«MI ACHʼUNOJ ti jaʼ Skʼop Dios li Vivliae xchiʼuk ti jaʼ sventa li krixchanoetike, jaʼ skʼan xal ti chchiʼinot ta loʼil li Diose. [...] Mi ataojbe sbalil ta akuxlejal li kʼusi achʼunoj ta arelijione, yuʼun me kʼun ta aʼibel smelolal li Vivlia chatunese.» Taje jaʼ la stsʼiba li maestro Alan S. Duthie li ta slivro ti xi sbie: Bible Translations and How to Choose Between Them.

Mi jkʼanojtik li Skʼop Diose jaʼ jech ta jnoptik kʼuchaʼal laj yal li maestro Alane. Jchʼunojtik ta melel ti jaʼ yakʼoj «ta naʼel Dios skotol li Tsʼibetike xchiʼuk toj jtunel sventa chanubtasel, tukʼibtasel, beiltasel xchiʼuk tojobtasel ta tukʼilal» (2 Timoteo 3:16). Li Vivliae maʼuk noʼox jlik voʼneal livro, yuʼun «kuxul [...], oy sjuʼel», tskoltautik sventa stsal kuʼuntik li vokoliletik ta jnuptantik ta jkuxlejaltike (Evreos 4:12). Jaʼ yuʼun, li Vivliae skʼan lekuk kʼun ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan jelubtasbile, sventa xaʼibeik smelolal xchiʼuk xakʼ ta xkuxlejalik li buchʼutik tskʼelike. Jech oxal, li Achʼ Testamento, ti jech ojtikinbil li jvokʼ Vivliae, laj yichʼ tsʼibael ta griego ti kʼun ta aʼiele, maʼuk ta jtos griego ti tsots ta aʼiel jech kʼuchaʼal la stunes li Platón xchiʼuk li yan filosofoetike. Jech ta melel, li Vivliae laj yichʼ tsʼibael sventa skʼelik xchiʼuk xaʼibeik smelolal skotol krixchanoetik.

Jech oxal, li achʼtik toe yichʼoj lokʼesel epal Vivliaetik ta jeltos kʼopetik. Jutuk mu skotoluk staojbeik lek sbalil. Li avie mu xa toj vokoluk sventa sta jlikuk Svivliaik li krixchanoetike. Akʼo mi jech, li achʼ Vivliaetike muʼyuk lek tukʼ jelubtasbil xchiʼuk vokol ta aʼibel smelolal. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy jlom ti muʼyuk jamal chal ti bu oy li animaetike xchiʼuk ti kʼusi sbi li melel Diose.

Jaʼ yuʼun, li buchʼutik skʼanojik li Skʼop Diose xmuyubajik la xchʼamik li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis kʼalal lokʼ ta tsotsile, li stestigotak Jeovae la slokʼesik ta 26 yuʼun disiembre ta 2014 li achʼ Vivlia taje. Stuk noʼox jech li Vivlia taje, yuʼun li buchʼutik la sjelubtasike muʼyuk la skoʼoltas sjolik xchiʼuk li jecheʼ relijionetike. Li avie, li  buchʼutik chkʼopojik ta tsotsile xuʼ xa xaʼibeik lek smelolal li Vivliae, ti mu toʼox jechuk li ta voʼnee. Pe xuʼ van xi chanope: «¿Buchʼu la sbain skʼelel kʼalal laj yichʼ jelubtasel li Vivlia taje?».

Li buchʼutik chkʼopojik ta tsotsile xuʼ van muʼyuk bu xaʼibeik-o skʼoplal li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e]. Pe li Vivlia taje laj yichʼ lokʼesel ta inglés ta 1950, jaʼ la slokʼes li Watch Tower Bible and Tract Society, ti jaʼ jun organisasion internasional ti oy xa ta sjabilal slokʼesoj epal Vivliaetik ta jeltos kʼopetike. Li revista La Atalaya 1 yuʼun fevrero ta 1951 xi laj yale: «Li buchʼutik la sjelubtasik li Vivliae yalojik [...] ti mu skʼanik ti xvinaj skʼoplalike, pe li kʼusi mas oy ta yoʼontonike jaʼ ti muuk xichʼ akʼel ta ojtikinel sbiik kʼalal kuxulik toe xchiʼuk kʼalal mi chamemik xaʼoxe. Yuʼun li kʼusi tskʼanike jaʼ ti jaʼuk te xichʼ akʼel ta ojtikinel sbi li kuxul xchiʼuk melel Diose».

Li ta 1961 laj yichʼ lokʼesel sliklej li Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, ta jlik noʼox laj yichʼ pasel. Akʼo mi mu stakʼ nabel-o sbiik li buchʼutik la sjelubtasik li Vivliae, xuʼ jpat koʼontontik ti melel snaʼ xkʼopojike xchiʼuk ti yichʼojik lek ta mukʼ li Diose. Li Vivlia ti laj yichʼ chaʼachʼubtasel ta 2013, xi chal li ta slikeb loʼile: «Chkalkutik avaʼiik ti toj tsots skʼoplal li aʼyej ti yichʼoj tal li Skʼop Diose. Jech oxal, kʼalal la jchaʼkʼelkutik li Chʼul Tsʼibetike, solel lek la jkʼelkutik li kʼusi chale yuʼun kichʼojkutik tajek ta mukʼ. Voʼon oy ta jba chkaʼikutik ti tukʼuk xichʼ jelubtasel li aʼyej yichʼoj tale. [...] Li kʼusi oy ta koʼontonkutike maʼuk noʼox ti tukʼ xichʼ jelubtasel tal li ta orijinale, yuʼun ta jkʼankutik ti jamaluk ta aʼiel xchiʼuk ti kʼunuk ta aʼiele».

¿Mi lek van tajek chanunajemik li buchʼutik la sjelubtasik li Vivlia taje? Oy junantik li buchʼutik chchanbeik skʼoplal Vivliae, chalik ti mi muʼyuk la chichʼ akʼbel ta ojtikinel sbiik li jelubtasej kʼopetike xchiʼuk mi muʼyuk la sprevail ti chanunajemik leke, muʼyuk la kʼusi xtun-o li yabtelike; skʼan la xichʼ chʼayel batel. Akʼo mi jech, mu skotoluk jech tsnopik li buchʼutik lek chanunajemike. Li Alan S. Duthie xi la stsʼiba ta sventa taje: «Mi jnabetik sbiik li buchʼutik la slokʼesik o la sjelubtasik li Vivliae, ¿mi tskoltautik van sventa xkakʼtik venta mi lek tukʼ o chopol laj yichʼ jelubtasel? Xuʼ van mu skoltautik. Ti kʼuxi noʼox xuʼ xkakʼtik ventae jaʼ mi la jkʼeltik lek li kʼusitik yichʼoj tale». *

Li avie, pasbil xa mas ta 219,929,000 ta lik li Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras, ti pasbil ta sliklejal o jvokʼ noʼox ta 128 jeltos kʼopetike. ¿Kʼusi te yakʼojik venta li buchʼutik tskʼelik li Vivlia taje?

Li Jesuse xi la xchanubtas ta spasel orasion li yajchankʼoptake: «Jtotik ta vinajel, akʼo yichʼ chʼultajesel li abie» (Mateo 6:9). Akʼo mi jech, jutuk mu skotoluk li Vivliaetike muʼyuk yichʼoj tal li sbi Diose, sjelojik ta «Kajval», «Dios» o «Mukʼul Dios». Pe li ta voʼneal tsʼibetike yichʼoj tal li sbi Diose, ti jaʼ Jeovae, li ta Tsʼibetik ta Evreo Kʼope yichʼoj tal jutuk mu 7,000 ta velta (Éxodo 3:14, Ch, kʼelo li tsʼib ta yok vune). Te van jayibuk jabil ta tsʼakal kʼalal tsuts stsʼibael li Chʼul Tsʼibetik ti yakʼoj ta naʼel Diose, li judaetike laj yiktaik stunesel li sbi Dios ta skoj ti chiʼik ta stunesele xchiʼuk ti xchʼunojik ta sventa li labtael o metsʼtaele. Kʼalal chamik li yajtakboltak Jesuse, li stsobobbail yajtsʼaklomtak Kristoe lik xchʼunik ti mu stakʼ tunesel li sbi Dios jech kʼuchaʼal tsnopik yantike (Echos 20:29, 30; 1 Timoteo 4:1). Li buchʼutik la spasik kopiar li jlom Tsʼibetike lik stupʼik li biil Jeovae, jaʼ xa la stunesik li jpʼel kʼop Kýrios ti jaʼ skʼan xal «Kajval» xchiʼuk li jpʼel kʼop Theós, ti jaʼ skʼan xal «Dios».

Li biil Jeovae te chvinaj 237 ta velta li ta Tsʼibetik ta Griego Kʼop ti chalbe skʼoplal Kristoe, o Achʼ Testamento. Jaʼ yuʼun, li Komite sventa Chʼul Tsʼibetike la snopik ti tstikʼbeik li sbi Dios ti bu onoʼox oy li ta orijinale. Pe taje maʼuk ti yuʼun jech noʼox tskʼan yoʼontonike, yuʼun la sabeik baʼyel lek skʼoplal. Jun skʼelobile, li ta Lukas 4:18 te lokʼem tal ta  Isaías 61:1, li ta orijinale te yichʼoj tal li sbi Diose. * Jech oxal, li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e] xi chal li ta Lukas 4:18: «Liʼ oy ta jtojolal li xchʼul espiritu Jeovae, yuʼun la stʼujun sventa chkalbe lekil aʼyejetik li buchʼutik abol sbaike».

Kʼalal chichʼ tunesbel li sbi Diose chkoltaatik li buchʼutik tskʼelik Vivlia sventa xchanik ti mu xkoʼolajik li Jeovae xchiʼuk li Jesukristoe. Jech kʼuchaʼal liʼe, oy epal Vivliaetik ti xi jelubtasbil li ta Mateo 22:44: «Li Kajvale xi laj yalbe li Kajvale». (Biblia Jubileo 2000.) Pe ¿buchʼu ti chkʼopoje xchiʼuk buchʼu ti chichʼ kʼoponele? Li versikulo taje te lokʼem ta Salmo 110:1, ti te chalbe sbi Dios li ta voʼneal evreo kʼope. Jaʼ yuʼun, li ta Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e] xi laj yichʼ jelubtasel li ta Mateo 22:44: «Xi albat yuʼun Jeova li Kajvale». Toj tsots skʼoplal ti xkaʼibetik smelolal ti chal Vivlia ti mu xkoʼolaj xchiʼuk Jeova li Jesuse, yuʼun xuʼ jta-o jkolebaltik (Markos 13:32; Juan 8:17, 18; 14:28). Li ta Echos 2:21 xi chale: «Skotol li buchʼu tskʼan vokol ta sbi Jeovae jaʼ chkol».

Oy to kʼusi yan ti mu xkoʼolaj-o li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e]. Kʼalal laj yichʼ jelubtasele jaʼ mas te laj yichʼ lokʼesel tal li ta tsʼibetik ta griego ti jaʼ yuʼun Westcott xchiʼuk Hort, ti solel lek skʼelojbeik skʼoplale. Jech xtok, laj yichʼ kʼelel yan papiroetik, li tsʼibetik ti jaʼ yuʼun Nestle xchiʼuk Aland xchiʼuk li ta Sociedades Bíblicas Unidas. Laj yichʼ lek kʼelel sventa tukʼ xichʼ jelubtasel tal li ta orijinale, ti jamaluk ta aʼiele xchiʼuk kʼunuk ta aʼiele. Taje jaʼ koltavan sventa muuk xjel ti kʼu yelan tsʼibabil li ta orijinale. Jech xtok chkoltavan sventa xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi mu toʼox xkaʼitike.

 Li ta Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e] laj yichʼ akʼel persa ti jechuk xichʼ tunesel li verboetik kʼuchaʼal ta orijinale. Li ta jeltos kʼopetik avie, li verboetike oy oxtos kʼu yelan ta tunesel, li june jaʼ ta sventa li kʼusi kʼotem xa ta pasele, li xchibale jaʼ ta sventa li kʼusi yakal chkʼot ta pasele xchiʼuk li yoxibale jaʼ ta sventa li kʼusi chkʼot ta pasel ta jelavele. Li verboetik ta griego eke chalbe skʼoplal kʼusitik ti jlikel noʼox chkʼot ta pasele, ti kʼot xa ta pasele o ti chichʼ-o pasilanele. Jkʼelbetik skʼoplal li kʼusi laj yal Jesus ta Mateo 6:33. Kʼalal chichʼ jelubtasel li jun verbo ta griego «saʼel» xie, chakʼ ta aʼiel ti chichʼ-o pasilanele. Sventa xkaʼibetik lek smelolal li kʼusi laj yal Jesuse, xi laj yichʼ jelubtasel li versikulo taje: «Saʼilanik me baʼyel chaʼa li Ajvalilal yuʼun Dios xchiʼuk li stukʼilale, vaʼun ta me xakʼboxuk skotol li yan kʼusitik taje». Li ta Mateo 7:7 eke xi laj yichʼ jelubtasele: «Kʼanilanik, vaʼun cha-akʼbatik; saʼilanik, vaʼun chataik; kʼojilanik li tiʼ nae, vaʼun chajambatik» (Romanos 1:32; 6:2; Galatas 5:15).

Toj jtunelik li tsʼibetik ta yok vun ti yichʼoj tal li Vivlia liʼe. Oy junantik tsʼibetik ta yok vun ti chal kʼu yelan ta alel ta junantik variante li jpʼelantik kʼop ta tsotsile. Jun skʼelobile, li jpʼel kʼop «kots» ti te chichʼ tael ta Juan 13:38, oy jlom ti jelel kʼusi chtal ta sjolik li buchʼutik chkʼopojik ta tsotsile. Li ta junantik munisipioe mi jsetʼuk snaʼik kʼusi jaʼ. Jaʼ yuʼun laj yichʼ akʼel tsʼib ta yok vun ti bu chalbe skʼoplal kʼuxi chalik li ta junantik munisipioe: «kelem» o «totorin». Jech xtok laj yichʼ akʼel yan tsʼibetik ta yok vun ti bu tsjambe mas smelolal jpʼelantik kʼope. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta Mateo 5:31 xchiʼuk li ta Markos 10:2 chalbe skʼoplal kʼalal oy buchʼu ‹tsutes-o sbaike›, pe kʼalal chichʼ tunesel ta tsotsil li jpʼel kʼop taje, maʼuk chtal ta joltik ti jaʼ li buchʼutik chtuchʼ snupunelik ta registro civile. Jaʼ yuʼun, li ta tsʼib ta yok vune chalbe smelolal ti kʼalal laj yichʼ tsʼibael ta voʼneal griego li tekstoetik taje, jaʼ skʼoplal li xtuchʼel nupunel ta registro civile.

Li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis ta tsotsile jaʼ to noʼox yuni likeb, yuʼun nopbil ti chichʼ jelubtasel sliklej li Vivliae. ¿Mi xuʼ jpat koʼontontik ti lek tukʼ laj yichʼ jelubtasel xchiʼuk ti jamal ta aʼiel kʼuchaʼal inglés li Vivlia taje?

¡Xuʼ jpat koʼontontik! Taje jaʼ koliyal li Jtsop Jbeiltasvanej yuʼun Stestigotak Jeova ti jaʼ tskʼelik li abtelal sventa sjelubtasel kʼopetike. Li stukike laj xa snopik ti skʼan xichʼ jelubtasel ta yan kʼopetik li Vivliae, pe taje maʼuk noʼox jun krixchano tspas, jaʼ yuʼun stʼujojik jayvoʼ jelubtasej kʼopetik ta spʼejel Balumil sventa spasik li abtelal taje. Jech xtok, li Departamento sventa Koltael ta Jelubtasej Kʼop (Departamento de Servicios de Traducción) ti te oy li ta smeʼ nail abtelal yuʼun stestigo Jeovae jaʼ tskoltaik li jelubtasej kʼopetike, chkoltavanik ta stakʼel li kʼusitik tsjakʼik li jelubtasej kʼopetike xchiʼuk jaʼ oy ta sbaik tskʼelik ti koʼoluk xichʼ jelubtasel ta jeltos kʼopetik li Traducción del Nuevo Mundo sbie. Jech noxtok pasbil jun programa ti Watchtower Translation System sbi sventa chkoltaatik li buchʼutik tsjelubtasik ta yan kʼop li Vivliae. Li programa taje ep kʼusitik yichʼoj, li jtose jaʼ ti chakʼ ta ilel kʼuxi yichʼoj jelubtasel ta inglés li jujupʼel kʼop ta evreo xchiʼuk ta griegoe xchiʼuk toj jtunel sventa xichʼ naʼel kʼusi jpʼelukal kʼop xuʼ xichʼ tunesel kʼalal chichʼ jelubtasel ta yan kʼopetike. Li programa taje xchiʼuk yan programaetike chkoltaatik ta spasel yabtelik li jelubtasej kʼopetike, akʼo mi jech, li buchʼutik la sjelubtasik ta tsotsil li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis[e] solel tsots abtejik sventa jechuk lek tukʼ laj yichʼ pasel xchiʼuk jamaluk ta aʼiel kʼuchaʼal ta inglese.

Ti kʼuxi chvinaj mi lek laj yichʼ jelubtasel li Vivlia taje jaʼ ti kʼu yelan tstabeik sbalil li krixchanoetike. Ta jtijkutik avoʼontonik ti xakʼanbe stestigotak Jeova li Chʼul Tsʼibetik ta Mateo kʼalal ta Apokalipsis sventa xachane. Kʼalal mi la akʼan jlikuke, toj labal sba chavil li kʼusitik yichʼoj tale, jech kʼuchaʼal ti lek mukʼtik xvinaj li sletrail sventa mu toj vokoluk ta kʼelele, li ta slikeb jujun livroe yichʼoj tal saʼobil sventa skoltautik ta saʼel li tekstoetike. Jech xtok, li achʼ Vivlia taje xuʼ jmoj xakʼel xchiʼuk li foyeto Koltael sventa xchanel Skʼop Dios, ti yichʼoj talel mapaetik xchiʼuk apendiseetike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti xuʼ xapat avoʼonton ti jaʼ skʼop stuk Jeova ti kʼun ta aʼibel smelolale.