3, 4. (a) Bibele yi ri yini malunghana ni vuhava bya ku rhandza mali? (b) I ku ringanisela kwihi lokunene loku Bibele yi ku kombisaka eku hi tshinyeni ehenhleni ka ntikelo wa mali?

³ Leswaku hi twisisa leswi ku antswa, a hi kambisiseni tindzimana ti nga ri tingani ta Bibele. Xiya nhlamuselo leyi ya vutlhari: “Lava navelaka rifuwo, va wela endzingweni, emintlhan’wini ya ku navela leswo tala leswi nga pfuniki nchumu, ku nga ku navela loku ku dlayisaka vanhu . . . Hikuva ku rhandza ngopfu mali i rimitsu ra leswo biha hinkwaswo.” (1 Timotiya 6:9, 10) Ringanisa leswi ni langutelo ra manguva lawa—ngopfu-ngopfu evandleni ra Valungu—leri khutazaka vanhu ku landzelela mali tanihi pakani ya vona leyikulu. Lexi khomisaka gome, vo tala va kuma rifuwo leri va ri lavaka kutani va tama va ha titwa va pfumala ni ku kayivela ku aneriseka. Mutivi wa miehleketo wa kliniki u xiyile a ku: “Ku va No. 1 ni ku va la fumeke a swi ku endli u titwa u hetisekile, u anerisekile, u ri la xiximiwaka ni la rhandziwaka hi ndlela yo tshembeka.”⁠¹

⁴ Hayi leswaku munhu lonene a nga fularhela mali hi  laha ku heleleke. Bibele yi komba vutlhari lebyi ringaniseriweke kahle loko yi ku: “Munhu ú le ndzhutini wa vutlhari, kukotisa loko a ri ndzhutini wa mali; na kona ku tiva ku sasekile hikuva vutlhari byi hanyisa lava nga na byona.” (Eklesiasta 7:12) Xisweswo, Bibele yi hi pfuna ku vona leswaku mali, hambi leswi yi nga ya nkoka, a hi ya nkoka hi laha ku heleleke. I mpfuno lowu fikaka ko karhi ntsena, naswona yi na ntikelo lowu hikiweke loko hi ri hava vutlhari byo yi tirhisa khwatsi.

5, 6. (a) Hikwalaho ka yini ndzayo ya Bibele yo papalata vanghana lavo biha yi ri ya vutlhari? (b) Hi pfunekisa ku yini eku ‘fambeni ni tintlhari’?

⁵ Nhlamuselo leyi ya Bibele na yona i ya ntiyiso: “La fambaka ni tintlhari u ta tlhariha. Kambe la tolovelaka swihunguki u ta onhaka.” (Swivuriso 13:20) Xana u tshama u xiya vuyelo lebyi nga ni matimba swonghasi lebyi vanghana va hina va nga na byona eka hina? Ntshikilelo wa tintangha wu yise vantshwa evudakweni, ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni vunghwavava. Loko hi tolovelana ni lava va tirhisaka ririmi ra tinhlamba, eku heteleleni hi tikuma hi tirhisa ririmi ra tinhlamba. Ku endla xinghana ni vanhu lava nga tshembekiki ku vonaka ku hi endla lava nga tshembekiki. Hakunene, hi laha Bibele yi tlhelaka yi vula ha kona, “Vanghana lavo biha, va borisa mikhuva leyinene.”—1 Vakorinto 15:33.

⁶ Hi tlhelo rin’wana, vanghana lavanene va nga hi antswisa. Hi ku ‘famba ni tintlhari,’ hi ta va lava tlhariheke hi hexe. Mikhuva leyinene ya tlulela, hi laha leyo biha yi endlaka ha kona. Nakambe, Bibele yi kombisa vutlhari eku hi khutazeni ka ku hlawula vanghana verhu hi rixaladza.

7. I yini lexi endlaka leswaku Bibele yi va leyi hlawulekeke tanihi xihlovo xa xitsundzuxo?

⁷ Bibele yi na swiletelo swo tano swo tala ku hi pfuna ku kongomisa vutomi bya hina. Tanihi xihlovo xa xitsundzuxo, yi hlawulekile. Ndzayo ya yona minkarhi hinkwayo ya pfuna. A hi ya mianakanyo ntsena, naswona a yi tirhi ku hi vavisa. Nxaxamelo lowukulu wa ndzayo ya  Bibele a wu ringanisiwi. Lava va yi tirhisaka evuton’wini bya vona, kutani va vona ndlela leyi minkarhi hinkwayo yi va tiselaka leswinene ha yona, va sungula ku tlangela Bibele tanihi xihlovo lexi hlawulekeke xa vutlhari.

Misinya Ya Milawu Ya Vutlhari

8. Bibele yi nga hi pfunisa ku yini hambi loko hi langutana ni xiyimo lexi xi nga boxiwangiki hi ku kongoma eka yona?

⁸ Hambi swi ri tano, ku vuriwa yini loko hi langutane ni xiyimo lexi nga boxiwangiki hi ku kongoma eBibeleni? Hakanyingi, hi kuma misinya leyikulu ya milawu leswaku yi hi kongomisa. Hi xikombiso, vo tala nkarhi wun’wana evuto’wini bya vona va langutana ni kungu ehenhleni ka mukhuva wa ku dzaha fole. Tanihi leswi fole a ri nga tiviwi le Middle East emasikwini ya Yesu, Bibele a yi ri boxi. Hambi swi ri tano, ku na misinya leyi faneleke ya milawu ya Bibele leswaku yi hi pfuna ku boha kungu ra vutlhari emhakeni leyi.

9-11. Misinya ya milawu ya Bibele yi hi pfuna ku fikelela kungu ra vutlhari emhakeni yo tirhisa fole hi ndlela yihi, naswona hi pfunekisa ku yini hi ku landzela misinya leyi ya milawu?

⁹ Ku dzaha fole, hambi leswi ku vikiwaka ku ri loku tsakisaka, kahle-kahle ku katsa ku nghenisa swithyakisi leswi pfanganeke emahahwini. Mudzahi u thyakisa miri wakwe, kun’we ni mpahla yakwe ni moya lowu n’wi rhendzeleke. Tlhandla-kambirhi, ku dzaha i xigodzomberi. Vanhu lava lavaka ku tshika hakanyingi va swi kuma swi nonon’hwa ngopfu. Hi ri karhi hi tsundzuka leswi, hi nga languta eBibeleni ku kuma mpfuno eku fikeleleni ka makumu ya vutlhari ehenhleni ka ku dzaha fole.

 ¹⁰ Xo sungula, xiya xirhalanganya xa xigodzomberi. Pawulo, loko a vulavula hi swakudya, u te: “Ndzi nga ka ndzi nga fumiwi hi xin’wana xa swona.” (1 Vakorinto 6:12) Pawulo a a ntshunxekile ku dya muxaka wun’wana ni wun’wana wa swakudya, kambe u swi tivile leswaku vanhu van’wana kona le ndzhaku a va ri ni mapfalo lama tirhaka ngopfu. Kutani u vule leswaku a a nga ‘godzomberiwanga’ ngopfu hi swakudya swo karhi lerova a a nga ta kota ku swi tshika loko a boheka ku endla tano leswaku a papalata ku khunguvanyisa van’wana. Loko munhu a nga swi koti ku tshika ku dzaha—kumbe ku ncakunya—fole, ‘u le hansi ka vulawuri bya rona’ hi laha ku heleleke. Kutani marito ya Pawulo emhakeni ya swakudya i vukongomisi lebyinene bya ku tirhisiwa ka fole. A hi fanelanga ku tipfumelela ku va mahlonga ya mukhuva lowu.

¹¹ Xa vumbirhi, xiya mhaka ya nthyakiso. Bibele yi ri: “Hi fanele ku tibasisa, hi susa thyaka hinkwaro ra miri ni ra moya.” (2 Vakorinto 7:1) Ku dzaha handle ko kanakana i ku nyakapfarisa, kumbe nthyakiso, wa miri. Ntikelo wa nthyakiso lowu wu vonaka emhakeni ya leswaku, hi ku ya hi Nhlengeletano ya Rihanyo ya Misava, wu vangela vanhu lava tlulaka miliyoni ku fa hi xitshuketa lembe na lembe. Loko hi landzela nsinya wa nawu wa Bibele ehenhleni ka ku tshama hi basile ethyakeni ra miri, hi ta sirheleriwa emakhombyeni lamakulu ya rihanyo ya ku dzaha, kun’we ni swidzidzirisi ni minthyakiso yin’wana.

Marito Lama Pfunaka

12. Ha yini ndzayo ya Bibele minkarhi hinkwayo yi hlanganisiwa ni vuhlayiseki bya hina bya miri ni bya minsusumeto?

¹² A hi fanelanga ku hlamarisiwa hi leswi ku landzela ndzayo ya Bibele swi hi pfunaka hi tlhelo ra nyama. Ndzayo ya Bibele yi huma eka Xikwembu. Tanihi Muvumbi wa hina, u ni vutivi lebyikulu bya ndlela leyi hi endliweke ha yona ni leswi hi swi lavaka. (Psalma 139:14-16) Ndzayo ya yena minkarhi hinkwayo yi hlanganisiwa ni vuhlayiseki bya hina bya miri ni bya minsusumeto.

13, 14. Hikwalaho ka yini ku ri ndlela ya vutlhari ku landzela ndzayo ya Bibele ya ku nga vuli mavunwa?

 ¹³ Leswi swi voniwa eka ndzayo ya ku ka ku nga vuriwi mavunwa. Mavunwa ya xaxametiwa exikarhi ka swilo swa nkombo leswi Yehova a swi vengaka, naswona buku ya Nhlavutelo yi xaxameta vahembi exikarhi ka lava va nga ta va va ri hava ndhawu emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Swivuriso 6:19; Nhlavutelo 21:8) Ku nga khathariseki leswi, ku hemba ku hangalakile. Magazini wun’wana wa mabindzu wa xiya: “U.S. ri tokota ku hohloka loku nyanyisaka ka vukanganyisi, vuxisi ni ku tirhisiwa loku yelanaka loko biha ematin’wini ya rona.”⁠²

¹⁴ Hambi swi ri tano, hi laha swi tolovelekeke ha kona, ku hemba swi bihile evanhwini naswona swi bihile emunhwini hi yexe. Clifford Longley mutsari wa tinyuziphepha u xiya hi laha ku pakanisaka a ku: “Mavunwa ya vavisa muhembi ni loyi a hemberiweke, hi mpimo lowu enteke swinene wa vumunhu bya vona, hi ku onha ku hlangana lokuya ka nkoka exikarhi ka mianakanyo ni swa xiviri.”⁠³The American Journal of Psychiatry yi ri: “Vuyelo bya ntivo-miehleketo eka vanhu lava nga eka tlhelo ro amukela mavunwa byi nga va lebyi lovisaka. Makungu lamakulu ya vutomi ma nga ha sekeriwa erungulweni ro hemba leri ku tshembiwaka leswaku ri lulamile. Mavunwa nakambe ma nga ha va ni vuyelo lebyi vavisaka eka vahembi hi voxe.”⁠⁴ Swi antswa swonghasi ku vula ntiyiso, hi laha Bibele yi tsundzuxaka hi vutlhari ha kona!

15, 16. I tindlela tihi leti ha tona swi pfunaka hina ku landzela ndzayo ya Bibele yo kombisa rirhandzu eka van’wana?

¹⁵ Hi langutelo lerinene swinene, Bibele yi hi byela leswaku hi fanele ku khathalela van’wana, hi va kombisa rirhandzu ni ku va lava pfunaka eka vona. Ma tolovelekile marito ya Yesu lama nge: “Hikokwalaho hinkwaswo leswi mi lavaka leswaku vanhu va mi endla swona, va endleni swona na n’wina.”—Matewu 7:12.

¹⁶ Misava a yi ta va leyi antswaka swonghasi loko un’wana ni un’wana a a lo landzela nawu lowu! Ku tlula  kwalaho, hi ku ya hi dyondzo ya ntivo-miehleketo leyi fambisiweke le United States, vanhu a va ta titwa ku antswa. Vanhu va 1 700 lava dyondzeke va vike leswaku ku pfuna van’wana ku va nyike langutelo ro rhula ni ku ntshunxeka eka mimpfilumpfilu leyi yelanaka ni ntshikilelo ku fana ni ku pandziwa hi tinhloko ni ku lahlekeriwa hi rito. Xiviko xa dlayelela xi ku: “Manuku ke, swi vonaka onge ku khathalela van’wana ka ha ri xiyenge lexikulu xa ntumbuluko wa vanhu ku fana ni ku tikhathalela.”⁠⁵ Leswi swi hi tsundzuxa xileriso xa Bibele lexi nge: “U ta rhandza munhu-kuloni, ku kota loko u tirhandza.” (Matewu 22:39; ringanisa Yohane 13:34, 35.) I swa ntumbuluko leswaku hi tirhandza. Kambe leswaku hi va lava hanyeke eminsusumetweni, Bibele yi vula leswaku hi fanele ku ringanisela ku tirhandza koloko ni ku rhandza van’wana.

Vukati Ni Mahanyelo Lamanene

17. Ha yini ndzayo ya Bibele minkarhi yin’wana yi vonaka yi hundzeriwe hi nkarhi?

¹⁷ Hambi leswi ndzayo ya Bibele yi nyikaka vumbhoni bya vutlhari lebyi enteke, a hi minkarhi hinkwayo yi vulaka swilo leswi vanhu va lavaka ku swi twa. Hakanyingi, yi hehleriwa ku va leyi hundzeriweke hi nkarhi. Ha yini swi ri hi ndlela leyi? Hikuva hambi leswi ndzayo ya Bibele yi nga ya ku pfuna hina hi nkarhi wo leha, ku yi tirhisa hakanyingi ku lava ku tilaya ni ku titshika; naswona timfanelo leti a ti tolovelekanga namuntlha.

18, 19. Hi yihi mimpimanyeto ya Bibele ya vukati ni mahanyelo?

¹⁸ Teka mhaka ya vukati ni mahanyelo. Mimpimanyeto ya Bibele laha yi tiyisa ngopfu. Yi kandziyisa ku teka nsati un’we, nuna un’we eka nsati un’we. Naswona hambi leswi yi boxaka timhaka leti nga tolovelekangiki laha ku dlaya vukati kumbe ku hambana ku nga ha kotekaka kona, hi ntolovelo yi vula leswaku xiboho xa vukati i xa  vutomi hinkwabyo. “A mi hlayanga xana marito lama nge: ‘Eku sunguleni Mutumbuluxi ú endlile munhu wa xinuna ni wa xisati’ xana? Naswona Mutumbuluxi ú te: ‘Hikwalaho ka swona wanuna u ta sukela tata wa yena ni mana wa yena, a namarhela nsati wa yena; kutani lavambirhi va ta va nyama yin’we ntsena’. Swi vula leswaku a va ha ri vambirhi, kambe i nyama yin’we ntsena. Hikwalaho ke leswi Xikwembu xi swi hlanganiseke, swi nga tshuki swi hambanisiwa hi munhu.”—Matewu 19:4-6; 1 Vakorinto 7:12-15.

¹⁹ Ku tlula kwalaho, Bibele yi vula leswaku xivandla xi ri xin’we xa nhlangano wa rimbewu hi le xikarhi ka xiboho xa vukati. Yi sivela ku hlangana ko tano hinkwako ehandle ka vukati. Ha hlaya: “Loko ti ri timbhisa, ni lava phahlaka swikwembu swa hava, ni vaoswi, ni vavanuna lava endlaka swa tingana ni vavanuna-kulobye . . . va nga ka va nga dyi ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu.”—1 Vakorinto 6:9, 10.

20. Hi tihi tindlela leti mimpimanyeto ya Bibele ya mahanyelo yi honisiwaka ngopfu namuntlha ha tona?

²⁰ Namuntlha, mimpimanyeto leyi yi honisiwa ngopfu. Profesa wa ntivo-mahanyelo David Mace wa xiya: “Eka lembe xidzana leri ndhavuko wa hina wu ve ni ku hundzuka lokukulu, naswona mikhuva yo tala ya khale ni tinhlengeletano swi tsekatsekisiwile emasungulweni ya swona. Vukati na byona byi tsekatsekisiwile.”⁠⁶ Mikhuva leyo biha ya mahanyelo yi tolovelekile. Minhlangano ya rimbewu exikarhi ka mimpatswa ya kondlo-a-ndzi-dyi leyi gangisanaka hakanyingi yi langutiwa tanihi leyi tolovelekeke. Ku tshama kun’we emahlweni ka vukati—‘ku endlela ku tiyiseka ntsena’—swi tele. Kutani loko mimpatswa yi kala yi tekana, minhlangano leyo biha ya rimbewu yi tolovelekile.

21. I yini lexi humeleleke hikwalaho ka ku honisiwa loku hangalakeke ka mimpimanyeto ya Bibele ya vukati ni mahanyelo?

²¹ Xana matshamelo lawa yo biha ya mahanyelo ya tise ntsako ke? Doo, a ya tisanga nchumu loko ku nga ri  mpfilumpfilu—naswona mpfilumpfilu lowukulu eka sweswo—wu vanga gome ni makaya lama hohlokeke. Nakambe ku ni ntungu wa vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu lebyi hi ku kongoma byi vangiwaka hi mahanyelo layo biha. Ku hangalaka ka chovhele, thusula ni chlamydia, kun’we ni byin’wana, a ku lawuleki. Emalembeni ya sweswinyana, mikhuva ya vunghwavava ni vusodoma yi hatlisise ku hangalaka ka AIDS. Ku ni ntungu wa vanhwanyana lavantshwa lava nga tekiwangiki lava vaka ni vana loko vona hi voxe va ha sula marhimila. Ladies’ Home Journal yi xiyile yi ku: “Ku kandziyisiwa ka rimbewu loku kombiseke va-60 na va-70 a ku tisanga ntsako lowu nga heriki wa vanhu kambe ku tise ku vaviseka kun’wana lokukulu ka vanhu.”⁠⁷

22. Emhakeni ya mahanyelo, i yini lexi tisaka ntsako lowukulu ke?

²² Hikwalaho ke, sweswi hi twa tinhlamuselo to fana ni leti landzelaka ta profesa wa ntivo-mahanyelo Carlfred B. Broderick: “Kumbexana hi kule hi laha ku ringaneke leswaku hi xiya loko swi nga ta hi antswisa ngopfu ku kurisa ku tenga ka le mahlweni ka vukati tanihi nawu lowu tirhaka ngopfu eswilavekweni swa vaaka-tiko va hina ni mfanelo ya vona ya ntshunxeko: ku ntshunxeka evuvabyini, ku ntshunxeka eku tikeni loku nga lavekiki.”⁠⁸ Hakunene, mpimanyeto wa Bibele wa mahanyelo wu tikombise wu tisa ntsako lowukulu swinene, enkarhini wo leha.

Misinya Ya Milawu Leyi Tirhaka Hakunene

23. (a) Loko vukati byi ri ni gome, xana ku dlaya vukati hi wona ntlhantlho wu ri woxe lowu kotekaka? (b) Hi swihi swilotlelo swimbirhi leswi yisaka evukatini lebyi tsakeke, lebyi tiyeke?

²³ Tanihi leswi vukati byi endleriweke ku va kona vutomi hinkwabyo, hi fanele ku tiva ndlela yo byi endla lebyi humelelaka ha yona. Van’wana va endle njhekanjhekisano wa leswaku swa antswa ku huma evukatini lebyi nga hava ntsako ku tlula ku tshama eka byona ivi u karhateka. Kambe ku na ndlela yin’wana: ku tirhela eku tlhantlheni ka swiphiqo leswi swi vangaka gome. Lexi i  xivandla xin’wana lexi Bibele yi pfunaka eka xona. Ana se hi yi vonile ndlela leyi yi hi tsundzuxaka ha yona ku va lava tshembekaka eka munghana wa hina wa vukati, naswona lexi i xilotlelo xin’wana lexi yisaka evukatini lebyi tsakeke, lebyi tiyeke. Xin’wana i ku xiya leswaku ku nga va ni nhloko yin’we ntsena evukatini, naswona Bibele yi ri ku fanele ku va wanuna. Wansati u tsundzuxiwa ku va la seketelaka nuna wakwe naswona a nga lwisani ni xivandla xa yena. Wanuna, hi tlhelo rin’wana, u byeriwa ku tirhisa xiyimo xakwe ku endlela nsati wakwe leswinene naswona hayi ku va ni vutitivi.—1 Vakorinto 11:3; 1 Timotiya 2:11-14.

24, 25. Bibele yi va khutazisa ku yini vavanuna ni vavasati ku hetisisa mintirho ya vona leyi faneleke evukatini?

²⁴ Eka wanuna, Bibele yi ri: “Vavanuna na vona va fanela ku rhandza vasati va vona, hi laha va rhandzaka miri wa vona ha kona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza, hikuva a ku si va na munhu ni siku ni rin’we loyi a tshamaka a venga nyama ya yena.” (Vaefesa 5:28, 29) Wanuna la nga ni rirhandzu u tirhisa vuhosi byakwe hi ndlela yo ehleketela. U tsundzuka leswaku hambi leswi a nga nhloko, nsati wakwe u fanele ku ehleketeriwa ni ku vutisiwa. Vukati i vunghana, hayi vulerisi.

²⁵ Ndzayo ya Bibele eka vavasati yi katsa marito lawa: “Wansati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.” (Vaefesa 5:33) U xixima nuna wakwe hikwalaho ka xivandla xa yena, naswona xichavo xakwe xi ta kombisiwa hi ku n’wi seketela ka yena, tanihi leswi rirhandzu ra nuna wakwe ri  nga ta kombisiwa hi ku n’wi khathalela ka yena. Eka vanhu vo tala lava ehleketaka va manguva lawa, xitsundzuxo xo fana ni lexi a xi amukeleki. Kambe vanghana lava seketelaka vuxaka bya vona erirhandzwini ni xichavo—hi laha Bibele yi tsundzuxaka ha kona—minkarhi hinkwayo va va lava tsakeke.

26. Xana mimpimanyeto ya Matsalwa ya vukati hakunene ya tirha? Kombisa.

²⁶ Ntiyiso wa leswaku ndzayo ya Bibele exivandleni lexi ya tirha hakunene wu voniwa entokotweni lowu humaka le South Seas. Mpatswa lowu nga kwalaho, endzhaku ka khume ra malembe wu ri kun’we, a wu khorwisekile leswaku vukati bya wona a byi hohloka. Kutani va sungule ku kunguhata ku hambana. Manuku nsati wa kona u vulavule ni un’wana wa Timbhoni ta Yehova. Kun’we, yena ni Mbhoni va dyondze xitsundzuxo xa Bibele eka mimpatswa leyi tekaneke. Nuna wa kona wa vika: “Loko nsati wa mina a ri karhi a dyondza misinya ya milawu ya Bibele, u endle matshalatshala yo yi tirhisa evuton’wini byakwe. Hi nkarhi wa mavhiki ma nga ri mangani, ndzi sungule ku vona ku cinca ko karhi.” Hi ku tsakisiwa, u pfumerile ku hlanganyela edyondzweni ya nsati wakwe ya Bibele ivi a dyondza ndzayo ya Bibele eka vavanuna lava tekeke. Vuyelo byi ve byihi? U ri: “Sweswi hi kume xisekelo xa vutomi lebyi tsakeke hakunene bya ndyangu.”

27. I ku tirhisiwa ka misinya yihi ya milawu ya Bibele loku nga pfunaka Vakriste lava karhatiwaka hi vusweti bya ikhonomi?

²⁷ Ku hlangavetana ni vusweti ka ha ri xivandla xin’wana lexi ndzayo ya Bibele yi tikombeke yi pfuna eka xona. Hi xikombiso, ku dzaha ni ku dakwa, leswi hinkwaswo swi lwisanaka ni misinya ya milawu ya Bibele, swi hangalasela rifuwo leri hikiweke. (Swivuriso 23:19-21) Nakambe, Bibele yi bumabumela ku gingiriteka, tanihi leswi munhu la tirhaka hi matimba hakanyingi a nga kumaka ndlela yo wundla ndyangu wakwe ku tlula munhu la lolohaka kumbe munhu loyi a tinyiketelaka gome.  (Swivuriso 6:6-11; 10:26) Ku tlula kwalaho, ku hlayisa xitsundzuxo xo lwisana ni ku “navela lava endlaka leswo biha” swi sivela munhu ku tirhisa swilo swo fana ni vugevenga kumbe ku tlanga hi mali tanihi tindlela to lwisana ni vusweti. (Psalma 37:1) Mikhuva yo tano yi nga ha vonaka yi nyikela ntlhantlho wa xihatla eswihingeni swa timali, kambe mihandzu ya yona ya nkarhi wo leha yi vava ngopfu.

28-30. (a) Ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele ku pfune wansati un’wana wa Mukriste ku hlangavetana ni vusweti hi ndlela yihi? (b) Mintokoto ya magidi ya Vakriste lava nga eswiyin’weni swa vusiwana hi tlhelo ra ikhonomi yi tiyisa yini?

²⁸ Xana ndzayo leyi hakunene yi pfuna lava va nga swisiwana ngopfu, kumbe ko va mianakanyo ya milorho ntsena? Nhlamulo hi leswaku, Xitsundzuxo lexi xa tirha, hi laha mintokoto yo tala emisaveni hinkwayo yi kombaka ha kona. Ku teka xikombiso xin’we ntsena, wansati wa Mukriste le Asia u tikume a ri noni, a ri hava mali yo karhi leyi nghenaka, naswona a ri ni n’wana lontsongo wa mufana wo n’wi hlayisa. Bibele yi n’wi pfunise ku yini yena ni n’wana wakwe wa mufana?

²⁹ A a gingiriteka, hi laha Bibele yi layaka ha kona, naswona u sungule ku endla swiambalo ivi a swi xavisa. Hikwalaho ka leswi a a ri na ntiyiso naswona a tshembeka, hi laha Bibele nakambe yi layaka ha kona, hi ku hatlisa u ve ni vaxavi va nkarhi na nkarhi. (Vakolosa 3:23) Manuku ke, u hundzule kamara lerintsongo leri nga endlwini yakwe ri va xindhawana xo dyela eka xona ivi a  pfuka kwalomu ka mune ehenhla ka nhloko mixo wun’wana ni wun’wana a lunghiselela swakudya leswaku a swi xavisa, naswona leswi swi engetele mali yakwe leyi nghenaka. “Hambi swi ri tano,” ku vula yena, “hi boheka ku hanya hi ku olova.” Kambe u tsundzuka xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “Loko hi ri ni swakudya ni tinguvu, hi ta kolwa hi swona.”—1 Timotiya 6:8.

³⁰ Wa engetela: “Hambi leswi ndzi hanyaka ekusuhi ni ntila wa vusweti, a ndzi hlundzuki kumbe ku kariha. Ntiyiso wa Bibele wu ndzi tata hi langutelo lerinene.” Tlhandla-kambirhi, u kume leswaku xitshembiso lexi xiyekaka lexi Yesu a xi nyikeke xi tirhile eka yena hakunene. U te: “Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka yena, kutani sweswo hinkwaswo [swilaveko swa nyama] mi ta engeteleriwa swona.” (Matewu 6:33) Ntokoto wakwe wu ve tano hi ku rhangisa ntirho wa yena eka Xikwembu evuton’wini byakwe, hi ndlela yo karhi, minkarhi hinkwayo u amukela swilaveko swa nyama. Mintokoto ya wansati loyi wa Mukriste, loko yi katsiwa na liya ya Vakriste van’wana lava nga hlayekiki lava nga swisiwana hi tlhelo ra ikhonomi, yi engetela vumbhoni bya leswaku ndzayo ya Bibele hakunene ya tirha.

31. I yini lexi humelelaka loko hi landzela ndzayo ya Bibele, naswona mhaka leyi yi tiyisa vumbhoni bya yini?

³¹ Eka ndzima leyi, hi khumbe ntsena rifuwo lerikulu ra ndzayo ni xitsundzuxo leswi Bibele yi nga na swona, naswona hi vone timhaka ti nga ri tingani ntsena laha ndzayo leyi yi tirheke kona. Mintokoto leyi boxiweke yi nga andzisiwa ka gidi. Nkarhi na nkarhi, loko vanhu va landzela Bibele, va pfuneka. Loko va yi honisa, va karhateka. Ku hava huvo yin’wana ya ndzayo, ya khale kumbe ya manguva lawa, leyi pfunaka swinene ni leyi tirhaka eka vanhu va tinxaka hinkwato. Ndzayo leyinene leyi fanaka ni leyi yi nga ka yi nga vi vutlhari bya nthyeketo ntsena. Ntiyiso wa leswaku Bibele i vuhlayiselo lebyi fuweke bya vutlhari byo tano i vumbhoni lebyi nga ni matimba bya leswaku i Rito ra Xikwembu.

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 168]

Langutelo ro pfuna ri pfuna un’wana ni un’wana

[Xifaniso lexi nga eka tluka 163]

Ku famba ni tintlhari swa hi tlharihisa, kambe ku tolovelana ni swihunguki swi ta hi khumba hi ndlela yo biha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 165]

Ku dzaha fole ku fanele ku papalatiwa hikuva ku lwisana ni misinya ya milawu ya Bibele

[Xifaniso lexi nga eka tluka 171]

Lava va landzelaka ndzayo ya Bibele evukatini va ni xisekelo lexi tiyeke xa ntsako

[Xifaniso lexi nga eka tluka 173]

Ku tirhisa ndzayo ya Bibele ku pfuna vanhu ku hlangave-tana ni swirhalanganya leswikulu swa vusweti