“Rito Ra Xikwembu Ra Hanya”
Ndzima 13
“Rito Ra Xikwembu Ra Hanya”
Endzimeni leyi hundzeke, hi swi vonile leswaku ndzayo ya Bibele yi nga hi pfuna ku tlhantlha swiphiqo ni ku papalata swihoxo. Vutlhari lebyi nga pimiwiki bya ndzayo ya Bibele i vumbhoni lebyi tiyeke bya ku huhuteriwa. Bibele hi yoxe yi ri: “Matsalwa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama.” (2 Timotiya 3:16) Kambe Bibele yi endla swo tala ku tlula ku hi nyika ndzayo ya vutlhari. Tanihi Rito ra Xikwembu, entiyisweni yi hundzula vanhu.
1-3. (a) Bibele yi xi kandziyisisa ku yini xilaveko xa ku hundzuka ka vumunhu? (b) Hi wihi ntokoto lowu kombaka matimba ya Bibele yo hundzula vumunhu?
XANA Bibele hakunene yi nga va hundzula vanhu? Ina, yi nga cinca ni vumunhu bya vona. Xiya ndzayo leyi yi rhekhodiweke eBibeleni: “Tshikani mahanyelo ya n’wina ya khale, mi hluvula munhu wa khale loyi a a onhiwa hi mhaka ya ku navela ka yena loku kanganyisaka. . . . miehleketo ya n’wina a [yi] hundzuke [yi] va [leyintshwa]. Ambalani munhu lontshwa la vumbiweke hi xifaniso xa Xikwembu, la vonakaka hi ku lulama ka yena ni ku hlawuleka loku nga ni ntiyiso.”—Vaefesa 4:22-24.
2 Xana swa koteka hakunene ku ambala vumunhu lebyintshwa? Ina, swa koteka! Entiyisweni, ku va Mukriste minkarhi yin’wana swi katsa ku lulamisa lokukulu swinene ka vumunhu. (1 Vakorinto 6:9-11) Hi xikombiso, mufana wa le Amerika Dzonga u ve la pfumalaka vatswari a ri na kaye wa malembe. Hi ku kula a ri hava vukongomisi bya vatswari u kurise swiphiqo leswi vavaka swa vumunhu. U ri: “Hi nkarhi lowu a ndzi ri na 18, a ndzi godzomberiwe hi laha ku heleleke hi swidzidzirisi naswona ana se a ndzi hete nkarhi ekhotsweni hikwalaho ka ku yiva leswaku ndzi seketela mukhuva lowu.” Hambi swi ri tano, hahani wakwe, a a ri un’wana wa Timbhoni ta Yehova, naswona eku heteleleni u swi kotile ku n’wi pfuna.
3 Wa hlamusela: “Hahani u sungule ku dyondza Bibele na mina, naswona endzhaku ka tin’hweti ta nkombo ndzi swi kotile ku hlula mukhuva wa swidzidzirisi.” U tlhele a tihambanisa ni khale ka vanghana vakwe ivi a endla vanghana lavantshwa exikarhi ka Timbhoni ta Yehova. U ya emahlweni a ku: “Vanghana lava vantshwa, kun’we ni dyondzo ya mina ya nkarhi na nkarhi ya Bibele, va ndzi pfune ku endla nhluvuko naswona eku heteleleni, ku nyikela vutomi bya mina ku tirhela Xikwembu.” Ina, khale ka mugodzomberiwa loyi wa swidzidzirisi ni khamba u ve Mukriste la gingiritekaka, naswona ku hundzuka loku kukulu ku endliwile hi ku tirhisa matimba ya Bibele. Hakunene, hi laha muapostola Pawulo a vulaka ha kona, “Rito ra Xikwembu ra hanya ni ku [nyika matimba].”—Vaheveru 4:12.
Va Cinciwe Hi Vutivi
4, 5. Hi ku ya hi Vakolosa 3:8-10, i yini lexi lavekaka leswaku ku hlakuleriwa vumunhu lebyintshwa?
4 Bibele yi va hundzurisa ku yini vanhu? Nhlamulo yi kumeka endzimeni leyi ya Bibele: “Swi cukumeteni hinkwaswo, ku nga ku kariha, ni ku leva, ni tihanyi. Ku lumbeta, ni mavulavulele ya thyaka, swi nga tshuki swi huma hi le milon’wini ya n’wina. Mi nga hembelani, leswi mi hluvuleke hanyelo ra n’wina ra khale ni mintirho ya rona; hikuva mi ambarile munhu wa hanyelo lerintshwa loyi a pfuxetiwaka kambe na kambe, leswaku mi kota ku tiva swinene Loyi a n’wi tumbuluxeke hi xifaniso xa yena.”—Vakolosa 3:8-10.
5 Xiya xiyenge xa nkoka lexi endliweke hi vutivi lebyinene bya Bibele. Bibele ya hlamusela leswaku i swivumbeko swihi leswi hi faneleke ku ntshunxeka eka swona ni leswi hi faneleke ku swi hlakulela. Vutivi byo tano hi byoxe byi nga va ni vuyelo bya matimba, hi laha jaha ra le dzongeni wa Yuropa ri swi kumeke ha yona. A ri ri ni xiphiqo xa xiviri: ximbilwana xa vukari. Loko ri ri karhi ri kula, nkarhi na nkarhi a ri ri eku lweni, naswona tanihi ndlela yo anerisa vukari bya rona, ri nghenele ntlangu wa xibakele; kambe a ri nga swi koti ku lawula muxaka wa rona wa vukari. Loko a ri enyimpini, u nghene ekhombyeni ro hima socha-kulobye. Endzhaku ko tshika nyimpi, u tekile kambe manuku a himetela nsati wakwe. Eka njhekanjhekisano wun’wana wa ndyangu, u hime ni tata wa yena n’wini, a n’wi tlumbela ehansi. Hakunene i jaha leri hlundzukaka, ra vukari!
6, 7. Vutivi lebyinene bya Bibele byi pfune jaha ra le dzongeni wa Yuropa ku hundzula vumunhu bya rona hi ndlela yihi?
6 Hambi swi ri tano, eku heteleleni u dyondze Bibele ni Timbhoni ta Yehova ivi a twa ndzayo yo fana ni leyi landzelaka: “Mi nga rihiseli swo biha hi leswo biha, ni ka munhu ni un’we. . . . Endlani hinkwaswo leswi mi swi kotaka, hi tlhelo ra n’wina, ku hanyisana ni vanhu hinkwavo hi ku rhula. Varhandziwa, mi nga tshuki mi tirihisela mi ri n’wina; kambe kendlukelani vukari.” (Varhoma 12:17-19) Leswi swi n’wi pfune ku xiya ndlela leyi ku tsana ka ximbilwana xakwe xa vukari a ku bihe ha yona. U tshike ntlangu wa xibakele, lowu a wu xiyeke leswaku a wu nga fambisani ni vumunhu bya ku rhula bya Mukriste. Kambe a a ha ri ni nkwetlembetano wa xiviri ni muxaka wakwe wa vukari.
7 Hambi swi ri tano, u pfuniwile hi ku andzisa ka yena vutivi bya misinya ya milawu ya Bibele. Leswi swi basise ripfalo ra yena, leri hi ku fanana ri tekeke goza ro lwisana ni ximbilwa-mbilwana xakwe. Kan’we-kan’we, endzhaku ka loko a endle nhluvuko wo karhi etidyondzweni ta yena ta Bibele, munhu la nga tivekiki u hlundzukile ivi a n’wi tlatlarhukela hi tinhlamba. Jaha leri ri twe vukari lebyi tolovelekeke byi kula endzeni. Endzhaku, u twe nsusumeto wun’wana: langutelo ra ntwela-vusiwana; naswona leswi swi n’wi sivele ku amukela vukari byakwe. Ematshan’wini yo “[rihisela] swo biha hi leswo biha,” u lawule vukari byakwe. Sweswi, i munhu la hundzukeke, la nga ni vumunhu lebyintshwa, ku tlangeriwa vutivi lebyinene lebyi humaka eBibeleni.
Ku Tiva Xikwembu
8. (a) Vumunhu lebyintshwa byi endliwe hi xifaniso xa mani? (b) Vutivi lebyinene lebyi vumbaka vumunhu lebyintshwa byi fanele ku katsa vutivi bya mani?
8 I ntiyiso, vanhu vo tala va wu tiva nchumu lowunene wo wu endla, kambe va amukela ku tsana ka nyama. Entiyisweni, ku va ni vutivi lebyi pakanisaka bya leswinene ni leswo biha ntsena a hi swona ntsena leswi lavekaka. Nchumu wun’wana wu pfune vanhu vambirhi lava hlamuseriweke laha henhla ku hundzuka. A ku ri yini? Ndzima leyi ku kombeteriweke eka yona eku sunguleninyana yi te: “Mi ambarile munhu wa hanyelo lerintshwa loyi a pfuxetiwaka kambe na kambe, leswaku mi kota ku tiva swinene Loyi a n’wi tumbuluxeke hi xifaniso xa yena.” (Vakolosa 3:10) Xiya leswaku, tanihi leswi Adamu eku sunguleni a a endliwe hi xifaniso xa Xikwembu, kutani munhu lontshwa u endliwe hi xifaniso xa Xikwembu. (Genesa 1:26) Hikwalaho ke, vutivi lebyinene lebyi pfuneke majaha lawa mambirhi a byi fanele ku katsa vutivi bya Xikwembu. Leswi swi hi tsundzuxa marito ya Yesu lama nge: “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.”—Yohane 17:3.
9. Xana vutivi bya Xikwembu byi hi pfuna ku cinca vumunhu bya hina hi ndlela yihi?
9 Vutivi bya Xikwembu byi hi pfunisa ku yini ku cinca vumunhu bya hina? Byi hi nyika nsusumeto wo endla tano. Loko hi tiva Xikwembu hi ku tirhisa dyondzo ya hina ya Bibele, hi dyondza hi timfanelo ta xona leti tlakukeke ivi hi vona rirhandzu leri xi hi kombiseke rona. Leswi hi ku fanana swi hi yisa eku xi rhandzeni. (1 Yohane 4:19) Manuku ke, hi nga yingisa leswi Yesu a vuleke leswaku a wu ri nawu wo sungula ni lowukulu lowu nge: “U ta rhandza [Yehova] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.” (Matewu 22:37) Ku rhandza Xikwembu ku hi endla hi lava ku ambala vumunhu lebyintshwa lebyi xi tsakisaka. Ku hi endla leswaku hi lava ku fana na xona swinene, ku nga khathariseki leswaku hi nga ha fanela ku lwa hi matimba ku fikela kwihi ku endla tano.
Ku Tsana Loku Dzimeke Timitsu Swinene
10, 11. Vutivi lebyinene byi pfune ntombhi ya le Amerika N’walungu ku sungula ku cinca vumunhu bya yona hi ndlela yihi?
10 Etimhakeni tin’wana, hakunene i nkwetlembetano. Ntombhi ya le Amerika N’walungu yi boheke ku lwa hi matimba swinene leswaku yi hundzuka. Muhlaseriwa wa ku khomiwa loko biha ka rimbewu ku sukela evuhlangini, u kulele endyangwini wa vukari naswona eku heteleleni u hundzulukele eka swidzidzirisi. Kambe ke, swidzidzirisi a swi durha, kutani u tixavisile tanihi nghwavava leswaku a hakelela mukhuva lowu. Nakambe u hlaserile ni ku kanganyisa vapfhumba ivi a hetelela a tirhisa nkarhi wo tala emakhotsweni ni le tikamareni ta swidziva swo hlambela kona ku tlula leswi a swi endleke ekaya.
11 Loko Timbhoni ta Yehova ti hlangane na yena, a a—endzhaku ko xixa tinyimba to hlayanyana—ve mana wa n’wana la nga riki enawini. Kambe ke, u tsakele leswi a swi tweke eBibeleni ivi a sungula ku yi dyondza. Ku nga ri kungani a a aka vuxaka ni Xikwembu ni ku endla mindzulamiso evuton’wini bya yena.
12, 13. Hlamusela ndlela leyi vutivi lebyinene, loko byi dzime timitsu, byi tirhaka tanihi nsusumeto wa ku hundzuka ha yona.
12 Hambi swi ri tano, nyimpi leyikulu a ya ha ri emahlweni, hikuva vumunhu bya khale a byi dzime timitsu swinene. Eka khamba rin’wana, u lwisane ni ndzayo leyi endleriweke xikongomelo lexinene, a tshika ku dyondza Bibele, kutani a tlhelela etindleleni ta yena leti thyakeke. Kambe a nga swi kotanga ku rivala ntiyiso wa Bibele lowu wu byariweke eka yena, naswona wa pfumela: “Nkarhi na nkarhi ndzi ve ni ku titwa ka ku tivona nandzu, naswona marito ya 2 Petro 2:22 ma tsutsumele emianakanyweni ya mina: ‘Mbyana yi vuyela emahlanteni ya yona; naswona loko yi hlantswiwile yi tlhela yi puluvundza endzhopeni.’”
13 Eku heteleleni, vutivi lebyi byi n’wi susumetele ku endla matshalatshala man’wana yo tiyimisela. U ri: “Ndzi sungule ku pfulela Yehova nyangwa ni ku khongela nkarhi na nkarhi leswaku ndzi kuma mpfuno.” Eka nkarhi lowu, vumunhu lebyintshwa byi byariwe hi laha ku tiyeke swinene, hambi leswi a a ha boheka ku lwa hi matimba. Kan’we-kan’we, hi nkarhi wa ku tsana, u wele evudakweni ni le vunghwavaveni. Hambi swi ri tano, eka nkarhi lowu xiendlo xakwe xi kombise leswaku hakunene a a hundzuka. A a siringekile ehenhleni ka yena n’wini ivi a ku: “Ndzi khongerile ni ku dyondza ngopfu.” Eku heteleleni, Rito ra Xikwembu ri nghenise matimba evuton’wini bya yena ku fika empin’weni lowu a veke Mukriste la chivirikaka, loyi a hanyaka vutomi lebyi baseke, lebyi xiximekaka. Hi malembe yo hlayanyana sweswi, u ve munhu la hambaneke hi laha ku heleleke ni munhu la khomiweke hi ndlela yo biha, la godzomberiweke hi swidzidzirisi, la hanyaka hi ndlela ya vuharhi loyi a tshameke a va yena.
Vanhu Lava Hundzuriweke Hi Rito Ra Xikwembu
14, 15. (a) I nsusumeto wihi lowu humaka eka Xikwembu lowu tirhaka hi ku tirhisa Bibele? (b) Hi swihi swivumbeko swin’wana swa Vakriste va ntiyiso namuntlha?
14 Matimba lawa Bibele yi veke na wona evuton’wini bya vanhu lava titsongahataka ma komba leswaku i buku leyi tlulaka ya vanhu ntsena. Tanihi Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu, i ndlela ya ku tirha ka moya wa Xikwembu. Moya lowu fanaka lowu endleke leswaku masingita lawa Yesu a ma endleke ma koteka wa hi pfuna namuntlha ku hlula timfanelo leto biha ivi hi kurisa vumunhu bya Vukriste. Hakunene, timfanelo-nkulu leti Vakriste va faneleke ku ti hlakulela—rirhandzu, ntsako, ku rhula, ku tiyisela, tintswalo, vunene, ripfumelo, musa ni ku tikhoma—eBibeleni ti vuriwa “mihandzu ya Moya.”—Vagalatiya 5:22, 23.
15 Namuntlha, moya lowu a wu tirhi eka vanhu va nga ri vangani ntsena kambe eka timiliyoni leti ‘dyondzisiweke hi Yehova’ ivi ti tiphina hi ‘ku rhula lokukulu’ loku humaka eka Yena. (Esaya 54:13) I vamani vanhu lava? Yesu u nyike ndlela yin’wana yo va tiva, a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:35) Rirhandzu ra Vukriste i muhandzu wa moya naswona i xiyenge-nkulu xa vumunhu lebyintshwa bya Vukriste. Xana wu kona ntlawa wa vanhu lava kombisaka rirhandzu hi ndlela leyi Yesu a yi vuleke ke?
16, 17. Tshaha tinhlamuselo tin’wana ta maphepha-hungu leti pfunaka ku hlamusela lava va ‘dyondzisiweke hi Yehova’ ni lava va tiphinaka hi ‘ku rhula lokukulu.’
16 Kunene, yingisela ku tshaha loku humaka epapileni leri tsariweke eka New Haven Register, phepha-hungu ra le Amerika N’walungu: “Hambi u karhatekile kumbe ku hlundzukisiwa, hi laha ndzi karhatekeke ha kona, hi ku kucetela ka vona ku hundzuka, u fanele ku navela ku tinyiketela ka vona, vunene bya vona, xikombiso xa vona lexi hlawulekeke xa ku tikhoma ka vanhu ni mahanyelo lamanene.” Phepha-hungu ra le Jarimani leri nge Münchner Merkur a ri vulavula hi ntlawa lowu fanaka loko ri te: “I vanhu lava tshembekaka ngopfu ni vahakeri va ndzuvo hi nkarhi swinene eFederal Riphabliki [ra Jarimani]. Ku yingisa ka vona milawu ku nga voniwa hi ndlela leyi va chayelaka ha yona kun’we ni le ka tinhlayo ta milandzu.”
17 I vamani lava maphepha-hungu lawa mambirhi a ma vulavula hi vona? Ntlawa lowu fanaka lowu ku vulavuriweke ha wona eka Herald ya Buenos Aires, Argentina. Phepha-hungu leri ri te: “Timbhoni ta Yehova emalembeni yo tala ti tikombe ti ri vaaki lava tirhaka hi matimba, lava xalamukeke, lava khathalelaka ni lava chavaka Xikwembu va muxaka lowu tiko ri wu lavaka hi laha ku xiyekaka.” Dyondzo ya ntivo-mahanyelo leyi humaka eZambia leyi humesiweke eka American Ethnologist yi kombetela eka ntlawa lowu fanaka. Yi ri: “Timbhoni ta Yehova ti tokota ku humelela lokukulu ku tlula swirho swa mintlawa yin’wana eku hlayiseni ka vun’we lebyi tiyeke bya vukati.”
18, 19. Timbhoni ta Yehova le Italy ni le Afrika Dzonga ti hlamuserisiwe ku yini?
18 Phepha-hungu leri nge La Stampa eItaly na rona a ri vulavula hi Timbhoni ta Yehova loko ri te: “I vaaki lava tshembekaka ngopfu lava un’wana ni un’wana a nga va navelaka: a va papalati mindzuvo kumbe ku lava ku papalata milawu yo tika leswaku ku pfuneka vona vini. Swikongomelo swa mahanyelo swa rirhandzu ra muakelani, ku ala vuhosi, ku pfumala vukari ni vutshembeki bya munhu hi xiyexe (leswi eka Vakriste vo tala ku nga ‘swinawana swa Sonto’ leswi swi nga swinene ntsena ku chumayeriwa eplatifomo) swi nghena emahanyelweni ya vona ya ‘siku na siku.’”
19 Profesa wa Yunivhesiti ya le Afrika Dzonga loyi a tokoteke xihlawu-hlawu ehansi ka milawu ya rixaka ya tiko rero u vitana Timbhoni ta Yehova “vanhu lava dyondzisiweke mimpimanyeto leyi tlakukeke ya Bibele leswaku va nga ‘vi na mhaka ni muvala’ hakunene.” Loko a hlamusela leswi, u tlhandlekerile: “Hi lava vanhu lava vonaka leswi van’wana va nga swona endzeni, hayi muvala wa nhlonge ya vona ntsena. Timbhoni ta Yehova namuntlha ti vumba vumakwerhu byi ri byoxe bya ntiyiso bya vanhu.”
20. Hikwalaho ka yini Timbhoni ta Yehova ti hambanile?
20 Tinhlamuselo leti ti komba leswaku ku ni ntlawa wa vanhu lava pfuleleke Bibele timbilu ta vona ni lava moya wa Xikwembu wu tirheke eka vona. Swi fanele ku xiyiwa leswaku lava i vanhu lava fanaka lava hi va hlamuseleke emahlweninyana tanihi lava yingisaka xileriso xa Yesu xo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo emisaveni hinkwayo. (Matewu 24:14) Ha yini Timbhoni ta Yehova ti hambane hi tindlela leti? Etimhakeni to tala a va hambananga ni vanhu van’wana. Va ni ku tsana loku fanaka ka nyama, swiphiqo leswi fanaka swa ikhonomi ni swilaveko leswi fanaka swa xisekelo. Kambe tanihi ntlawa, va rhandza Xikwembu, va teka Bibele hi matimba, naswona va yi pfumelela yi nghenisa matimba evuton’wini bya vona.
21. I yini lexi kombisiwaka hi ntiyiso wa leswaku vanhu vo fana ni Timbhoni ta Yehova va nga va kona emisaveni leyi taleke rivengo ya namuntlha?
21 Timiliyoni ta Timbhoni ta Yehova ti kumeka ematikweni lama tlulaka 200. Ti katsa vanhu va rixaka rin’wana ni rin’wana, ririmi ni xiyimo xa ntirhisano leswi swi nga anakanyiwaka. Hambi swi ri tano, i vamakwavo lava hlanganeke, lava nga ni ku rhula, va matiko hinkwawo. I vaaki lavanene va tiko rihi na rihi leri va tikumaka va hanya eka rona, kambe xo sungula ni lexikulu, i vafumiwa va Mfumo wa Xikwembu, naswona hinkwavo va gingiriteka swinene eku byeleni van’wana mahungu lamanene ya Mfumo wolowo. Hakunene swa hlamarisa leswi emisaveni leyi avaneke, leyi taleke rivengo, ntlawa wo fana ni Timbhoni ta Yehova wu nga vaka kona. Ntiyiso wa leswaku va kona i vumbhoni bya matimba bya leswaku moya wa Xikwembu wa ha tirha exikarhi ka vanhu. Naswona i vumbhoni bya leswaku Bibele hakunene ya “hanya ni ku [nyika matimba].”
[Swivutiso Swa Dyondzo]
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 177]
Bibele entiyisweni yi hundzula vanhu
[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 181]
Vutivi bya Xikwembu byi endla munhu leswaku a lava ku fana na xona
