Ju keni të drejtën të zgjidhni

Një metodë mjekësore e kohëve të fundit (e quajtur analiza rreziqe/dobi), po ua bën më të lehtë mjekëve dhe pacientëve bashkëpunimin për shmangien e terapisë me gjak. Mjekët peshojnë faktorë të tillë, si rreziqet e një ilaçi ose të një ndërhyrjeje të caktuar kirurgjike dhe dobitë e mundshme. Edhe pacientët mund të marrin pjesë në këtë analizë.

Le të përdorim një shembull që mund ta kuptojnë njerëz prej shumë vendeve: bajamet kronike. Nëse do të kishit këtë problem, ka të ngjarë që do të shkonit te një mjek. Në të vërtetë, përderisa ekspertët rekomandojnë marrjen e një mendimi të dytë, ju mund të konsultoheni me dy mjekë. Njëri mund t’ju rekomandojë ndërhyrjen kirurgjike. Ai përmbledh çfarë nënkupton kjo: kohëzgjatja e qëndrimit në spital, masa e dhembjeve dhe shpenzimet. Për sa u përket rreziqeve, ai thotë se hemorragjia e rëndë nuk është e zakonshme dhe vdekja nga një operacion i tillë ndodh shumë rrallë. Por  mjeku që jep një mendim të dytë, ju nxit të provoni terapinë me antibiotikë. Ai jep shpjegime për llojin e ilaçit, mundësinë e suksesit dhe koston. Për sa u përket rreziqeve, ai thotë se janë të paktë pacientët, të cilëve ilaçi u shkakton reaksione të rrezikshme për jetën.

Secili mjek i aftë ka vlerësuar ndoshta rreziqet dhe dobitë, por tani jeni ju që duhet të peshoni rreziqet dhe dobitë e mundshme, si edhe faktorët e tjerë që ju i njihni më mirë. (Ju ndodheni në pozicionin më të mirë për të vlerësuar aspekte të tilla, si forca juaj emocionale ose frymore, gjendja financiare e familjes, ndikimi mbi familjen dhe etika juaj personale.) Pas kësaj, ju bëni një zgjedhje. Ndoshta jepni miratimin tuaj të informuar për njërën nga terapitë, por refuzoni tjetrën.

Kjo do të vlente edhe nëse do të ishte fëmija juaj ai që vuante nga bajamet kronike. Rreziqet, dobitë dhe terapitë do t’ju parashtroheshin juve, prindërve të dashur, që jeni drejtpërdrejt të interesuar dhe që keni përgjegjësinë të përballoni rezultatet. Pas vlerësimit të të gjitha aspekteve, ju mund të bëni një zgjedhje të informuar mbi këtë çështje që ka të bëjë me shëndetin e fëmijës suaj, e madje me jetën e tij ose të saj. Ndoshta ju miratoni ndërhyrjen kirurgjike, së bashku me rreziqet e saj. Prindër të tjerë mund të zgjedhin antibiotikët, së bashku me rreziqet e tyre. Ashtu siç ndryshojnë këshillat e mjekëve, po ashtu ndryshojnë mendimet e pacientëve ose të prindërve në lidhje me çfarë është më e mira. Kjo është një veçori logjike e bërjes së zgjedhjeve të informuara (rreziqe/dobi).

Ç’të themi rreth përdorimit të gjakut? Asnjë njeri që i shqyrton faktet me objektivitet, nuk mund ta mohojë se transfuzionet e gjakut përfshijnë rreziqe të mëdha. Dr. Çarls Hjuxhins, që është drejtori i shërbimit të transfuzionit në një spital të madh të Masaçusetsit (Massachusetts General Hospital), e bëri shumë të qartë këtë gjë, duke thënë: «Gjaku s’ka qenë kurrë më i sigurt. Por ai duhet konsideruar, në mënyrë të pashmangshme, i pasigurt. Ai është substanca më e rrezikshme që përdorim në mjekësi.»​—The Boston Globe Magazine, 4 shkurt 1990.

Personeli mjekësor, me të drejtë, ishte këshilluar: «Është e nevojshme që për transfuzionet e gjakut, të rivlerësohet edhe elementi rreziqe në raportin dobi/rreziqe dhe të kërkohen alternativa.» (Kursivi është yni.)​—Perioperative Red Cell Transfusion, konferenca e Instituteve Kombëtare të Shëndetit, 27-29 qershor 1988.

Mjekët mund të mos jenë të një mendimi për sa u përket dobive ose rreziqeve në përdorimin e gjakut. Dikush mund t’i praktikojë shumë transfuzionet dhe të jetë i bindur se ia vlen të rrezikosh. Një tjetër mund të mendojë se rreziqet janë të pajustifikuara, sepse ai ka pasur rezultate të mira me terapitë pa gjak. Sidoqoftë, në fund të fundit, jeni ju si pacient ose prind, që duhet të vendosni. Përse ju? Sepse përfshihet trupi juaj (ose i fëmijës suaj), jeta juaj, etika juaj dhe marrëdhënia jashtëzakonisht e rëndësishme që keni me Perëndinë.

E DREJTA JUAJ NJIHET

Sot, në shumë vende, pacienti ka një të drejtë të pacënueshme për të vendosur se cilin trajtim do të pranojë. «Ligji i miratimit të informuar mbështetet në dy kushte paraprake: i pari, që një pacient ka të drejtën të marrë informacione të mjaftueshme, për të bërë një zgjedhje të informuar në lidhje me trajtimin që i rekomandohet; i dyti, që pacienti mund të zgjedhë ta pranojë ose ta refuzojë rekomandimin e mjekut. . . . Në qoftë se pacientëve nuk u njihet e drejta të thonë jo, përveçse po, e madje edhe po të shoqëruar me kushte, pjesa më e madhe e bazës  logjike të miratimit të informuar zhduket.»​—Miratimi i informuar: Teori ligjore dhe praktikë klinike (Informed Consent—Legal Theory and Clinical Practice), 1987. *

Disa pacientë kanë ndeshur në kundërshtime, kur janë përpjekur ta ushtrojnë këtë të drejtë. Ato mund të kenë ardhur nga një mik që ka një preferencë të theksuar për heqjen e bajameve a për antibiotikët. Ose një mjek mund të ketë qenë i bindur për drejtësinë e këshillës së vet. Madje edhe një drejtues i spitalit mund të mos ketë qenë dakord, duke u nisur nga interesa ligjore ose financiare.

«Shumë ortopedë zgjedhin të mos bëjnë operacione te pacientët [Dëshmitarë],—thotë dr. Karl L. Nelson. —Ne kemi bindjen se pacienti ka të drejtën të refuzojë çfarëdolloj terapie mjekësore. Nëse është teknikisht e mundur që të bëhet një ndërhyrje e sigurt kirurgjike, ndërkohë që përjashtohet një trajtim i veçantë i tillë, si transfuzioni, atëherë kjo duhet të jetë një alternativë.»​—The Journal of Bone and Joint Surgery, mars 1986.

Pacienti që ka konsideratë për të tjerët, nuk do ta detyrojë mjekun të përdorë një terapi, për të cilën nuk është i kualifikuar. Megjithatë, siç vërejti dr. Nelson, shumë mjekë të specializuar mund t’u përshtaten bindjeve të pacientit. Një ekspert gjerman këshilloi: «Mjeku nuk mund të refuzojë që të japë ndihmë . . . duke arsyetuar se me një Dëshmitar të Jehovait nuk ka në dispozicion të gjitha alternativat mjekësore. Ai e ka ende për detyrë që të japë ndihmë, madje edhe kur mjetet që mund të përdorë pakësohen.» (Der Frauenarzt, maj-qershor 1983) Në mënyrë të ngjashme, spitalet nuk ekzistojnë thjesht për të nxjerrë para, por për t’u shërbyer të gjithë njerëzve pa diskriminim. Teologu katolik Riçard J. Divain thotë: «Ndonëse spitali duhet të bëjë çdo përpjekje tjetër mjekësore për të mbrojtur jetën dhe shëndetin e pacientit, ai duhet të sigurohet se kujdesi mjekësor nuk dhunon ndërgjegjen [e tij]. Veç kësaj, ai duhet të shmangë të gjitha format e shtrëngimit, që nga marrja me të mirë e pacientit deri te sigurimi i një urdhri gjyqësor për të bërë me forcë një transfuzion gjaku.»​—Health Progress, qershor 1989.

NË VEND TË GJYQEVE

Shumë njerëz janë të mendimit se një gjykatë nuk është aspak vendi për çështjet personale mjekësore. Si do të ndiheshit nëse ju zgjidhni terapinë me antibiotikë, por dikush i drejtohet gjyqit, që t’ju detyrojë të bëni operacion për heqjen e bajameve? Një mjek mund të dojë t’ju kurojë në një mënyrë që ai mendon se është më e mira, por nuk e ka aspak për detyrë të kërkojë justifikim ligjor për të shkelur të drejtat tuaja themelore. Dhe përderisa Bibla e vendos heqjen dorë nga gjaku në të njëjtin nivel moral me shmangien e kurvërisë, t’i futësh me detyrim gjak një të krishteri do të ishte njësoj si ta përdhunoje.​—Veprat 15:28, 29.

Megjithatë, libri Miratim i informuar për transfuzionin e gjakut (Informed Consent for Blood Transfusion, 1989) njofton se disa gjykata janë kaq të shqetësuara kur një pacient është i gatshëm të pranojë njëfarë rreziku për shkak të të drejtave të tij fetare, «saqë sajojnë disa përjashtime ligjore—​trillime ligjore, nëse dëshironi​—për të autorizuar bërjen e një transfuzioni». Ata mund të përpiqen ta justifikojnë këtë, duke thënë që përfshihet një shtatzëni ose që pacienti ka fëmijë për të mbajtur. «Këto janë trillime ligjore,—thotë libri. —Të rriturit e aftë kanë të drejtën ta refuzojnë një trajtim.»

 Disa që këmbëngulin të bëhet transfuzion gjaku, shpërfillin faktin që Dëshmitarët nuk refuzojnë të gjitha terapitë. Ata hedhin poshtë vetëm njërën prej terapive, për të cilën edhe ekspertët thonë se është plot me rreziqe. Zakonisht, një problem mjekësor mund të trajtohet në një shumëllojshmëri mënyrash. Njëra mbart një lloj rreziku, tjetra një lloj tjetër. A mundet një gjykatë ose një mjek të përcaktojë në mënyrë imponuese cili rrezik është «në interesat tuaja më të mira»? Jeni ju që e gjykoni këtë. Dëshmitarët e Jehovait janë të palëkundur në vendimin e tyre që askush tjetër të mos vendosë për ta; kjo është përgjegjësia e tyre personale përpara Perëndisë.

Nëse një gjykatë do t’ju detyronte t’i nënshtroheshit një trajtimi të neveritshëm, si mund të ndikonte kjo mbi ndërgjegjen tuaj dhe mbi elementin jetësor të vullnetit tuaj për të jetuar? Dr. Konrad Drebinger shkroi: «Do të ishte patjetër një formë e gabuar e ambicies mjekësore, që do ta shtynte dikë ta detyronte një pacient të pranonte një terapi të caktuar, duke shkelur mbi ndërgjegjen e tij që, në këtë mënyrë ta kurojë fizikisht, por duke i dhënë një goditje vdekjeprurëse psikikës së tij.»​—Der Praktische Arzt, korrik 1978.

KUJDES I DASHUR PËR FËMIJËT

Çështjet gjyqësore në lidhje me gjakun përfshijnë kryesisht fëmijët. Në disa raste, kur prindërit e dhembshur kanë kërkuar me respekt që të përdorej terapi pa gjak, ndonjë personel mjekësor ka kërkuar mbështetjen e gjykatës për të bërë transfuzion. Sigurisht, të krishterët janë dakord me ligjet ose veprimet gjyqësore për të parandaluar keqtrajtimin ose lënien pas dore të fëmijëve. Ndoshta keni lexuar për raste në të cilat disa prindër e kanë trajtuar egërsisht një fëmijë ose i kanë mohuar atij çdo kujdes mjekësor. Sa tragjike! Qartë, shteti mundet dhe duhet të ndërhyjë për të mbrojtur një fëmijë të lënë pas dore. Megjithatë, dallohet lehtë se sa i madh është ndryshimi, në rastin kur një prind i kujdesshëm kërkon terapi mjekësore me cilësi të lartë, pa përdorimin e gjakut.

Këto çështje gjyqësore përqendrohen zakonisht mbi një fëmijë të shtruar në spital. Si ndodhi që fëmija u gjend atje dhe përse? Thuajse gjithmonë janë prindërit e shqetësuar ata që e çojnë fëmijën e tyre për t’i bërë një trajtim cilësor. Tamam ashtu siç interesohej për fëmijët Jezui, ashtu kujdesen për fëmijët e tyre prindërit e krishterë. Bibla flet për ‘një nënë që rrit bijtë e vet dhe kujdeset me butësi për ta’. Dëshmitarët e Jehovait kanë këtë lloj dashurie të thellë për fëmijët e tyre.​—1. Selanikasve [1. Thesalonikasve] 2:7; Mateu 7:11; 19:13-15.

Natyrisht, të gjithë prindërit marrin vendime që ndikojnë mbi sigurinë dhe jetën e fëmijëve të tyre: Familja do të përdorë për ngrohje gaz apo vajguri? A do ta marrin fëmijën në makinë në një udhëtim të gjatë? A mund të shkojë për të notuar ai? Çështje të tilla përfshijnë rreziqe, madje edhe për vetë jetën. Por shoqëria e pranon lirinë e zgjedhjes që kanë prindërit, prandaj prindërve u njihet e drejta më e madhe e fjalës thuajse në të gjitha vendimet që ndikojnë mbi fëmijët e tyre.

Në vitin 1979, Gjykata Supreme e SHBA-së deklaroi qartë: «Koncepti ligjor i familjes mbështetet mbi idenë se prindërit zotërojnë atë pjekuri, përvojë dhe aftësi për të gjykuar, që kërkohet për të marrë vendimet e vështira të jetës dhe që i mungon një fëmije. . . . Vetëm fakti që vendimi i një prindi [mbi një çështje mjekësore] përfshin rreziqe, nuk e kalon automatikisht fuqinë për ta marrë atë vendim, nga prindërit te ndonjë agjenci ose te ndonjë nëpunës i shtetit.»​—Parham v. J.R.

 Po atë vit, Gjykata e Apelit e Nju Jorkut vendosi: «Faktori më domethënës për të përcaktuar nëse një fëmijë po lihet apo jo pa kujdesin e duhur mjekësor . . . është nëse prindërit kanë siguruar apo jo për fëmijën e tyre një drejtim të pranueshëm të trajtimit mjekësor, duke marrë parasysh të gjitha rrethanat. Kjo kërkesë nuk mund të parashtrohet në formën e shprehjes që vendimi nga ana e prindit është ‘i drejtë’ ose ‘i gabuar’, sepse gjendja e tanishme e praktikës mjekësore, me gjithë përparimet e saj të mëdha, shumë rrallë na lejon përfundime të tilla të prera. As nuk është e mundur që një gjykatë të marrë përsipër rolin e një prindi zëvendësues.»​—In re Hofbauer.

Kujtoni shembullin e prindërve që duhej të zgjidhnin midis ndërhyrjes kirurgjike dhe antibiotikëve. Secila terapi do kishte rreziqet e veta. Prindërit e dashur kanë përgjegjësinë t’i peshojnë rreziqet, dobitë dhe faktorët e tjerë dhe, pas kësaj, të bëjnë një zgjedhje. Në lidhje me këtë, dr. Jon Samuels (Anesthesiology News, tetor 1989) sugjeronte një rishikim të Udhëzimeve për gjykatësin në dispozitat mjekësore lidhur me fëmijët (Guides to the Judge in Medical Orders Affecting Children), në të cilin merrte këtë qëndrim:

«Njohuria mjekësore nuk është aq e përparuar, sa të bëjë të mundur që një mjek të parathotë me mjaft siguri se pacienti i tij do të jetojë apo do të vdesë . . . Nëse ekziston mundësia për zgjedhjen e procedurës​—si, për shembull, kur mjeku rekomandon një procedurë që ka 80 për qind mundësi për sukses, por që prindërit nuk e miratojnë dhe prindërit nuk kanë asnjë kundërshtim ndaj një procedure që ka vetëm 40 për qind mundësi për sukses—​mjeku duhet të ndjekë drejtimin që është më i rrezikshëm nga ana mjekësore, por i pranueshëm nga prindërit.»

Duke pasur parasysh rreziqet e shumta vdekjeprurëse të përdorimit mjekësor të gjakut që kanë dalë në pah dhe duke qenë se ekzistojnë alternativa të efektshme trajtimi, a nuk ka mundësi që shmangia e gjakut të jetë pikërisht alternativa që mbart rreziqet më të vogla?

Natyrisht, nëse fëmija i tyre ka nevojë për ndërhyrje kirurgjike, të krishterët peshojnë shumë faktorë. Çdo operacion, me ose pa përdorimin e gjakut, ka rreziqe. Cili kirurg jep garanci? Ndoshta prindërit e dinë që mjekët e kualifikuar kanë pasur sukses të shkëlqyer në operacionet pa gjak te fëmijët e Dëshmitarëve. Kështu që, edhe nëse një mjek ose një punonjës i spitalit ka një preferencë tjetër, në vend që të shkaktojë një betejë të tensionuar ligjore, e cila harxhon kohën, a nuk është e arsyeshme të bashkëpunojë me prindërit e dhembshur? Ose prindërit mund ta transferojnë fëmijën e tyre në një spital tjetër, personeli i të cilit ka përvojë në trajtimin e rasteve të tilla dhe është i gatshëm ta bëjë këtë. Në fakt, terapia pa gjak ka më shumë mundësi të jetë një kujdes me cilësi, sepse, siç vërejtëm më sipër, ajo mund ta ndihmojë familjen «që të arrijë qëllimet e ligjshme mjekësore dhe jomjekësore».

[Shënimi]

 [Kutia në faqen 18]

SHKARKOJ NGA PËRGJEGJËSITË LIGJORE

Ju mund të pyesni veten se përse disa mjekë dhe spitale nxitojnë të marrin një urdhër gjyqësor, për të dhënë gjak. Në disa vende, arsyeja është zakonisht frika nga përgjegjësia.

Për këtë shqetësim nuk ekziston asnjë bazë, kur Dëshmitarët e Jehovait zgjedhin kurën pa gjak. Një mjek i Fakultetit të Mjekësisë Albert Ainshtain (SHBA) shkruan: «Shumica [e Dëshmitarëve] nënshkruajnë me gatishmëri formularin e Shoqatës së Mjekëve Amerikanë, duke i shkarkuar mjekët dhe spitalet nga përgjegjësia, dhe shumë mbajnë me vete një Paralajmërim Mjekësor [kartelë]. Formulari ‘Refuzim i pranimit të përbërësve të gjakut’ i nënshkruar dhe i datuar siç duhet është një marrëveshje kontraktuese dhe është ligjërisht detyrues.»—Anesthesiology News, tetor 1989.

Po, Dëshmitarët e Jehovait bashkëpunojnë duke ofruar siguri ligjore se një mjek ose spital, nuk do të mbajë përgjegjësi për bërjen e terapisë së kërkuar pa gjak. Siç rekomandohet prej ekspertëve në mjekësi, çdo Dëshmitar mban me vete një kartelë Dokument Mjekësor. Kjo përtërihet çdo vit dhe firmoset nga personi dhe nga dëshmitarë, shpesh njerëzit e tij më të afërt.

Në mars të vitit 1990, Gjykata e Lartë e Ontarios, Kanada, përforcoi një vendim që shprehej në mënyrë miratuese mbi këtë lloj dokumenti: «Kartela është një deklaratë e shkruar e një qëndrimi të bazuar, të cilën mbajtësi mund ta përdorë ligjërisht për të vendosur me shkrim një kufizim në marrëveshjen me mjekun.» Në Medicinsk Etik (1985), profesori Daniel Andersen shkruante: «Nëse ekziston një deklaratë e qartë me shkrim, ku pacienti thotë se është një Dëshmitar i Jehovait dhe nuk do gjak në asnjë rrethanë, respekti për të drejtën e vetëvendosjes së pacientit kërkon që kjo dëshirë të respektohet, tamam sikur të ishte shprehur gojarisht.»

Dëshmitarët firmosin, gjithashtu, formularët e spitalit në lidhje me miratimin. Një formular i tillë që përdoret në një spital të Fraiburgut, Gjermani, ka vendin ku mjeku mund të përshkruajë informacionin që i ka dhënë pacientit në lidhje me trajtimin. Pastaj, sipër firmave të mjekut dhe të pacientit, ky formular shton: «Si pjesëtar i grupit fetar të Dëshmitarëve të Jehovait, unë refuzoj kategorikisht përdorimin e gjakut ose përbërësve të gjakut të huaj gjatë operacionit që do më bëhet. Jam i vetëdijshëm se procedura e planifikuar dhe e nevojshme ka, në këtë mënyrë, një rrezik më të madh, për shkak të ndërlikimeve nga hemorragjia. Pas marrjes së informacionit të plotë, veçanërisht në lidhje me këtë aspekt, unë kërkoj që operacioni i nevojshëm të kryhet pa përdorur gjak të huaj ose përbërës të gjakut.»​—Herz Kreislauf, gusht 1987.

Në të vërtetë, terapia pa gjak mund të ketë një rrezikshmëri më të ulët. Por këtu theksohet fakti që pacientët Dëshmitarë e lirojnë me kënaqësi personelin mjekësor prej çdo problemi të panevojshëm, në mënyrë që ai të mund të përqendrohet në bërjen e asaj që ka marrë përsipër të bëjë, t’i ndihmojë njerëzit për t’u shëruar. Ky bashkëpunim është në dobinë e të gjithëve, siç shpjegonte dr. Anxhelos A. Kamburis në artikullin Operacione të rënda abdominale te Dëshmitarët e Jehovait:

«Kirurgu duhet ta konsiderojë si të detyrueshme marrëveshjen e bërë para operacionit dhe duhet t’i përmbahet, pavarësisht nga çfarë mund të ndodhë gjatë dhe pas operacionit. [Kjo] bën që pacientët të kenë një qëndrim pozitiv ndaj trajtimit të tyre kirurgjik dhe e kalon vëmendjen e kirurgut nga konsideratat ligjore e filozofike, tek ato kirurgjike e teknike, gjë që e lejon të operojë sa më mirë që mundet dhe t’u shërbejë interesave më të mira të pacientit të tij.»​—The American Surgeon, qershor 1987.

[Kutia në faqen 19]

«Abuzimi i teknologjisë mjekësore është një faktor i rëndësishëm në rritjen e shpenzimeve të tanishme për kujdesin shëndetësor. . . . Transfuzioni i gjakut është i një rëndësie të veçantë, për shkak të kostos së tij dhe të rrezikshmërisë së lartë. Për këtë arsye, transfuzioni i gjakut u klasifikua nga Komisioni i Përzier Amerikan mbi Akreditimin e Spitaleve (American Joint Commission on Accreditation of Hospitals) si ‘me vëllim të madh, me rreziqe të mëdha dhe i prirur për gabime’. »​—«Transfusion», korrik-gusht, 1989.

[Kutia në faqen 20]

Shtetet e Bashkuara: «Thelbi i nevojës për miratim nga ana e pacientit është koncepti etik i pavarësisë së individit që vendimet në lidhje me të ardhmen e dikujt duhet të merren nga vetë personi. Baza ligjore për të kërkuar miratimin qëndron në atë që një veprim mjekësor i kryer pa miratimin e pacientit përbën përdorim dhune.»​—«Informed Consent for Blood Transfusion», 1989.

Gjermani: «E drejta e pacientit për vetëvendosje qëndron mbi parimin e dhënies së ndihmës dhe ruajtjes së jetës. Si përfundim: asnjë transfuzion gjaku kundër vullnetit të pacientit.»​—«Herz Kreislauf», gusht 1987.

[Kutia në faqen 21]

«Kam vënë re se familjet [e Dëshmitarëve të Jehovait] janë shumë të bashkuara dhe me shumë dashuri për njëri-tjetrin,—pohon dr. Lorens S. Frankel. —Fëmijët janë të edukuar, të dashur dhe plot respekt për të tjerët. . . . Duket madje se ekziston një nënshtrim më i madh ndaj udhëzimeve të mjekut, gjë që shpreh ndoshta përpjekjen për të treguar gatishmërinë e tyre ndaj pranimit të ndërhyrjes mjekësore, deri në kufijtë e lejuar prej bindjeve të tyre.»​—Reparti i Pediatrisë, Spitali dhe Instituti i tumoreve M. D. Anderson, Hjuston, SHBA, 1985.

[Kutia në faqen 22]

«Kam frikë se nuk është e pazakontë,—komenton dr. Xheims L. Fleçer, i Riu,—që arroganca profesionale t’i zërë vendin gjykimit të shëndoshë mjekësor. Terapitë që konsiderohen si ‘më të mirat sot’, nesër modifikohen ose hidhen tej. Kush është më i rrezikshëm: një ‘prind fetar’ apo një mjek arrogant që është i bindur se terapia që propozon ai është absolutisht e domosdoshme?»​—«Pediatrics», tetor 1988.