Naggapuan dagiti nagduduma a rasa?

Gen. 5:1, 2; 1:28: “Idi aldaw a pinarsua ti Dios ni Adan inaramidna a kaasping ti Dios. Pinarsuana ida a lalaki ken babai. Kalpasanna binendisionanna ida ket pinanagananna ida ti Tao [wenno, Sangatauan] idi aldaw a pannakaparsuada.” “Ti Dios binendisionanna ida ket ti Dios kinunana kadakuada: ‘Agbungakayo ket agadukayo ket punnuenyo ti daga.’” (No kasta isuamin a tattao naggapuda iti immuna a pagassawaan, da Adan ken Eva.)

 Ara. 17:26: “Iti maymaysa a tao [ni Adan, ti Dios] inaramidna a pagtaudan dagiti amin a nasion ti tattao, tapno agnaedda iti amin a rabaw ti daga.” (No kasta, uray no aniada a rasa ti mangbukel iti maysa a nasion, annak amin ida ni Adan.)

Gen. 9:18, 19: “Dagiti lallaki nga annak ni Noe a rimmuar iti daong isuda Sem ken Cam ken Jafet. . . . Dagitoy tallo isuda dagiti lallaki nga annak ni Noe, ket kadagitoy nasaknapan iti amin a daga.” (Kalpasan ti panangdadael ti Dios iti daydi a nadangkes a lubong babaen iti sangalubongan a layus idi aldaw ni Noe, ti kabbaro a populasion ti daga, agraman dagiti amin a rasa nga adda ita, nagtaudda amin kadagiti tallo nga annak ni Noe ken kadagiti assawada.)

Pangngarig (sarsarita) laeng ngata da Adan ken Eva?

Saan a suportaran ti Biblia dayta a panangmatmat; kitaenyo ti paulo nga “Adan ken Eva.”

Nangalaan ni Cain iti asawan a no adda laeng maymaysa a pamilia?

Gen. 3:20: “Pinanaganan ni Adan ni asawana iti Eva, gapu ta isu ti ina dagiti isuamin a nabiag.” (No kasta amin a tattao ket annak da Adan ken Eva.)

Gen. 5:3, 4: “Nagbiag ni Adan iti sangagasut ket tallopulo a tawen. Pinutotna ti maysa nga anak a lalaki a kaaspingna, kas ti ladawanna, ket pinanagananna iti Set. Ket dagiti aldaw ni Adan kalpasan ti panangputotna ken Set ket walo gasut a tawen. Kabayatanna pinutotna dagiti annak a lallaki ken babbai.” (Maysa kadagiti annak ni Adan isu ni Cain, ket maysa kadagiti babbalasang ni Adan isut’ nagbalin nga asawa ni Cain. Iti daydi a tiempo ti natauan a historia bayat a dagiti tattao ket karkarna ti pisikal a salun-atda ken kinabanegda, kas ipasimudaag ti kawatiwat ti tawtawenda, saan unay a delikado idi ti pannakaipatawid kadagiti depekto no agassawa dagiti asideg nga agkabagian. Kalpasan ti ilalabas ti 2,500 a tawtawen iti natauan a historia, nupay kasta, idi a kimmapuy unayen ti pisikal a kasasaad ti tao, impariten ni Jehova iti Israel ti panagasawa dagiti asideg nga agkabagian.)

Gen. 4:16, 17: “Nagpanaw ni Cain iti sango ni Jehova ket nagnaed iti daga a Pagpugaan [wenno, Nod] iti daya ti Eden. Ket ni Cain dinennaanna ni asawana [“inammona ni asawana,” kayatna a sawen, iti nasinged a wagas, KJ, RS; “nakikaidda iti asawana,” NE] ket nagsikog ket inyanakna ni Henoc.” (Paliiwenyo  ta ni Cain dina damdammo a naam-ammo ti asawana idiay daga a nagtarayanna, a kasla ketdi naggapu iti sabali a pamilia ni baketna. Imbes ketdi, idiay ti nangdennaanna kenkuana tapno makapataud iti anakda.)

Ania ti makagapu iti itatanor ti nagduduma a kababalin dagiti rasa?

“Amin a tattao nga agbibiag itatta kamengda ti maymaysa a species, Homo sapiens, ket naggapuda iti maymaysa a puli. . . . Ti biolohikal a nagdudumaan ti tattao ket maigapu kadagiti tinawidda ken iti impluensia ti nanglikmut a kasasaad iti daytoy a tinawid a kababalin. Kaaduanna, dagita a panagduduma ket maigapuda iti impluensia dagitoy a dua a factor. . . . Ti panagduduma dagiti indibidual a kameng ti maymaysa a rasa wenno kameng ti maysa a populasion masansan a dakdakkel ngem ti promedio a panagduduma dagiti rasa wenno populasion.”—Internasional a gunglo dagiti sientista a nagmimiting idiay UNESCO, a naadaw iti Statement on Race (Nueva York, 1972, third ed.), Ashley Montagu, pp. 149, 150.

“Ti rasa maysa laeng kadagiti medio naiputputong a gene pools isu a nakadibidiran ti natauan a species bayat ken kalpasan ti immuna a panagsaknap ti tao. Bale adda maysa a rasa a timmanor iti tunggal maysa kadagiti lima a kontinente ditoy daga. . . . Talaga a ti tao naglalasin ti kababalinda bayat daytoy a tiempo ti historia ket matingitingtayo ken maadaltayo dagiti resulta daytoy a panaglalasin sigun kadagiti tedda itatta kadagidi kadaanan a rasa. Kas mainanama, ti panaglalasin maiyataday iti kakaro ti pannakaiputputong. . . . Idi naangay ti itatanor dagiti rasa kadagiti kontinente, a nasedsed dagiti rinibo a tattao kadagiti naiputputong a gene pools a masarakan iti intero a lubong, naipasdek dagiti makitatay itatta a naggigidiat a kababalin. . . . Ti pagsiddaawantay ita isu ti panaggigidiat ti grupo ti tattao no iti makinruar a langa ngem iti makin-uneg bale agpapadada met la amin.” (Heredity and Human Life, Nueva York, 1963, H. L. Carson, pp. 151, 154, 162, 163) (Gapuna, sigun idi karrugi ti historia ti tao, no adda grupo ti tattao a naiputputong manipud kadagiti kaaduan a tattao sada nagiinnasawa nga agkakagrupo, adda naisalsalumina a kumbinasion dagiti tinawid a kababalinda ti agminar unay kadagiti annakda.)

Isursuro kadi ti Biblia a dagiti nangisit ket nailunod?

Dayta nga idea naibatay iti kamali a pannakaawatda iti Genesis  9:25, nga idiay kastoy ti kinuna ni Noe: “Mailunod koma ni Canaan. Agbalinto a kababaan nga adipen kadagiti kabsatna.” Basaenyo a siaannad; awan nasaona maipapan iti kolor ti kudil. Nailunod ni Canaan gaput’ nabatad a panagaramidna iti nakakarkaro a basol a maikari iti pannakailunod. Ngem siasinoda ngay dagiti kaputotan ni Canaan? Saan a dagiti nangisit, no di ket dagiti napudpudaw a tattao a nagtataeng iti dayaen ti Baybay Mediterraneo. Gapu kadagiti nagdakes nga aramidda, dinedemonio a ritualda, idolatria ken panagidaton kadagiti ubbing, immapay kadakuada ti nadibinuan a pannusa ket ti Dios intedna iti Israel ti daga nga inokupar dagiti Canaanita. (Gen. 10:15-19) Saan a nadadael amin a Canaanita; dadduma dagiti tinagaboda, kas kaitungpalan ti lunod.—Jos. 17:13.

Asino kadagiti appoko ni Noe ti nagtaudan dagiti nangisit? “Dagiti lallaki nga annak ni Cus [maysa pay kadagiti annak a lalaki ni Ham] isuda Seba ken Hevila ken Sabta ken Raama ken Sabteca.” (Gen. 10:6, 7) Idi agangay ti pannakatukoy ken Cus idiay Biblia ket isu met la nga isu iti Ethiopia. Ti Seba nausar met idi agangay a pangtukoy iti sabali pay nga umili idiay makindaya a paset ti Africa ket nabatad a dumenna iti Ethiopia.—Isa. 43:3, footnote in NW Reference edition.

Amin kadi a tattao anak ida ti Dios?

Ti panagbalin nga annak ti Dios saan a banag a nainkalintegan a kupikopan ti imperpekto a tattao apaman a maiyanakda. Ngem annaknatay amin ni Adan, nga idi kapparsuana a sipeperpekto isu ket “anak ti Dios.”—Luc. 3:38.

Ara. 10:34, 35: “Ti Dios saan a mangidumduma, no di ket uray ania a nasion ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid ti kinalinteg makaay-ayoda kenkuana.”

Juan 3:16: “Kasta la unay ti panagayat ti Dios iti lubong nga intedna ti Anakna a bugbugtong, tapno amin a mangalagad iti pammati kenkuana saan a mapukaw no di ket adda biagna nga agnanayon.” (Ti panangalagad iti napudpudno a pammati kenkuana isut’ nesesita tapno maragpattayo daydiay klase ti relasiontayo iti Dios a napukaw idi ni Adan. Silulukat dayta a pribilehio kadagiti tattao iti amin a rasa.)

1 Juan 3:10: “Iti daytoy maiparangarang dagiti annak ti Dios ken dagiti annak ti Diablo: Siasinoman a saan nga agaramid iti kinalinteg saan a namunganay iti Dios, uray ti di agayat ken kabsatna.” (No kasta ti Dios dina matmatan amin a tattao a kas annakna. Sigun iti naespirituan a panangmatmat, dagidiay  sipapakinakem nga agaramid iti banag a kondenaren ti Dios, ti amada isu ti Diablo. Kitaenyo ti Juan 8:44. Nupay kasta, dagiti pudno a Kristiano iparangarangda dagiti nadiosan a galad. Iti daytoy a dagup mangpili ti Dios iti limitado a bilang dagidiay makipagarinto ken Kristo idiay langit. Dagitoy isuda ti tuktukoyen ti Dios kas “annakna” wenno “annak a lallaki.” Para kadagiti kanayonan a detalye, kitaenyo ti paulo a “Mayanak a Mabalbaliwan.”)

Roma 8:19-21: “Ti nasged a tarigagay ti sangaparsuaan ur-urayenna ti pannakaiparangarang dagiti annak ti Dios . . . ti met laeng sangaparsuaan maluk-atanto iti pannakaadipen ti panagrupsa ket maaddaanda iti nadayag a wayawaya dagiti annak ti Dios.” (Ti pannakapabang-ar ti sangatauan umapayto inton “dagiti annak ti Dios,” kalpasan ti pannakaragpatda iti nailangitan a biag, ket ‘naiparangarangda’ a kas mangiyusuat iti positibo a tignay nga agpaay iti sangatauan iti sidong ti panangiturong ni Kristo. Inton dagiti matalek ditoy daga [a nadakamat a kas “sangaparsuaan” ditoy a texto] ket naragpatdan ti natauan a kinaperpekto ket napaneknekandan ti di maisin a kinasungdoda ken Jehova kas Sapasap a Soberano, iti kasta tagiragsakendanto metten ti nagsayaat a relasionda kas annak ti Dios. Dagiti tattao iti amin a rasa makiramandanto iti daytoy.)

Dagiti tattao iti amin a rasa talaga kadi nga agkaykaysadanto a kas agkakabsat?

Kadagidiay nga agbalinto a kas pudno a disipulosna, kinuna ni Jesus: “Dakay amin agkakabsatkayo.” (Mat. 23:8) Kalpasanna innayonna: “Gapu itoy mailasindanto a dakayo dagiti adalak, no adda ayatyo iti maysa ken maysa.”—Juan 13:35.

Nupay adda ti natauan a kinaimperpekto, dayta a panagkaykaysa ket napudno kadagidi immuna a Kristiano. Insurat ni apostol Pablo: “Awan ti Judio wenno Griego, awan ti adipen wenno agwayawaya, awan lalaki wenno babai; ta dakayo amin maymaysakayo ken Kristo Jesus.”—Gal. 3:28.

Ti Nakristianuan a panagkakabsat nga awanan kadagiti panaglalasinlasin gapu iti rasa isut’ mapaspasaran dagiti Saksi ni Jehova iti daytoy maika-20 a siglo. Kastoy ti kinuna ni mannurat a William Whalen sigun iti U.S. Catholic: “Mamatiak a ti maysa kadagiti kapintasan a kababalin [ti organisasion dagiti Saksi ni Jehova] isu ti inkasigudan nga alagadenda a panagpapatas dagiti rasa.” Kalpasan ti naunday a panangad-adalnat’ maipapan kadagiti Saksi ni Jehova idiay Africa, kinuna ni Bryan  Wilson a sociologo ti Oxford University: “Dagiti Saksi nalabit al-alistoda ngem dagiti sabali a grupo no iti panangilaksid ti pannakaidumduma gapu iti tribo no kadagiti miembroda.” Kinuna ti The New York Times Magazine maipapan iti internasional nga asamblea dagiti Saksi a naggapu iti 123 a dagdaga: “Pinagsiddaaw dagiti Saksi dagiti taga Nueva York saan laeng a gapu iti dagupda, no di ket gapu iti kinadumadumada (naggapuda iti nagduduma a kita ti panagbiag), ti dida panangsintir iti rasa (adu a Saksi ket Negroda) ken ti naulimek, naurnos a kababalinda.”

Din agbayag dadaelenen ti Pagarian ti Dios ti agdama a nadangkes a sistema ti bambanag, agraman dagidiay dida pudpudno nga ay-ayaten ni Jehova a Dios ken ti padada a tao. (Dan. 2:44; Luc. 10:25-28) Ti Sao ti Dios inkarina a dagiti makalasat isu dagidiay tattao a “naggapuda iti isuamin a nasnasion ken tribo ken il-ili ken dildila.” (Apoc. 7:9) Gapu ta maguyugoyda babaen iti panagdayawda iti pudno a Dios, babaen iti pammatida ken Jesu-Kristo ken babaen ti ayatda iti maysa ken maysa, buklendanto ti napudpudno a nagkaykaysa a natauan a pamilia.