Eaha to roto?

Tapura tumu parau

Te hoê pu no te paari aita e faaauraa

Te hoê pu no te paari aita e faaauraa

Pene 12

Te hoê pu no te paari aita e faaauraa

“Aita te huru rau o ta oe ra ohipa, e Iehova! e mau ravea paari anaˈe â ta oe! Ua î te fenua nei i ta oe ra taoˈa.” (Salamo 104:24). Mai te ruperupe o te ao nei i te nehenehe o te hoê tiare, te faaite mai nei hoi te mau mea atoa i poietehia i te paari faito ore o to ratou Poiete. Mea iti haihai roa hoi te mau ohipa tuiroo i hamanihia e te taata i te senekele XX, ia faaauhia i te mau ohipa a te Atua. Ahiri e e parau mau iho â te Bibilia na te Atua, mea tano iho â ïa faaite mai oia i to ˈna parau na roto i te hoê paari tei hau ê i te paari taata nei. Mai te reira mau anei te huru?

1. (A faaô mai i te parau omuaraa.) a) Na te aha e faaite maira i te paari faito ore o te Atua? b) Eaha ta te Bibilia e aˈo maira no nia i te paari?

 TE HOROA ra te Bibilia i te hoê parahiraa faufaa roa no te paari. Teie hoi ta ˈna e parau ra: “O te paari â te mea maitai; e titau i te paari; e te mau mea atoa e noaa ia oe ra e titau â i te haapao maitai.” (Maseli 4:7). Ma te ite papu e te ere-pinepine-hia nei te taata i te paari, te horoa mai nei oia i teie faaitoitoraa: “Te ere ra râ te hoê o outou i te ite [paari], e ani oia i te Atua ra, o tei horoa hua mai i te maitai i te taata atoa ra (...); e e horoahia mai ta ˈna.” — Iakobo 1:5.

2. Nafea tatou e nehenehe ai e rahi i te pae no te paari?

2 Nafea hoi te Atua ia ‘horoa mai i te paari ma te patoi ore’? Na roto ïa i te titauraa ia outou ia taio i te Bibilia e ia fanaˈo roa i te mau mea ta ˈna e haapii maira. Teie te aˈoraa ta te buka o te mau Maseli e horoa mai nei: “E tau tamaiti, ia farii mai oe i ta ˈu nei parau, e ia vaiiho maite i ta ˈu parau i pihaiiho ia oe; ia fariu mai i to tariˈa i te paari (...) e ite ïa oe i te mǎtaˈu ia Iehova, e noaa ïa ia oe te ite i te Atua. O Iehova hoi tei horoa mai i te paari.” (Maseli 2:1, 2, 5, 6). Te taata e faaohipa i te mau aˈoraa bibilia e e farii i to ˈna faufaa mau, e riro ïa oia i te ite e, o te paari no ǒ mai i te Atua ra ta te Bibilia e faaite mau ra.

Mau faaiteraa paari mau

3, 4. a) Eaha ta te Bibilia e parau ra no nia i te faufaa ore i te nounou i te moni? b) Eaha te manaˈo aifaito mau ta te Bibilia e horoa maira no nia i te faufaa o te moni?

3 E horoa mai te tuatapaparaa tatou i te tahi mau irava, i te hoê hiˈoraa papu aˈe. E hiˈopoa na mua anaˈe na i teie nei parau paari mau e na ô ra e: “Area te feia e mârô e ia rahi te taoˈa, e roohia ïa i te ati, e te marei, e te nounou maamaa e rave rahi, e ino ai te taata ra (...). O te nounou moni hoi te tumu o te mau ino atoa nei.” (Timoteo 1, 6:9, 10). E faaau anaˈe na i teie nei taua manaˈo ra e te manaˈo e turai ra i te taata i teie nei mahana, i roto iho â râ i te totaiete taata i te pae tooa o te râ ma, ia faariro i te mau taoˈa materia ei tapitapiraa matamua na ratou. Mai te peu e te manuïa nei e rave rahi mau taata i te haaputu i te moni ta ratou e hinaaro ra, eita râ hoi ratou e ora i te manaˈo inoino aore ra faufaa ore. Teie ta te hoê taote rapaau i te pae no te feruriraa e parau ra: “Te titauraa i te mau parahiraa matamua aore ra te riroraa mai ei taata moni, eita roa ˈtu hoi te reira e haamâha i te hinaaro e aita te reira e horoa maira i te manaˈo ra e te faatupu mau ra te hoê taata i ta ˈna ohipa i hinaaro mau ra, aore ra te manaˈo ra e te here-mau-hia ra anei oia aore ra te faatura-mau-hia ra anei oia​1.”

4 E ere ïa te auraa e eiaha roa ˈtu e tâuˈa i te moni. Ma te paari e te aifaito, te haapapu maira te Bibilia e: “E haapuraa hoi tei te paari, e haapuraa tei te moni, teie râ te maitai o te paari ia noaa, na te reira e horoa mai i te ora i te feia fatu ra.” (Koheleta 7:12). Ma te ore e haafaufaa ore i te moni, te aratai maira ïa te Bibilia ia tatou ia ore roa ˈtu tatou e tuu ia ˈna i nia i te parahiraa matamua. E ravea noa teie e te horoa maira hoi i te tahi noa tauturu mai te peu e eita tatou e faaohipa ia ˈna ma te paari.

5, 6. a) No te aha te aˈoraa bibilia e titau maira e ape i te mau amuiraa iino, e riro ai ei aˈoraa paari mau? b) Nafea hoi ‘te amuiraa i to ˈna haerea i to te feia paari ra’ e riro ai ei mea maitai?

5 Te ite-atoa-hia ra te faufaaraa o teie nei faaiteraa bibilia e na ô ra e: “O tei amui atoa to ˈna haerea i to te feia paari ra, e paari atoa ia; o tei amui râ i te feia maamaa ra, e pohe ïa.” (Maseli 13:20). Ua tapao mai anei outou i te mana o te mau taata ta tatou e amuimui atura, i nia ia tatou? Ma te faaitoitohia e to ratou mau hoa, te inu nei te tahi mau taurearea, te faataero nei ia ratou, aore ra te rave nei ratou i te hoê haerea faufau. Ia amuimui atu tatou i roto i te feia i matau i te parau faufau, e riro atoa ïa tatou i te faahiti i te parau faufau. Oia atoa, ia amuimui atu tatou i roto i te mau taata haerea tia ore, e riro ïa te reira i te faaitoito ia tatou ia riro atoa ei mau taata haerea tia ore. Ua tano mau iho â ïa te Bibilia ia parau oia e: “E ino te parau maitai i te amuiraa iino ra.” — Korinetia 1, 15:33.

6 I te tahi aˈe pae, e nehenehe iho â ïa te mau amuimuiraa maitai e riro ei maitai no tatou. ‘Ia amui atu tatou i roto i te feia paari’, e riro ïa te reira i te faariro ia tatou ei mau taata paari aˈe. Mai te mau peu iino ra, e mana atoa to te mau peu maitatai i nia i te taata. Na roto i te faaitoitoraa mai ia tatou ia maiti maite i te mau taata ta tatou e amuimui atu i roto, te faaite mairâ ïa te Bibilia i ǒ nei i te parau no te paari.

7. Ua riro te Bibilia ei pu no te paari otahi roa i roto i teihea auraa?

7 E rave rahi mau faaueraa mai te reira te huru no te aratai ia tatou, to roto i te Bibilia. E pu faito ore mau hoi oia no te mau aˈoraa. Oia mau, mea maitai anaˈe ta ˈna mau manaˈo, e ere i te mau manaˈo tumu ore e eita atoa hoi e faaino ia tatou. E te pûpû mai nei te Bibilia i te hoê tabula aita e faaauraa. Te feia e faaohipa i te reira e e ite i te mau taime atoa i to ratou maitai, e riro hoi ratou i te faariro i te Bibilia ei pu taa ê mau no te paari.

Mau faaueraa tumu paari mau

8. Nafea tatou e nehenehe ai e faufaahia maoti te Bibilia, mai te peu e te farerei ra tatou i te hoê huru tupuraa ta ˈna e ore hoi e faahiti papu ra i te parau?

8 E nafea râ ïa tatou, mai te peu e tei roto tatou i te hoê huru tupuraa ta te Bibilia e ore e faahiti papu ra i te parau? I reira atoa, i te rahiraa o te taime, te horoa mai nei oia i te tahi mau faaueraa tumu o te aratai. Ei hiˈoraa, e rave rahi mau taata o te tia hoi, ia tae i te hoê mahana, ia haapapu maitai eaha râ to ratou huru i mua i te avaava. Parau mau, aita te Bibilia e faahiti ra i te parau no te avaava, oia hoi, i te anotau o Iesu, tei ore i matauhia i te pae Hitia o te râ ma. Te vauvau maira râ oia i te tahi mau faaueraa tumu faufaa roa no te rave i te hoê opuaraa paari.

9-11. Nafea te mau faaueraa tumu bibilia ia tauturu mai ia tatou ia rave i te hoê opuaraa paari no nia i te avaava, e eaha te mau haamaitairaa e noaa mai ia tatou ia faaohipa tatou i te reira?

9 Noa ˈtu â ïa e e faarirohia te reira ei faaoaoaraa, te faaô ra hoi te hutiraa i te au auahi o te avaava, i roto i te mau mahaha o te taata e puhipuhi ra, i te hoê faito taoˈa taero puai mau. Te haaviivii ra te taata puhipuhi avaava i to ˈna tino, e tae noa ˈtu hoi i to ˈna ahu e te mataˈi e haaati ra ia ˈna. Hau atu, e faatupu te avaava i te hoê haamatauraa, peu fifi roa ia tatara. Ma te ore e moehia i tei faahitihia ˈtu na, e imi anaˈe na i teie nei i roto i te Bibilia eaha râ te haerea paari mau te tia ia rave no nia i te avaava.

10 E hiˈopoa na mua anaˈe na i te parau no te haamatauraa. Te na ô ra te aposetolo Paulo no nia i te tahi mau maa e: “Eita (...) vau e vi i te mau mea atoa ra.” (Korinetia 1, 6:12). E tiamâraa to Paulo no te amu i te mau huru maa atoa, ua papu maitai râ ia ˈna e e haava manaˈo paruparu roa to vetahi mau taata o to ˈna tau. No reira, mai ta ˈna i faataa mai, aita oia i “au” i te tahi mau maa ta ˈna e ore roa ˈtu e nehenehe e faaere ia ˈna, mai te peu e tia, ia ore o vetahi ê e turori. Te taata e ore e nehenehe e faaere ia ˈna i te puhipuhi i te avaava, aore ra e amu i te avaava, eita ïa ta ˈna e nehenehe e parau e aita o ˈna to raro aˈe i te ‘mana’ o te avaava. E tano atoa iho â ïa te faaueraa tumu e itehia ra i roto i te mau parau a Paulo no nia i te maa, no te avaava: eiaha roa ˈtu tatou ia riro ei tîtî no te hoê peu.

11 E faahiti anaˈe na râ i teie nei i te parau no te viivii ta te avaava e faatupu. Teie ta tatou e taio i roto i te Bibilia: “E tamâ hua tatou ia tatou iho i te mau viivii atoa o te tino e te varua.” (Korinetia 2, 7:1). Eita ta tatou e nehenehe e parau e aita te avaava e haaviivii rahi nei i te tino, mai ta te Faanahonahoraa i te pae no te oraora-maitai-raa i roto i te ao nei e haapapu maira, te haapoto maira hoi oia i te mau matahiti atoa, i te oraraa o hau atu i te hoê mirioni taata. Te taata e faaohipa i te faaueraa tumu bibilia e faaue maira e e tamâ hua ia ˈna i te mau viivii atoa o te tino nei, e riro ïa oia i te ore e roohia i te mau fifi ta te raveraa i te avaava, i te raau taero aore ra i te tahi atu mau taoˈa, e faatupu mai i nia i te oraora-maitai-raa o te tino.

E mau parau ora

12. No te aha te mau aˈoraa bibilia e turu papu ai i to tatou oraora-maitai-raa i te pae tino e i te pae atoa no te mau manaˈo e horuhoru ai ra?

12 Eita iho â tatou e maere e ia faaohipa tatou i te mau aˈoraa bibilia, e mau haamaitairaa iho â ïa to muri mai i te pae tino. Oia mau, no ǒ mai taua mau aˈoraa nei i to tatou Poiete tei ite maitai i to tatou naturaraa taata e to tatou mau hinaaro (Salamo 139:14-16). Te turu papu ra hoi te reira i to tatou oraora-maitai-raa i te pae tino e i te pae atoa o te mau manaˈo e horuhoru ai ra.

13, 14. No te aha e mea maitai mau iho â ia haapao i te aˈoraa bibilia e faaue maira ia tatou eiaha e haavare?

13 Ei hiˈoraa, te faaue maira te Bibilia ia tatou eiaha tatou e haavare. O te hoê o na mea e hitu e au-ore-hia e Iehova, te haavare. Inaha, te anai ra te buka o te Apokalupo i te feia haavare i roto i te mau taata e ore roa ˈtu e ô i roto i te ao apî ta te Atua e haamau a muri aˈe (Maseli 6:19; Apokalupo 21:8). E peu matauhia hoi te haavare. Teie ta te tahi vea e tuatapapa i te parau i te pae faanavairaa faufaa e faaite ra: “Te ô nei te mau Etats-Unis i roto i te hoê anotau aita e faaauraa no te eiâraa, te haavare e te tahi atu mau ohipa iino​2.”

14 Noa ˈtu e e ohipa matauhia te ohipa haavare, te faaino nei hoi oia i te totaiete taata e tae noa ˈtu i te taata tataitahi. Ua papai te taata papai vea ra o Clifford Longley ma te tano maitai e: “Te haapepe hohonu roa nei te haavare i te taata haavare e i te taata atoa e haavarehia ˈtura, no te mea te tairi ra oia i te auraa faufaa roa e tuu nei i te feruriraa taata i mua i te mea mau​3.” Te faataa ra te Vea marite e tuatapapa i te parau no te rapaauraa i te mau maˈi i te pae no te feruriraa e: “E nehenehe te taata i haavarehia e roohia i te hoê ati ino roa i te pae no te feruriraa. I te tahi taime, e ravehia hoi te tahi mau opuaraa e itehia ˈtu ai te mau faahopearaa teimaha mau, ia au i te mau haamaramaramaraa hape e tiaturihia ra e mea tano. E nehenehe atoa te haavare e faatupu i te mau faahopearaa iino roa i nia i te taata haavare iho​4.” E ere anei i te mea hau atu â i te maitai ia faaite i te parau mau mai ta te Biblia e faaue maira ia tatou ma te paari?

15, 16. Eaha te mau haamaitairaa e noaa mai ia tatou ia aroha tatou i to tatou taata-tupu, mai ta te Bibilia e aˈo maira?

15 Ma te tuatapapa i teie nei i taua tumu parau nei ma te hoê huru hoata aˈe, te titau maira te Bibilia ia tatou ia tapitapi no vetahi ê, ia faaite atu i to tatou here ia ratou e ia tauturu atu ia ratou. Mea matau-maitai-hia teie mau parau a Iesu e na ô ra e: “E te mau mea atoa ta outou i hinaaro ia vetahi ê ra, e na reira atoa ˈtu outou ia ratou.” — Mataio 7:12.

16 Auê hoi te oraraa i te au ia pee te taatoaraa i taua ture nei e! E hau atu â, e riro hoi te taata i te maitai roa ˈtu â. O ta te hoê ïa titorotororaa i ravehia i te mau Etats-Unis i haapapu mai, oia hoi: ua parau mai na 1 700 taata i uiuihia ˈtu te manaˈo e, ia tauturu ratou ia vetahi ê, e tamǎrû ïa te reira ia ratou i te mau fifi e faatupuhia e te manaˈo hepohepo, mai te mau maˈi upoo e te piriraa te arapoa. Te faaoti ra taua parau ra e: “Mai te huru atura ïa e, ia haapao tatou ia vetahi ê, e tuhaa ïa no to tatou naturaraa taata nei, mai ta tatou atoa e haapao nei ia tatou iho​5.” Te faahaamanaˈo maira hoi te reira i teie faaueraa bibilia e na ô ra e: “E aroha ˈtu oe i to taata-tupu, mai to aroha ia oe iho na.” (Mataio 22:39; hiˈo Ioane 13:34, 35). Mea tano iho â ia here tatou ia tatou iho. Teie râ, mai ta te Bibilia e haapii maira, e manuïa roa te aifaito i te pae o te aroha, ia tahoê tatou i te aroha ia tatou iho e te aroha i te taata-tupu.

Te faaipoiporaa e te huru i te pae morare

17. No te aha te mau aˈoraa bibilia e manaˈohia ˈi i te tahi taime e ua hope to ratou tau?

17 Noa ˈtu â ïa e e mau aˈoraa paari mau ta ˈna, aita te Bibilia e faahiti noa ra i te parau ta te mau taata e hinaaro ra e faaroo. E pinepine i te parauhia no ˈna e ua hope to ˈna tau. No te aha hoi? No te mea, mai te peu e o to tatou oaoaraa maoro ta ta ˈna mau faaueraa e titau ra, no te faaohipa i te reira, ei aˈo iho â ïa e ei haapaeraa ia ˈna iho e tia ˈi, mau huru hoi teie aita roa ˈtu e tâuˈa-faahou-hia nei i teie mahana.

18, 19. Eaha te mau faaueraa ta te Bibilia e horoa maira no nia i te faaipoiporaa e no nia i te huru morare?

18 Ia faaea na tatou i teie nei i nia i te tumu parau no te faaipoiporaa e no te huru i te pae morare. Te haamau ra te Bibilia i te mau huru taa maitai i roto i taua mau tuhaa nei. O te faaipoiporaa te hoê anaˈe ra tane i te hoê anaˈe iho vahine ta ˈna e titau ra. Taa ê atu i te mau huru tupuraa e faatia i te hoê faataaraa aore ra i te hoê faataa-ê-raa, te faaite maira oia i te parau no te faaipoiporaa mai te hoê taatiraa e ore roa e nehenehe e ofatihia. “Aita outou i taio e o tei hamani i te taata i te matamua ra, i hamani ïa i te tane hoê e te vahine hoê, e ua na ô aˈera, E faarue ai te taata i tana metua tane e tana metua vahine a ati atu ai i tana vahine; e riro hoi raua ei hoê? E teie nei, e ere atura raua i te toopiti, hoê râ. E ta te Atua i taati ra, eiaha te taata e faataa ê atu.” — Mataio 19:4-6; Korinetia 1, 7:12-15.

19 Hau atu, te taotia ra te Bibilia i te mau auraa pae tino i roto noa i te faaipoiporaa, inaha te opani ra hoi oia i te mau taatiraa i te pae tino i rapaeau mai i te faaipoiporaa. Teie ta tatou e taio: “E ore hoi te taiata, e te haamori idolo, e te faaturi, e te mahu, e te paia (...) e ore anaˈe ïa e parahi i te basileia o te Atua.” — Korinetia 1, 6:9, 10.

20. Nafea te mau faaueraa bibilia no nia i te huru morare i te ore-roa ˈtu-raa e haapaohia i teie mahana?

20 Aita teie mau faaueraa e haapaohia ra i teie mahana. Teie ta David Mace, orometua tuatapapa i te parau no te oraraa totiare e na ô ra: “E mau tauiraa rarahi tei roohia i nia i to tatou huru oraraa i teie senekele XX; e rave rahi mau peu e mau faanahoraa no mutaa ihora tei taui-roa-hia. Aita te faaipoiporaa i ora mai i te reira​6.” E peu matauhia te mau ohipa tia ore: te faarirohia nei ei mau ohipa tano te mau taatiraa i te pae tino i rotopu i te mau taurearea e haamatau ra. E rave rahi mau vahine e mau tane teie e ora amui nei na mua ˈˈe ratou e faaipoipo atu ai, e te tumu, ‘ia papu maitai ïa to ratou manaˈo’. E ia oti ratou i te faaipoipohia, e ere i te mea varavara ia faaturi na taata faaipoipo.

21. Eaha ïa te faahopearaa ia ore te mau faaueraa bibilia no nia i te faaipoiporaa e no nia i te huru morare e haapaohia?

21 Ua turu anei taua huru morare i farii-noa-hia ra i te oaoaraa? Aita roa ˈtu; o te arepurepu râ ta ˈna i ueue mai, te hoê arepurepu e faahopea ˈtu i nia i te mau utuafare amahamaha e te hepohepo rahi, ma te ore hoi e faahiti i te parau no te parareraa te mau maˈi e roaa mai na roto i te taatiraa i te pae tino e o te topa-roa-raa hoi te mau peu maitai te tumu. Te rahi noa ˈtura te mau maˈi purumu, mai te blennorragie, te syphilis e te infections a Chlamydiae — ei faahiti-noa-raa i te reira. I te mau matahiti i mairi aˈenei, ua faaoioi te ohipa taiata e te ohipa mahu i te parareraa o te maˈi SIDA. Te itehia nei i teie nei mahana e te rahi noa ˈtura te mau tamahine apî roa teie e hapû nei. Te na ô ra te hoê vea e: “Maoti hoi i te horoa mai i te oaoa rahi no te taata nei, ua faatupu te faateiteiraahia te melo taatiraa i te mau matahiti 60 e 70 ra, e rave rahi mau mauiui​7.”

22. I te pae no te huru morare, eaha te mea e faaoaoa rahi aˈe?

22 Te faaroohia ra i teie nei i te mau manaˈo mai te manaˈo o Carlfred B. Broderick, orometua tuatapapa i te parau no te oraraa totiare, e na ô ra e: “Peneiaˈe ua navai tatou i te paari i teie nei no te aniani ia tatou e e ere anei i te mea maitai aˈe ia faaitoito te totaiete i te taata eiaha roa ˈtu e taati na mua ˈˈe i te faaipoiporaa, e tano maitai hoi te reira i te mau hinaaro o to tatou mau taata e e haapapu maitai i to ratou tiaraa i te pae no te tiamâraa; tiamâraa ia ore ratou ia pohehia i te maˈi aore ra ia ore ratou ia roohia i te hapû hinaaro-ore-hia​8.” Ma te papu maitai, ua faaite mai te mau ohipa i tupu e o te mau faaueraa bibilia i te pae morare teie e faaoaoa rahi nei.

Mau faaueraa tumu maitai mau

23. a) O te faataaraa anaˈe anei te ravea mai te peu e aita te hoê faaipoiporaa e oaoa ra? b) Eaha na niu e piti o te hoê faaipoiporaa oaoa e te au maitai?

23 I te mea hoi e ua haapaohia te faaipoiporaa no te vai maoro atu, mea faufaa roa ia ite e nafea ia manuïa i to ˈna faaipoiporaa. E faaroohia i te tahi taime i te taata ia parau e mea maitai aˈe e faaore i te hoê faaipoiporaa aita e itehia i te oaoa, maoti i te mauiui noa i te hoê oraraa taatoa. Te vai ra râ hoi te tahi atu â ravea: te opua-maite-raa ïa e faatitiaifaro i te mau fifi teie e ore e faariro nei i taua faaipoiporaa ra ei faaipoiporaa oaoa. I roto â i taua tuhaa nei, e itehia te maitai o te Bibilia. Mai ta tatou i parau aˈenei, te faaue maira oia ia ore na taata faaipoipo e taiva te tahi e te tahi, o te reira hoi te hoê o te mau niu o te hoê faaipoiporaa oaoa e te au maite. Te tahi atu â ohipa faufaa roa, te faariiraa ïa e hoê anaˈe iho upoo utuafare. Te horoa ra hoi te Bibilia i taua tiaraa nei i te tane ra, ma te titau i te vahine ia turu ia ˈna e eiaha ia tataˈu e o ˈna. I to ˈna aˈe pae, te faaitoitohia ra i te tane, no te rave maitai i to ˈna tiaraa, ia haa no te maitai o ta ˈna vahine e ia haapae roa i te huru miimii. — Korinetia 1, 11:3; Timoteo 1, 2:11-14.

24, 25. Mea nafea te Bibilia ia faaitoito mai i te tane e i te vahine ia faaohipa i to raua tiaraa i roto i te faaipoiporaa?

24 Teie ta te Bibilia e aˈo nei i te mau tane: “E aroha atoa te mau tane i ta ratou iho mau vahine e tia ˈi mai ta ratou i aroha i to ratou iho tino ra. O tei aroha i tana iho vahine ua aroha ïa ia ˈna iho. Aore roa hoi e taata i riri i to ˈna iho tino.” (Ephesia 5:28, 29). E faaohipa te hoê tane here mau i to ˈna mana ma te au maitai. Noa ˈtu â ïa e o ˈna te upoo o te utuafare, eita e moehia ia ˈna e e tia ia ˈna ia tâuˈa i ta ˈna vahine e ia ui atu i to ˈna manaˈo. Te faaipoiporaa, o te taatiraa ïa e piti na taata, e ere râ i te hoê faatereraa haavî.

25 Teie te hoê o te mau aˈoraa ta te Bibilia e horoa ra i te mau vahine: “E te vahine ra ia auraro oia i tana tane.” (Ephesia 5:33). E faatura oia i ta ˈna tane no to ˈna tiaraa e e faaite atu oia i taua faatura nei na roto i te tururaa ˈtu ia ˈna. Oia atoa, e itehia te here o te tane i ta ˈna vahine ia au maite i ta ˈna huru aupururaa ˈtu ia ˈna. I teie mahana, e rave rahi mau taata teie e manaˈo nei e eita e tia taua mau aˈoraa nei ia fariihia. Mea oaoa roa râ hoi te mau taata faaipoipo tei riro to ratou taatiraa i te niuhia i nia i te here e te faatura ta te Bibilia e faaue maira.

26. Te horoa maira anei te faaturaraa i te mau faaueraa bibilia no nia i te faaipoiporaa, i te mau faahopearaa maitai? A horoa mai na i te hoê hiˈoraa.

26 Te faahohoˈa maitai maira te hoê parau no te mau motu Patitifa mai, i te faufaa o te mau aˈoraa bibilia no nia i te faaipoiporaa. I muri aˈe i to raua oraraa hoê ahuru matahiti te maoro, ua papu maitai i te hoê tane e i ta ˈna vahine e eita to raua faaipoiporaa e afaro faahou e ua opua aˈera hoi raua e faataa ê. Ua farerei aˈera râ te vahine i te hoê Ite no Iehova e ua haapii atura e o ˈna i te mau aˈoraa ta te Bibilia e horoa maira i te mau taata faaipoipo. Te faatia ra te tane e: “A ite noa ˈi ta ˈu vahine i te mau faaueraa tumu bibilia, ua tamata oia i te faaohipa i te reira. Te tahi tau hebedoma i muri iho, ua ite aˈera vau i te tahi mau tauiraa.” Ma te maere, ua farii atura oia e haapii i te Bibilia na muri i ta ˈna vahine, e inaha, ua ite aˈera hoi oia i te mau faaueraa e tano i te mau tane. Eaha ihora ïa te faahopearaa? Teie ta ˈna e faataa ra: “Ua ite atura ïa mâua i teie nei i nia i te aha te hoê oraraa utuafare fetii oaoa mau e vai ai.”

27. Te faaohiparaa i teihea mau faaueraa tumu bibilia o te nehenehe e tauturu i te mau kerisetiano veve?

27 Te pûpû mai nei te Bibilia i te tahi mau aˈoraa maitai roa no te faaruru i te tahi atu â fifi, oia hoi: te veve. No reira, aita roa ˈtu te avaava e te inu-hua-raa i te ava, e piti na peu teie e eiâ nei e te mau moni haihai roa a te mau taata e rave rahi, e tu ra i te mau faaueraa tumu bibilia (Maseli 23:19-21). I te tahi aˈe pae, te faaue maira te Bibilia i te itoito i nia i te ohipa, no te mea te taata e rave rahi i te ohipa, e ohie aˈe ïa oia i te faaamu i to ˈna utuafare i te hoê taata hupehupe aore ra i te hoê taata aita e tiaturiraa faahou to ˈna e eita ˈtura hoi oia e anaanatae faahou i te rave i te tahi noa ˈˈe ohipa (Maseli 6:6-11; 10:26). Hau atu, ia ape te hoê taata i te “[faahinaaro] i tei rave i te hara ra”, e tapea atoa ïa te reira ia ˈna ia rave i te tahi mau ohipa taparahi taata aore ra i te pere no te faaore i to ˈna veve (Salamo 37:1). E mau faahopearaa iino mau hoi ta teie nei mau peu, o te riro paha i te hopoi mai i te tahi ravea ohie no te arai i te fifi i te paeau moni, e faatupu.

28-30. a) Mea nafea te faaohiparaa i te mau faaueraa tumu bibilia i te tautururaa i te hoê vahine kerisetiano ia faaruru i te veve? b) Eaha ta te hiˈoraa o te mau tausani kerisetiano, mea iti roa ta ratou mau taoˈa materia, e faaite maira?

28 E riro anei te mau faaueraa a te Bibilia ei tauturu haihia roa i roto i te veve rahi, aore ra te horoa maira anei i te tahi mau hiˈoraa e vai noa i roto i te manaˈo? Teie te pahonoraa: mea aravihi mau te mau aˈoraa bibilia, mai ta te mau taata e rave rahi i roto i te ao taatoa nei e faaite ra. Ei haapapuraa, e faahiti anaˈe na i te parau no te hoê vahine kerisetiano no te pae Asia ma, o tei vai vahine ivi mai, aita e moni, e hoê ta ˈna tamarii. Mea nafea hoi te Bibilia i te tautururaa ia ˈna e ta ˈna tamaiti?

29 E vahine rave ohipa roa taua vahine nei, mai ta te Bibilia e faaue ra. Ua nira aˈera oia i te ahu e ua haere atu e hoo i taua mau ahu ra. I te mea hoi e vahine haapao maitai oia e e nehenehe mau o ˈna e tiaturihia, mai ta te Bibilia atoa e faaue ra, ua oioi aˈera ïa te taata i te haere mai e farerei ia ˈna (Kolosa 3:23). I muri aˈe, ua faariro aˈera oia i te tahi piha o to ˈna fare ei piha tamaaraa. E tia o ˈna i te hora maha i te aahiata no te faaineine i te maa e, inaha, ua ô atoa maira ïa te reira i roto i ta ˈna imiraa. “Noa ˈtu e eaha, ta ˈna ïa e faataa ra, e tia ia tatou ia ora i te hoê oraraa au noa.” Teie râ, eita e moehia ia ˈna i teie mau parau a te Bibilia e na ô ra e: “E teie nei, e maa ta tatou, e te ahu, ia mauruuru tatou i te reira.” — Timoteo 1, 6:8.

30 Te na ô faahou ra teie kerisetiano nei e: “Noa ˈtu â ïa te ora nei au i nia i te aratia o te veve, aita roa ˈtu vau e ite ra i te inoino. E manaˈo maitai râ ta te mau parau mau bibilia e faatupu ra i roto ia ˈu.” Ua ite atoa oia i te parau mau o teie nei parau tǎpǔ faahiahia mau a Iesu: “E mata na râ outou i te imi i te basileia o te Atua, e te parau-tia na ˈna; e amui-atoa-hia mai taua mau mea ra [te mau taoˈa hinaarohia i te pae materia] ia outou.” (Mataio 6:33). I te mea hoi e ua tuu oia i te taviniraa a te Atua i mua, i roto i tera aore ra i tera huru tupuraa, aita o ˈna i erehia i te mau taoˈa materia e hinaarohia ra. Ua riro te hiˈoraa o teie vahine e te hiˈoraa atoa o te mau kerisetiano e rave rahi, mea iti roa hoi ta ratou mau taoˈa materia, ei faaiteraa hau atu â no te faufaa rahi o te mau aˈoraa a te Bibilia.

31. Eaha ta te faaohiparaa i te mau aˈoraa bibilia e faatupu mai, e eaha hoi te nehenehe e parau?

31 I roto i teie pene, ua na niania noa mai tatou i te tuatapapa i te mau aˈoraa e rave rahi ta te Bibilia e horoa maira, e ua hiˈopoa noa mai tatou i te tahi mau huru tupuraa e faaite maira i to ratou faufaaraa. Mea rahi atu â hoi te mau huru tupuraa mai te reira te huru. E rave rahi hiˈoraa e haapapu mai i te reira: mea faufaa mau te faaohiparaa i te mau aˈoraa bibilia, e ia ore te reira ia faaohipahia, e mau mauiui ïa to muri mai. Aita hoê noa ˈˈe buka aˈoraa, mea tahito aore ra mea apî, i riro tamau aˈenei ei mea faufaa roa no te mau taata no te mau huru iri atoa. Eita te mau faaueraa paari mai teie te huru e nehenehe e riro ei hotu no te paari taata noa nei. Na roto i te rahi o to ˈna paari, te pûpû mai nei te Bibilia i te hoê haapapuraa faahiahia mau e faaite mai e e Parau mau iho â o ˈna na te Atua.

[Uiraa haapiiraa]

[Parau iti faaôhia i te api 168]

Te tautururaa ia vetahi ê, e riro ïa ei mea maitai no te taatoaraa.

[Hohoˈa i te api 163]

Te amuimuiraa i roto i te feia paari, e riro ïa i te faariro ia tatou ei taata paari, te amuimuiraa râ tatou i roto i te feia maamaa ra, e mau faahopearaa iino ïa to muri mai.

[Hohoˈa i te api 165]

E tia ia tatou ia haapae roa i te puhipuhi i te avaava, aita roa ˈtu hoi taua peu nei e tuati ra i te mau faaueraa tumu bibilia.

[Hohoˈa i te api 171]

Te feia e faaohipa i te mau aˈoraa bibilia i roto i te faaipoiporaa, te tuu ra ïa ratou i te mau niu maitai no te hoê taatiraa oaoa.

[Hohoˈa i te api 173]

Te faaohiparaa i te mau aˈoraa bibilia, e tauturu ïa ia tatou ia amo i te hopoia o te veve.