Paraiso

Kahubitan: Diha sa Gregong Septuagint nga hubad sa Bibliya ang mga maghuhubad husto nga migamit sa terminong “paraiso” (pa·raʹdei·sos) mahitungod sa tanaman sa Eden, tungod kay kadto dayag man nga usa ka naglikos nga parke. Human sa maong kasaysayan sa Genesis, ang mga teksto sa Bibliya nga naghisgot bahin sa paraiso nagapunting sa (1) tanaman sa Eden mismo, o (2) ang yuta sa katibuk-an sa dihang kini pagausbon sa umaabot ngadto sa usa ka kahimtang nga sama nianang sa Eden, o (3) mauswagong espirituwal nga mga  kahimtang taliwala sa mga alagad sa Diyos ibabaw sa yuta, o (4) mga tagana didto sa langit nga magpahinumdom sa usa bahin sa Eden.

Ang “Bag-ong Testamento” ba nagatumong sa umaabot yutan-ong paraiso o kana diha lang sa “Daang Testamento”?

Ang pagbahin sa Bibliya ngadto sa duha ka bahin, nga nagatasal [banabana] sa kabililhon sa mga pahayag pinasukad kon kana ba anaa sa “Daang” bahin o sa “Bag-o” maoy dili Kasulatanhon. Sa 2 Timoteo 3:16 kita giingnan: “Ang tibuok Kasulatan dinasig sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagpanudlo, alang sa pagbadlong, alang sa pagpanul-id.” Nagtumong ang Roma 15:4 sa antes-Kristohanon dinasig nga Kasulatan sa miingon kini: “Ang tanang butang gisulat kaniadto gisulat alang sa atong pagtudlo.” Busa, ang maligdong nga tubag sa maong pangutana kinahanglang magtagad sa interong Bibliya.

Nag-ingon ang Genesis 2:8: “Si Jehova nga Diyos nagbuhat ug usa ka tanaman [“parke,” Mo; “paraiso,” Dy; pa·raʹdei·son, LXX] sa Eden, sa dapit sa sidlakan, ug didto iyang gibutang ang tawo nga iyang giumol.” Dihay daghang nagkalainlain ug makalingaw nga kinabuhi sa pananom ug kamananapan. Gipanalanginan ni Jehova ang unang magtiayon ug miingon kanila: “Sumanay ug dumaghan kamo ug pun-on ang yuta ug magagahom niini, ug magbaton kamo ug pagbulot-an sa mga isda sa dagat ug sa nagalupad nga mga linalang sa kalangitan ug sa matag binuhat nga buhi nga nagalihok sa ibabaw sa yuta.” (Gen. 1:28) Ang orihinal nga katuyoan sa Diyos alang sa yuta nga mahimong paraisong pagapuy-an niadtong maabiabihong nagasunod sa iyang mga sugo dili kay dili matuman. (Isa. 45:18; 55:10, 11) Maoy hinungdan si Jesus miingon: “Malipayon ang mga maaghop, kay sila magapanunod sa yuta.” Mao usab kanang hinungdan kon nganong iyang gitudloan ang iyang mga tinun-an sa pag-ampo: “Amahan namo nga anaa sa mga langit, pagadayegon unta ang imong ngalan. Moabot unta ang imong gingharian. Mamatuman unta ang imong kabubut-on, ingon didto sa langit, mao man usab sa yuta.” (Mat. 5:5; 6:9, 10) Uyon niana, ang Efeso 1:9-11 nagapatin-aw sa katuyoan sa Diyos “sa pagtigom pag-usab sa tanang butang diha kang Kristo, ang mga butang didto sa mga langit ug ang mga butang dinhi sa yuta.” Ang Hebreohanon 2:5 nagapunting sa “pinuy-anang yuta nga umaabot.” Nagahisgot ang Pinadayag 5:10 kanilang kinsa, ingong mga kaubanang manununod ni Kristo, “magamando ingong mga hari ibabaw sa yuta.” Nagadugang ang Pinadayag 21:1-5 ug Pin 22:1, 2 sa makapalipayng mga kahubitan nga magalungtad sa “bag-ong yuta” ug kana magapahinumdom sa usa bahin sa orihinal nga Paraiso sa Eden uban sa kahoy sa kinabuhi niana.—Gen. 2:9.

 Dugang pa, si Jesus migamit sa Gregong pulong pa·raʹdei·sos sa dihang nagpunting sa umaabot yutan-ong Paraiso. “Siya mitubag kaniya [usa ka mamumuhat sa daotan nga gilansang tupad kang Jesus ug kinsa mipadayag ug pagtuo sa umaabot nga pagkahari ni Jesus]: ‘Sa pagkamatuod ako nagaingon kanimo karon, Ikaw mahauban kanako sa Paraiso.’”—Luc. 23:43.

Sa unsang paagi atong matino kon unsa ang gipasabot ni Jesus sa Paraiso sa iyang pahayag ngadto sa mamumuhat sa daotan, diha sa Lucas 23:43?

Kana ba maoy temporaryong puloy-anan sa ‘mipanaw nga mga kalag sa mga matarong,’ usa ka bahin sa Hades?

Unsa man ang sinugdanan sa maong panghunahuna? Nag-ingon ang The New International Dictionary of New Testament Theology: “Tungod sa pagsulod sa G[reg]o nga doktrina sa pagkadili mamatay sa kalag ang paraiso nahimong puloy-anan sa mga matarong diha sa tungatunga nga kahimtang.” (Grand Rapids, Mich.; 1976, giedit ni Colin Brown, Tomo 2, p. 761) Kana bang dili kasulatanhong panghunahuna komun taliwala sa mga Hudiyo sa dinhi si Jesus sa yuta? Ang kang Hasting nga Dictionary of the Bible nagabutyag nga kini gikaduhaduhaan.—(Edinburgh, 1905), Tomo III, pp. 669, 670.

Bisan pa kon ang maong panghunahuna komun taliwala sa mga Hudiyo sa unang siglo, kana kaha iduso ni Jesus pinaagig iyang saad ngadto sa mahinulsolong mamumuhat sa daotan? Kusganong gitunglo ni Jesus ang Hudiyong mga Pariseo ug mga eskriba tungod sa pagpanudlog mga tradisyon nga supak sa Pulong sa Diyos.—Mat. 15:3-9; tan-awa usab ang lintunganayng ulohang “Kalag.”

Si Jesus miadto gayod sa Hades sa namatay siya, ingon sa gipakita sa Buhat 2:30, 31. (Ang apostol nga si Pedro, sa iyang gipasabot dinha ang Salmo 16:10, gikutlo ingong naggamit sa Hades nga katumbas sa Sheol.) Apan bisan diin sa Bibliya walay nag-ingon nga ang Sheol/Hades o bisan unsang luna niana maoy usa ka paraiso nga mohatag ug kalipay sa usa ka tawo. Hinunoa, ang Ecclesiastes 9:5, 10 nag-ingon nga silang atua didto “dili mahibalo sa bisan unsa.”

Ang Paraiso ba sa Lucas 23:43 langit o pipila ka luna sa langit?

Ang Bibliya dili mouyon sa ideya nga si Jesus ug ang mamumuhat sa daotan misaka sa langit sa maong adlaw nga gisultihan siya ni Jesus. Si Jesus mitagna nga, human sa pagkapatay niya, siya dili mabanhaw hangtod sa ikatulong adlaw. (Luc. 9:22) Sulod sa ma-  ong tulo-adlaw nga yugto siya wala moadto sa langit, tungod kay human sa iyang pagkabanhaw iyang gisultihan si Maria Magdalena: “Ako wala pa makasaka ngadto sa akong Amahan.” (Juan 20:17) Maoy sa 40 ka adlaw human sa pagkabanhaw ni Jesus nga siya nakita sa iyang mga tinun-an nga mikayab gikan sa yuta ug nawala sa ilang panan-aw samtang siya misugod sa pagsaka ngadto sa langit.—Buh. 1:3, 6-11.

Ang mamumuhat sa daotan wala makakab-ot sa mga kinahanglanon sa pag-adto sa langit bisan sa ulahing panahon. Siya wala “igaanak pag-usab”—kay wala man mabawtismohi sa tubig ni gipanganak pinaagig espiritu sa Diyos. Ang balaang espiritu wala ikabubo ibabaw sa mga tinun-an ni Jesus hangtod sa kapin sa 50 ka adlaw human sa kamatayon sa maong mamumuhat sa daotan. (Juan 3:3, 5; Buh. 2:1-4) Sa adlaw sa iyang kamatayon, si Jesus naghimog pakigtugon uban kanilang ‘nagpabilin uban kaniya sa iyang mga pagsulay’ alang sa usa ka langitnong gingharian. Ang maong mamumuhat sa daotan wala makahupot sa maong rekord sa pagkamatinumanon ug wala mahalakip.—Luc. 22:28-30.

Unsay nagapunting niini nga Paraiso ingon nga yutan-on?

Ang Hebreohanong Kasulatan wala man gayod magpalaom sa matinumanong mga Hudiyo ug ganti sa langitnong kinabuhi. Ang maong mga Kasulatan nagpunting ug kapasig-ulian sa Paraiso dinhi sa yuta. Ang Daniel 7:13, 14 nagtagna nga sa dihang ang “pagbulot-an ug himaya ug gingharian” ihatag ngadto sa Mesiyas, “ang mga katawhan, nasodnong mga grupo ug mga pinulongan ang tanan kinahanglang mag-alagad kaniya.” Ang maong mga ginsakpan sa Gingharian anhi dinhi sa ibabaw sa yuta. Pinaagig iyang gisulti ngadto kang Jesus, ang maong mamumuhat sa daotan dayag nga nagpatugbaw sa paglaom nga si Jesus magahinumdom kaniya sa dihang moabot na ang maong panahon.

Nan, sa unsang paagi nga si Jesus mahiuban sa maong mamumuhat sa daotan? Pinaagig pagbanhaw kaniya gikan sa mga patay, sa paghimog tagana alang sa iyang lawasnong mga panginahanglan, ug sa pagpaabot kaniya sa kahigayonan sa pagkat-on ug pagpahiuyon sa mga tulomanon ni Jehova alang sa kinabuhing dayon. (Juan 5:28, 29) Nakita ni Jesus ang mahinulsolon ug matinahorong tinamdan sa maong mamumuhat sa daotan nga basihanan sa pag-apil kaniya taliwala sa mga binilyon nga pagabanhawon ngadto sa yutan-ong kinabuhi ug ang kahigayonan sa pagpamatuod sa ilang pagkatakos sa pagpuyo sa walay kataposan sa Paraiso.

Kanus-a mahiadto sa Paraiso ang maong mamumuhat sa daotan?

Ang pagsabot sa usa sa Lucas 23:43 maimpluwensiyahan pinaa-  gig panulbok nga gigamit sa taghubad. Walay panulbok diha sa orihinal Gregong mga manuskrito sa Bibliya. Nag-ingon ang The Encyclopedia Americana (1956, Tomo XXIII, p. 16): “Walay pagsingkamot nga butangan ug tulbok nga nadayag diha sa mas unang mga manuskrito ug mga kinudlit sa mga Grego.” Hangtod na lamang sa ika-9 nga siglo K.P. nga ang maong panulbok gigamit. Kinahanglan bang basahon ang Lucas 23:43, “Sa pagkamatuod, ako nagaingon kanimo, karon ikaw mahauban kanako sa Paraiso” (RS), o kinahanglang ba kanang, ‘Sa pagkamatuod ako nagaingon kanimo karon, Ikaw mahauban kanako sa Paraiso’? Ang mga pagtulon-an ni Kristo ug ang nahibiling bahin sa Bibliya kinahanglang mao ang basihanan sa pagtino, ug dili ang koma (comma) nga gisal-ot diha sa teksto mga siglo human gibungat ni Jesus ang maong mga pulong.

Ang The Emphasised Bible nga gihubad ni J. B. Rotherham nagauyon sa panulbok diha sa New World Translation. Diha sa footnote bahin sa Lucas 23:43, ang Alemang maghuhubad sa Bibliyang si L. Reinhardt nag-ingon: “Ang panulbok nga karon gigamit [sa kadaghanang taghubad] niining bersikuloha maoy sayop ug supak sa bug-os nga panghunahuna ni Kristo ug sa maong mamumuhat sa daotan. . . . Tino nga wala sabta [ni Kristo] ang paraiso nga usa ka subdibisyon sa luna sa mga patay, kondili hinuon ang kapasig-ulian sa usa ka paraiso sa yuta.”

Kanus-a si Jesus ‘moadto sa iyang gingharian’ ug tumanon ang katuyoan sa iyang Amahan sa paghimo sa yuta nga usa ka paraiso? Ang basahon sa Pinadayag, nga gisulat mga 63 ka tuig human gikabungat ang mga pulong nga natala sa Lucas 23:42, 43, nagabutyag nga kining mga hitaboa maoy sa umaabot pa. (Tan-awang mga panid 333-336, ubos sa “Mga Petsa,” usab ang lintunganayng ulohang “Kataposang mga Adlaw.”)