NE FAI MAI penei se tagata mai Niu Ioki (i te Iunaite Sitete o Amelika): “Ne āsi atu taku tama ko Ionatana ki ana taugasoa kolā e ‵nofo i ne nāi maila te ‵mao. Ne seki fiafia taku avaga ko Valenitina ke fanatu a ia ki konā. Ne manavase faeloa a ia ki te uke o motokā. Kae ne fiafia malosi a ia ki mea tau iti, kae ne isi se fale galue o tena taugasoa telā ne mafai ei o fakamasani aka a ia ki te galuega tenā. Ne nofo atu au i te feitu ki togāla o Manhattan, i Niu Ioki. Ne āsi atu taku avaga ki tena kāiga i Puerto Rico. ‘Ko pili o foki mai a Ionatana,’ ko toku manatu. Ne tagi mai te pēle i te mataloa. ‘Ia, ko ia tenā.’ Kae e se ko ia. Ko te kau pulisimani mo tino mai te fakaimasaki. ‘E iloa ne koe te laisene fakatele motokā tenei?’ ko te fesili a te pulisimani. ‘Ao, ko te laisene o taku tama, ko Ionatana.’ ‘E isi se motou tala sē ‵lei mō koe. Ne tupu se mea fakafuasei, kae ko . . . tau tama, . . . tau tama ko mate.’ Toku manatu muamua ne fai penei, ‘Au e se talitonu ki ei!’ Ne ‵mae ‵ki mā loto i te tala faka‵poi tenā, kae koi logo‵mae eiloa maua i ei faitalia te fia o tausaga mai tua ifo i ei.”

 Ne tusi mai penei se tamana mai Barcelona (i Sepania): “I tausaga e sefulu mai tua ifo o te 1960 ne fai matou mo fai se kāiga fiafia i Sepania. Ko taku avaga ko Malia, mo mā tama‵liki e tokotolu ko Tavita, Pakuito, mo Isapela kolā ko taki 13, 11, kae 9 olotou tausaga.

“E tasi te aso i a Mati i te 1963, ne foki mai a Pakuito mai te akoga kae ne tagi mai me e ‵mae malosi tena ulu. Ne ‵segi maua me se a te pogai—kae seki leva ne maina maua i ei. Ne mate a ia i te tolu itula mai tua ifo i ei. Ne tupu fakafuasei se fakalavelave i tena fāiai kae ne mate a ia i ei.

“Ne mate atu a Pakuito i te 30 tupu tausaga ko ‵teka. Kae e tiga eiloa te leva, koi logo‵mae malosi maua i ei ke oko eiloa ki te taimi nei. E se mafai lele eiloa o galo i mātua se tamaliki kae e se ma‵natu aka laua me ko galo atu i ei se vaega totino o laua—faitalia me e pefea te leva o te taimi io me ko te tokouke o lā tama‵liki.”

 A te avā tala konei o mātua kolā ko ‵galo i a latou olotou tama‵liki, e fakaasi mai i ei me e pefea te faigata mo te leva o te logo‵mae māfai ko mate atu se tamaliki. E pefea te ‵tonu o pati konei a te tokitā telā ne tusi mai penei: “E sili atu te faigata mo te fakafanoanoa mai o te mate o se tamaliki i lō te mate o se tino e tai matua me e se ti ma‵natu sāle aka a tino me ka mate se tamaliki. . . . A te mate o so se tamaliki ko te ‵galo atu foki o fakamoemoega mō aso mai mua, fesokotakiga [mo se tama, se avaga a te tamaliki tagata, ne mokopuna], mea . . . kolā ko se mafai nei o fiafia ki ei.” Kae e mafai foki o oko atu te lagonaga fakafanoanoa tenā ki te fafine telā ko to tena pepe.

Ne fakamatala mai penei se fafine telā ko galo tena tino pele: “Ne galue taku avaga, ko Lasalo, e pelā me se tino e fesoasoani ki te kau tokitā i te faiga o te Taua i te Lua a te Lalolagi i te Pasefika. Ne matea ne ia a nisi taua fakama‵taku kae ne sao atu i ei. Ne toe foki mai a ia ki te Iunaite Sitete ki se olaga filemu. Ne galue fakamuli a ia pelā me se faifeau o te Muna a te Atua. Ne fatoā kātoa te 60 o ona tausaga kae ne kamata o vāivāi tena fatu. Ne taumafai a ia o galue malosi. Kae e tasi te aso, i a Iulai i te 1988, ne poko malosi a ia ne te fatu vāivāi kae ne mate i ei. Ne faigata ‵ki tena mate. Ne seki mafai o fakamāvae faka‵lei maua. Ne seki fai fua a ia mo fai taku avaga. Ko ia foki ko toku toe taugasoa pele. E 40 tausaga ne fakatasi ei maua i te olaga nei. Ko foliga mai nei me ko ‵kese toku lagonaga i a au ko nofo tokotasi.”

Konei a nāi tala mai te fia afe o tala fakafanoanoa kolā e fe‵paki mo kāiga i te lalolagi kātoa i aso takitasi. E pelā mo pati a te tokoukega o tino fanoa‵noa, kafai ko ave keatea i te mate tau tamaliki, tau avaga, tou mātua, io me ko tou taugasoa, ko tonu ei a te faigāmuna a te tino tusitala Kelisiano, ko Paulo, me i te mate ko “te toe fili.” A te faiga masani muamua ki se tala fakafanoanoa penā ko te sē fia talitonu ki ei. “E se tonu! Au e se talitonu ki ei.” E ‵soko atu ki ei a nisi lagonaga, e pelā mo te mea ka matea atu ne tatou.—1 Kolinito 15:25, 26.

Kae koi tuai o mafau‵fau tatou ki lagonaga fakafanoanoa, ke na tali aka ne tatou a nisi fesili tāua. E mata, ko palele atu te tino māfai ko mate a ia? E isi se fakamoemoega me ka toe fetaui tatou mo ‵tou tino pele?

Ne tuku mai ne te tino tusitala o te Tusi Tapu, ko Paulo, se fakamoemoega e uiga ki te fakatapūga ki te “toe fili,” ko te mate. Ne tusi mai a ia penei: “A te toe fili e tau o fakatakavale, ko te mate.” “A te ‵toe fili ke fakapalele atu ko te mate.” (1 Kolinito 15:26, The New English Bible) Kaia ne iloa tonu ei ne Paulo te mea tenā? Me ne fakaakoga a ia ne te tino telā ne toe fakaola mai i te mate, ko Iesu Keliso. (Galuega 9:3-19) Tenā foki loa te pogai ne mafai ei o tusi mai penei a Paulo: “Me ne oko mai a te mate i te tino e tokotasi ko Atamu, ne oko mai foki a te toetu i te tino e tokotasi ko [Iesu] Keliso. Ne ‵mate katoa tino i te agasala a Atamu; tela la, ka fakaolagina tino katoa i a Keliso.”—1 Kolinito 15:21, 22.

Ne fanoanoa malosi a Iesu i te taimi ne fetaui ei laua mo te fafine ko mate tena avaga mai i Naina kae matea atu ne ia te tama a te fafine tenā ko mate. E fai mai penei te tala i te Tusi Tapu: “I tena okoga ki te mataloa o te fa‵kai [ko Naina], e isi ne tino ne solo mai i kona, e amo ne latou te tino mate, ka ulu mai ki tua. A te tino mate ko te tama tagata eiloa e tokotasi a te fafine ko mate tena avaga, kae tokouke a tino mai i te fa‵kai ne o‵mai fakatasi mo ia. I te itula ne lavea ei ne te Aliki te fafine, a tena loto ne fonu i te alofa ki a ia, kae ne faipati atu ki a ia penei, ‘Sa tagi.’ Ne saele atu a Iesu kae ne puke ki te pusa o te tino mate, kae ne ‵tu a tino kola e amo ne latou. Ne faipati atu penei a Iesu, ‘Te tamataene! Au e muna atu ki a koe, tu ki luga!’ Ne  nofotu ake ki luga a te tino mate kae kamata o faipati, kae ne tuku atu a ia ne Iesu ki tona matua. Ko oko eiloa i te ma‵taku o tino katoa, kae ‵viki ki te Atua penei: ‘Ko sae mai nei se pelofeta sili mo tatou, mo te Atua ko oko mai o fakasao ona tino!’” Onoono la, me ne fakaosofia a Iesu ona ko tena alofa, kae ne toe fakaola aka ei ne ia te tama a te fafine ne mate tena avaga! Ke na mafau‵fau la ki te uiga o te mea tenā mō aso mai mua nei!—Luka 7:12-16.

I konā loa, i mua o tino kolā ne ‵kilo tonu atu ki ei, ne fai ne Iesu se toetuga telā e se mafai o toe puli. Ko te tamā fakaasiga tenā o te toetuga telā ko oti ne ‵valo mai ne ia a koi tuai o tupu te mea tenā, ko te toe‵tumaiga fakamuli ki te lalolagi mai lalo i te “lagi fou.” Ko te taimi telā ne fai atu ei a Iesu penei: “Sa ofo koutou i te mea tenei, me ko oko mai eiloa te taimi e lagona ei a tena leo ne latou katoa kola e i loto i tanuga, kae ka ulu mai ei latou ki tua.”—Fakaasiga 21:1, 3, 4; Ioane 5:28, 29; 2 Petelu 3:13.

Ne aofia i nisi tino kolā ne ‵kilo tonu atu ki te toetuga o se tino, ko Petelu, fakatasi mo nisi tino mai i tino e toko 12 kolā ne faima‵laga fakatasi sāle mo Iesu. Ne lagona eiloa ne latou a pati a te tino telā ne toetu mai, ko Iesu, i te Namo o Kalilaia. E fai mai penei te tala: “Kae ne fai atu a Iesu ki a latou, ‘O‵mai o tapa ake olua alo.’ E seai eiloa se soko ne fia fesili ki a ia, ‘Ko oi koe?’ I te mea ko iloa ‵lei ne latou me ko te Aliki. Ne fanatu a Iesu, puke ki te falaoa kae tufa atu ki a latou; e pena foki tena faiga ki te ika. Kae tenei te fakatolu o Iesu o fakaasi atu ki soko mai i tena toetuakega mai tino ‵mate.”—Ioane 21:12-14.

Tela la, ne mafai ne Petelu o tusi mai mo te talitonu katoatoa, penei: “Ke fakafetai tatou ki te Atua te Tamana o te tou Aliki ko Iesu Keliso! Ona ko te lasi o tona alofa ‵nau, ne tuku mai ei te ola fou i te fakatuakega o Iesu Keliso mai te mate. Tenei te mea ko faka‵fonugina ei foki tatou i te fakamoemoega ola.”—1 Petelu 1:3.

Ne taku mai ne te apositolo ko Paulo a tena talitonuga mautinoa, penei: “Au e talitonu ki mea katoa e tusi i te Tulafono a Mose, mo tusi a pelofeta. E pau faeloa omotou fakamoemoega ki te Atua mo latou, me i tino ‵lei mo tino se ‵lei, ka faka‵tu mai katoa mai te mate.”—Galuega 24:14, 15.

Tela la, e isi se fakamoemoega mautakitaki mō te fia miliona o tino ke toe ‵kilo atu ki olotou tino pele ko toe ola i te lalolagi nei i fakanofonofoga kolā ko ‵kese ‵ki. Ne a fakanofonofoga konā? Ka fai‵pati tatou ki nisi fakamatalaga e uiga ki te fakamoemoega faka-te-Tusi Tapu mō ‵tou tino pele kolā ko ‵galo atu i te ‵toe vaega o te tusi tenei, ko “Te Fakamoemoega Mautinoa mō Tino ‵Mate.”

Kae muamua la, ke na mafau‵fau tatou ki fesili kolā kāti e fai ne koe māfai ko fanoanoa koe i se tino pele telā ko galo atu: E fanoa‵noa sāle penei a tino? E mafai pefea o fa‵ki au i toku fanoanoa? Ne a mea e mafai ne nisi tino o fai ke fesoasoani mai ke fa‵ki au i ei? E mafai pefea ne au o fesoasoani atu ki nisi tino kolā e fanoanoa i se tino telā ko mate? Kae ko te ‵toe mea tāua, ne a muna i te Tusi Tapu e uiga ki te fakamoemoega mautinoa mō tino ‵mate? Ka toe kilo atu au ki oku tino pele? Kae i fea?