E WHAKATAKI ana he tangata no New York (U.T.A.): “Taku tama a Jonathan i toro atu ki ana hoa, torutoru noa nga maero te tawhiti. Ko taku wahine, a Valentina, kahore i pai kia haere ia ki kō i ona hoa. Ka āmaimai tonu ia i nga waka haere. Otira, te hiahiatanga o Jonathan he mihini hiko, he toa mahi hoki tā ana hoa, ka mahi whakaako ia. I te kāinga ano ahau i te hauauru o Manhattan, New York. Taku wahine i toro atu ki tona whanau i Pueto Riko. ‘Ka hoki tonu mai a Jonathan,’ ki tooku whakaaro. No reira ano ka tangi te pere o te kuwaha. ‘Ko ia tuturu tena.’ E hara. Ko te pirihimana me nga kaimahi hauora mo nga mea ohotata. ‘E mohio ana koe no wai tenei raihana taraiwa?’ e patai ana te āpiha pirihimana. ‘Ae, no taku tamaiti, na Jonathan.’ ‘He rongo kino ta matou ki a koe. He aitua, ā . . . to tama, . . . to tama kua mate.’ Ko taku whakaaro tuatahi i penei, ‘Kahore e pono ana!’ Na tera mea whakaoho i whakakowhera he motu i o maua ngakau; e whakaora tonu ana i nga tau i muri mai.”

 E tuhi ana tetahi matua no Barcelona (Pania): “I nga wā o muri, i Pania i te tekau tau o 1960, he whanau harihari matou. Ko María tera, taku hoa wahine, me a maua tamariki tokotoru, ko David, Paquito, me Isabel, o ratou tau 13, 11, 9 mo ia o ratou.

“I tetahi ra o Maehe 1963, ka hoki mai a Paquito i te kura, amuamu ana i te mamae kaha o tana mātenga. Kuare ana maua he aha te putake o te mate—engari hore i roa. E toru haora i muri ka mate ia. Na te mate ikura roro i tapahi ohorere tona oranga.

“Kua 30 tau te matenga o Paquito. Otira, ko te mamae hōhonu kei a maua ki tenei ra. Kahore rawa he huarahi mo nga mātua ina mate he kōhungahunga, kia kore e whakaaro kua ngaro tetahi wāhanga o raua ake—ahakoa he aha te wā kua pahure, e hia atu ranei a raua tamariki.”

Enei mea tokorua e whakaahua mai ana i te  hōhonutanga me te roanga ake o te whara ki nga mātua ina mate he kōhungahunga. He tika nga kupu a tetahi takuta i tuhi ai: “Te mate o te kōhungahunga, he mea hinepouri me te ngaukino, nui atu i te mate o tetahi kua kaumatua ake, i te mea te kōhunghunga te mea mutunga o te whanau kia mate. . . . Te matenga o te kōhungahunga e tohu ana kua ngaro nga moemoea mo a mua, nga whanaungatanga [tamaiti hoki, hunaonga, mokopuna], nga mahi . . . hore nei ano i whiwhi ki enei painga.” Tenei rongo i te mamae o te ngaronga e pa ana hoki ki etahi atu waahine kua mate te pēpi i te materoto.

Ka whakamarama te hoa wahine pouri: “Taku tane, ko Russell, i mahi tuku rongoa ia i te Moana-Nui-a-Kiwa i te wā o te Pakanga II o te Ao. I kite ia, a he morehu hoki ia mo etahi pakanga whakawehiwehi. Hoki mai ana ia ki te Unaite Teite ki te noho mārire. I muri iho ka mahi ia hei minita mo te Kupu a te Atua. I a ia i nga tau mai i te 60 ki te 65 ka timata nga tohu o te mate ngakau. Whai ana kia kakama tonu ia. Waihoki i tetahi ra o Hūrae 1988, ka pā kaha ki a ia te mate manawa, ka mate ia. He mea whakaiki tōna ngaronga. Ahakoa kia mea atu haere ra kihai i rite mōku. E hara noa ia i taku hoa tāne ānake. Ko ia tōku hoa pai rawa. E 40 nga tau i piri tahi ai maua. Inaianei, te ahua nei kā pā mai tetahi tino mokemoketanga.”

He torutoru noa enei o nga mano aitua e tūkino ana i nga whanau ia rā whakaputa noa i te ao katoa. Te nuinga hoki o te iwi e pouri ana ka mea, ina tangohia atu e te mate to kōhungahunga, to hoa tāne, to hoa wahine, to matua, to hoa, ka rite ano ki ta Paora te kaituhi Karaitiana i hua ai, “te hoariri whakamutunga.” He maha tonu nga wā, ko te whakaaro tuatahi mo enei rongo kino rawa, he whakateka, “Kahore e pono ana! E kore ahau e whakapono.” Etahi atu whakaaro ka aru muri mai, ka kite nei tatou.​—1 Koroniti 15:25, 26.

Otira, i mua i to tatou whakaaroarotanga i nga ahuatanga o te pouri, me whakautu tatou i etahi patai whai tikanga. Ina mate, koia ranei tera ko te mutunga mo tera tangata? He tumanako ano ranei ka kite ano tatou i a ratou i arohaina?

Na te kaituhi Paipera na Paora i homai te tumanako whakamāma mai i te “hoariri whakamutunga,” te mate. I tuhi ia: ‘Te mate ka whakakahoretia.’ “Ko te hoariri whakamutunga e whakakoretia ko te mate.” (1 Koroniti 15:26, The New English Bible) Mea pehea a Paora i mohio tuturu ai? No te mea he mea ako ia na tetahi i whakaaratia mai i te mate, a Ihu Karaiti. (Nga Mahi 9:3-19) No reira ano hoki a Paora i tuhi ai: “Na te tangata [Arama] nei hoki te mate, waihoki na te tangata [Ihu Karaiti] te aranga o te hunga mate. I roto hoki i a Arama ka mate katoa nga tangata, waihoki i roto i a te Karaiti ka whakaorangia katoatia.”​—1 Koroniti 15:21, 22.

I tino pouri a Ihu i tōna tutakitanga ki tetahi pouaru o Naina, ka kite hoki i tāna tama kua mate. Whakamarama ana te Paipera: “A, ka whakatata [e Ihu] ki te kuwaha o te pa [Naina], na, he tupapaku tera e kauhoatia ana mai, he huatahi na tona whaea, a he pouaru tera: he tokomaha o te pa e haere tahi ana me ia. A, i te kitenga o te Ariki i a ia, ka aroha ki a ia, ka mea ki a ia, Kaua e tangi. Na ka whakatata ia, ka pa ki te kauhoa: a tu tonu nga kaikauhoa. Na ko tana meatanga, E tama, ko taku kupu tenei ki a koe, E ara. Na ka noho te tupapaku ki runga, ka anga ka korero. A hoatu ana ia e ia ki tona whaea. Na ka tau te wehi ki a ratou  katoa: ka whakakororia i te Atua, ka mea, Kua puta ake i roto i a tatou he poropiti nui; A, kua titiro mai hoki te Atua ki tana iwi.” Kitea ana te pā aroha o Ihu, a whakaaratia ana e ia te tama a te pouaru! Me toko whakaaro ake he aha e whakaōwhititia ana mo a mua!​—Ruka 7:12-16.

I reira, i mua i nga kite mata, ka mahia e Ihu te whakaaratanga e kore e warewaretia. He tohu o te whakaaratanga i waitohua mai e ia i mua atu i tenei, he whakaoranga ki runga i te whenua i raro i te “rangi hou.” I tera wā i mea Ihu: “Kaua e miharo ki tenei: no te mea meake puta te wa, e rongo ai i tona reo nga tangata katoa i roto i nga urupa, a ka puta.”​—Whakakitenga 21:1, 3, 4; Hoani 5:28, 29; 2 Pita 3:13.

Etahi atu kite mata o tetahi whakaaratanga ko Pita, me etahi o te 12 i haeretahi me Ihu i ona haerenga. I rongo hoki ratou i a Ihu kua whakaaratia, e korero ana i te taha o te Moana o Kariri. Mea ana te tuhituhinga: “Ka mea a Ihu ki a ratou, Haere mai ki te kai. Heoi kihai tetahi o nga akonga i maia ki te ui ki a ia, Ko wai koe? i mohio hoki ko te Ariki. Na ka haere a Ihu, ka mau ki te taro, a hoatu ana e ia ki a ratou, me nga ika. Ko te toru tenei o nga putanga o Ihu ki ana akonga, i muri i tona aranga ake i te hunga mate.”​—Hoani 21:12-14.

No reira i tuhi mohio tuturu ai a Pita: “Kia whakapaingia te Atua, te Matua o to tatou Ariki, a Ihu Karaiti, nana nei, na tana mahi tohu e nui nei, tatou i whanau hou ai ki te tumanako ora, i a Ihu Karaiti ka ara ake nei i te hunga mate.”​—1 Pita 1:3.

Whakapuaki ana te apotoro a Paora i tona whakapono i tenei tumanako, i tona meatanga: “E whakapono ana hoki ahau ki nga mea katoa kua oti te whakarite i roto i te ture, kua oti hoki te tuhituhi ki ta nga poropiti: E tumanako ana ki ta te Atua, ki ta enei ano hoki e whakaae nei, ara tenei ake ka ara te hunga mate, nga tangata tika, nga tangata he.”—Nga Mahi 24:14, 15.

He maha nga miriona tangata ka whiwhi i tenei tumanako mārō, ara ka kite ano i nga mea i arohaina i runga ano i te whenua, engari i raro i nga ahuatanga rerekē. He aha enei ahuatanga? Etahi atu whakamarama i te putake Paipera o tenei tumanako mo a tatou i arohaina kua ngaro nei ka whiriwhiritia i te wāhanga mutunga o tenei nuinga pepa, te taitara, “Te Tumanako Tuturu mo te Hunga Mate.”

Hei timata, tera tatou me whakaaroaro i etahi o āu patai meina koe e pouri ana mo te ngaronga o tāu i aroha ai: He tikanga tonu ranei me pouri penei? Me pehea ahau e noho tonu ai me taku pouritanga? He aha nga awhina whakakaha mai a etahi? Me pehea taku awhina i etahi e pouri ana? Te tikanga matua, He aha ta te Paipera i kī ai hei tumanako tuturu mo te hunga mate? E kite ano ranei ahau i āku i aroha ai? I hea?