UTÚUL máak kajaʼan Nueva Yorkeʼ (E.U.A.) ku yaʼalik: «In hijoeʼ, bijaʼan kaʼach tu yotoch u amigoʼob, tiʼ upʼéel kaaj chéen wa jaypʼéel kilómetros yanil tiʼ k-otoch. Valentina, in watneʼ, u pʼeek kaʼach u bin Jonathan teʼ kaaj jeʼeloʼ. Sajak tumen teʼ bej jeʼeloʼ jach yaʼab u máan camionoʼobiʼ. Baʼaleʼ Jonathaneʼ utstuyich u meyajil electrónica, yéetel u amigoʼobeʼ yaan u talleroʼob tu yotochoʼob utiaʼal u practicaroʼob. Teneʼ tiʼ yanen t-otoch, yaan tu chikʼinil Manhattaneʼ, in watneʼ bijaʼan Puerto Rico u xíimbalt u láakʼtsiloʼob. Teneʼ tin jáan tuklaj: “Jonathaneʼ jach taʼaytak wal u kʼuchleʼ”. Jach teʼ súutuk jeʼeloʼ ka juumnaj le timbreoʼ. Ka tin waʼalaj: “Jach in waʼalikeʼ letiʼe tsʼoʼok u kʼuchloʼ”. Baʼaleʼ maʼ letiʼiʼ; utúul policía yéetel le máaxoʼob ku meyajoʼob teʼ ambulanciaoʼ. Le policíaoʼ tu kʼáatajten: “¿A wojel wa máax tiaʼal le u permisoi manejaraʼ?”. “In wojel, utiaʼal in hijo Jonathan.” “Yaan baʼax taaloʼon aʼaltech. Tsʼoʼok u yúuchul upʼéel accidente yéetel... a hijoeʼ..., a hijoeʼ kíimi.” Yáax baʼax tin waʼalaj teʼ súutukoʼ: “¡Maʼ jaajiʼ!”. Le úuchik u kíimil k-hijooʼ bey yaan baʼax chʼíik t-puksiʼikʼaleʼ, kex tsʼoʼok u máan kʼiin úuchkeʼ tak bejlaʼa maʼ utsakeʼ».

 Utúul taatatsil tiʼ u kaajil Barcelonaeʼ (España) tu tsʼíibtaj: «Tu jaʼabiloʼob 1960 toʼoneʼ jach yaan kaʼach kiʼimak óolal ichil k-familia. Ten yéetel María, in watneʼ, óoxtúul k-paalal, David, le maas nojchoʼ 13 jaʼaboʼob yantiʼ, Paquitoeʼ 11, yéetel Isabeleʼ 9.

»Chéen tiʼ upʼéel kʼiin tiʼ u mesil marzo tiʼ u jaʼabil 1963, ka suunaj Paquito tu xookeʼ táan u yaʼalik jach yaj u kʼiʼinam u pool. Toʼoneʼ maʼ k-ojel kaʼach bix jeʼel k-áantikeʼ, tumen maʼ k-ojel jach baʼax beetiktiʼiʼ, baʼaleʼ maʼ xáanchaj ka t-ojéeltiʼ. Chéen óoxpʼéel horaʼob máan ka kíimi. Upʼéel hemorragia cerebral kíimse.

»Paquitoeʼ tsʼoʼok maas tiʼ treinta jaʼaboʼob kíimik, baʼaleʼ tak bejlaʼa láayliʼ jach yaj t-óoleʼ. Ken kíimik utúul u hijo le taatatsiloʼoboʼ, ku yuʼubikoʼob bey lukʼ u xóotʼ tiʼ u wíinkliloʼobeʼ, kex jeʼel bukaʼaj jaʼaboʼob ka máanak yéetel kex ka yanak uláakʼ u paalaloʼobeʼ maʼ tu tuʼubul tiʼ máak.»

 Le bix tu yuʼubiluba le taatatsiloʼob ka kíim u hijoʼobaʼ ku yeʼesik jach ku yaatal tu yóol máak ken kíimik utúul máax u yaabiltmaj. Utúul doctoreʼ tu tsʼíibtaj: «Maas ku yaatal u yóol máak ken kíimik utúul chan paal ke utúul máak tsʼoʼok u nojochtal, tumen ku tuklaʼaleʼ utúul chan paaleʼ maʼ unaj u jáan kíimliʼ. [...] Ken kíimik utúul chan paaleʼ ku beetik maʼ u béeytal yaʼab baʼaloʼob tukultaʼan kaʼach tu yoʼolal, jeʼex ka yanak u paalaloʼob wa u kanik u beet wa baʼax meyajil». Utúul koʼolel ku abortareʼ láayliʼ xan bey u yuʼubkubaoʼ.

Utúul koʼolel kíim u yíichameʼ ku yaʼalik: «Russell, in wíichameʼ doctor kaʼachi yéetel meyajnaj teʼ Pacífico tu kʼiiniloʼob le Kaʼapʼéel Nojoch Baʼateltáambaloʼ. Tu yilaj bix kíimsaʼabik yaʼabach máakoʼob, baʼaleʼ letiʼeʼ tu salvartuba. Ka tsʼoʼokeʼ suunaj Estados Unidos, tuʼux maʼ jach talam úuchik u kaxtik u kuxtaliʼ. Ka tsʼoʼokeʼ tu beetaj u ministroi utiaʼal u kaʼansik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Ka tu chukaj 60 jaʼaboʼob tiʼeʼ joʼopʼ u muʼyajtik upʼéel kʼojaʼanil tu puksiʼikʼal. Tu yilaj u chan beetik ejercicio, baʼaleʼ, chéen upʼéel kʼiin tiʼ u mesil julio tiʼ 1988, tu tsʼáaj upʼéel ataque cardíaco tiʼeʼ ka kíimi. Jach yaachaj tin wóol úuchik u kíimil. Maʼ yanchaj mix tiempo utiaʼal in tsʼok tsikbal tu yéeteliʼ. Maʼ chéen tin wilaj Russell bey in wíichameʼ. Tin wilaj xan bey utúul jach maʼalob amigoeʼ. Cuarenta jaʼaboʼob kuxlajoʼon yéetel kiʼimak óolal. Ka kíimeʼ tin wuʼuyaj jach chéen tin juunal pʼáaten».

Lelaʼ chéen wa jaypʼéel baʼax eʼesik bix u muʼyaj yaʼabkach máakoʼob ken kíimik wa máax ichil u familiaʼob. Óoliʼ tuláakal máakeʼ ken kíimik utúul u paal, u núup, u taata, u maama wa utúul u amigoeʼ, ku yilkoʼob le kíimil bey utúul «enemigo», jeʼex aʼalaʼabik tumen apóstol Pablooʼ. Yáax baʼax ku yaʼalik máak ken aʼalaʼaktiʼ tsʼoʼok u kíimil wa máax tiʼeʼ: «¡Maʼ jaajiʼ! ¡Maʼ tin creertik!». Baʼaleʼ jeʼex ken k-il teʼ tuláakʼ xookoʼoboʼ, maʼ chéen upʼéeliliʼ bix u yuʼubikuba máak ken kíimik utúul máax u yaabiltmiʼ (1 Corintoiloʼob 15:25, 26).

Baʼaleʼ, táanileʼ koʼox ilik u núukil jujumpʼéel kʼáatchiʼob jeʼex leloʼobaʼ. ¿Jach wa tsʼoʼok tiʼ máak ken kíimik? ¿Yaan wa u kʼuchul u kʼiinil k-kaʼa ilik le máaxoʼob k-yaabilmoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ?

Apóstol Pabloeʼ tu tsʼíibtaj upʼéel baʼax ku yáantik máak u yil yaan u xuʼulsaʼal tiʼ le «kíimiloʼ». Letiʼeʼ tu tsʼíibtaj: «U tsʼook baʼax kun xuʼulsbileʼ letiʼ le kíimiloʼ» (1 Corintoiloʼob 15:26). ¿Baʼaxten apóstol Pabloeʼ jach ku creertik kaʼach lelaʼ? Tumen letiʼeʼ kaʼansaʼab tumen Jesucristo, utúul máax tsʼokaʼaniliʼ u kaʼa líiʼsaʼal ichil le kimenoʼoboʼ (Beetaʼanoʼob [Hechos] 9:3-19). Le oʼolal xan tu tsʼíibtaj: «Tumen bey jeʼel bix tu yoʼolal juntúul máak [Adán] taal le kíimil way yóokʼol kaaboʼ, bey xan tu yoʼolal juntúul máakeʼ [Jesucristo] le kaʼapúut kuxtaloʼ. Bey jeʼel bix tuláakal ku kíimil tu yoʼolal Adaneʼ, bey xan tiʼ tuláakal kun yantal kuxtal tu yoʼolal Cristo» (1 Corintoiloʼob 15:21, 22).

Jesuseʼ jach tu chʼaʼaj óotsilil tiʼ utúul koʼolel kajaʼan kaʼach tu kaajil Naín kimen u yíicham, tumen tsʼoʼok xan u kíimil u hijo. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Le ka náatsʼ [Jesús] tiʼ le kaajoʼ, tu yilaj táan u bisaʼal mukbil juntúul kimen. Lelaʼ juntúuliliʼ paal tiʼ u maama, máax kimen u yíicham. Yaʼab u máakiloʼob le kaaj ku binoʼob yéeteloʼ. Le ka ilaʼab tumen Yuumtsileʼ chʼaʼab óotsilil tiʼ, ka aʼalaʼabtiʼ: Maʼ a wokʼol. Ka túun náatsʼ Jesuseʼ, ka tu tsʼáalkʼabtaj le cajaoʼ. Ka waʼalaj le máaxoʼob kuchmailoʼ. Ka tu yaʼalaj Jesús tiʼ le kimenoʼ: Xiʼipal, teen aʼaliktech: ¡Líikʼen! Le máax kimen kaʼachoʼ kulaji ka joʼopʼ u tʼaan. Jesús túuneʼ ka tu kʼubaj tiʼ u maama. Le ka tu yilajoʼob lelaʼ, láaj sajakchajoʼob ka joʼopʼ u kiʼikiʼtʼantikoʼob Jajal Dios, táan u yaʼalikoʼob: Juntúul nojoch [profeta] tsʼoʼok u chíikpajal  ichiloʼon. Tu yaʼalajoʼob xan: Jajal Dios tsʼoʼok u taal utiaʼal u yáant u kaajal». Jeʼex k-ilkoʼ Jesuseʼ tu chʼaʼaj óotsilil tiʼ le koʼoleloʼ ka tu kaʼa kuxkíintaj u hijooʼ. Lelaʼ ku yeʼeskeʼ yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ (Lucas 7:12-16).

Le baʼax tu beetaj Jesusaʼ yaʼab máakoʼob ile. Úuchik u kaʼa kuxkíintik le xiʼipaloʼ, ku yeʼesik jach tu jaajil yaan u kʼuchul u kʼiinil u kaʼa kuxtal le máakoʼob way Luʼum yáanal le «túumben kaʼanoʼoboʼ». Teʼ kʼiin jeʼeloʼ, Jesuseʼ tsʼokaʼaniliʼ u yáax aʼalikeʼ: «Maʼ u jaʼakʼal a wóoleʼex tu yoʼolal lelaʼ, tumen bíin kʼuchuk u kʼiinil le ken uʼuyaʼak u tʼaan tumen tuláakal le kimenoʼoboʼ yéetel bíin jóokʼokoʼob tiʼ le muknaloʼoboʼ» (Apocalipsis [Revelación] 21:1, 3, 4; Juan 5:28, 29; 2 Pedro 3:13).

Pedro yéetel jujuntúul tiʼ le doce máaxoʼob ku máanoʼob yéetel Jesusoʼ, tu yiloʼob bix kuxkíintaʼabik jujuntúul máakoʼob. Letiʼobeʼ tu yiloʼob Jesús tu jáal u kʼáaʼnáabil Galilea le tsʼoʼok u kaʼa kuxkíintaʼaloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Jesuseʼ tu yaʼalaj túun tiʼob: Koʼoteneʼex ukʼul. Mix juntúul tiʼ le j-kaambaloʼob tu yóoltaj u kʼáattiʼ: Techeʼ ¿máaxech? Tumen u yojeloʼob letiʼ le Yuumtsiloʼ. Ku tsʼoʼokoleʼ Jesuseʼ tu natsʼubaeʼ, tu chʼaʼaj le waajoʼ, ka tu tsʼáajtiʼob, bey tu beetil xan yéetel le kayoʼ. Lelaʼ u yóox páak u chíikbeskuba Jesús tiʼ u j-kaambaloʼob ku tsʼoʼokol u kaʼapúut kuxtal tiʼ le kimenoʼoboʼ» (Juan 21:12-14).

Le oʼolaleʼ, Pedroeʼ jach u yojel yaan u béeytal le baʼax tu tsʼíibtaʼ: «Koʼox kiʼikiʼtʼantik u Jajal Dios yéetel u Taata k-Yuumtsil Jesucristo, máax tu yoʼolal u nojoch chʼaʼa óotsilileʼ tsʼoʼok u beetik k-síijil tu kaʼatéen tu yoʼolal u kaʼapúut kuxtal Jesucristo tiʼ ichil le kimenoʼoboʼ. Lelaʼ ku tsʼáaiktoʼon jumpʼéel kuxtal yéetel alab óolal» (1 Pedro 1:3).

Utiaʼal u yeʼesik apóstol Pablo jach ku creertik yaan u kaʼa kuxkíintaʼal le kimenoʼoboʼ, tu yaʼalaj: «Kin woksaj óoltik tuláakal baʼax tsʼíibaʼan tiʼ le aʼalmajtʼaanoʼ yéetel tiʼ le [profetaʼoboʼ]. Yéetel kin alab óoltik Jajal Dios jeʼel bix letiʼobeʼ, tumen kin woksaj óoltik yaan u kaʼapúut kuxtal le kimenoʼoboʼ, le utstakoʼoboʼ bey xan le kʼasaʼanoʼoboʼ» (Beetaʼanoʼob 24:14, 15).

Bey túunoʼ, u millonesi máakoʼobeʼ jeʼel u páajtal u creertikoʼob jach tu jaajil yaan u kaʼa ilkoʼob le máaxoʼob u yaabilmoʼob tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ, baʼaleʼ maʼ ken u muʼyajtoʼob le talamiloʼob ku yilaʼal bejlaʼaʼ. ¡Bukaʼaj wal jaʼtsil ken úuchkeʼ! Ichil le folletoaʼ tu tsʼook jaats ku kʼaabaʼtik «Yaan u kaʼa kuxtal le kimenoʼoboʼ», tiʼ ken k-il le baʼax ku páaʼtik le máaxoʼob k-yaabiltmaj úuch kíimkoʼoboʼ.

Baʼaleʼ táanileʼ, koʼox núukik jujumpʼéel kʼáatchiʼob ku beetik máak ken kíimik utúul máax u yaabiltmaj: ¿Kʼaas wa u jach yaatal u yóol máak? ¿Baʼax jeʼel u páajtal in beetik utiaʼal in aktáantikeʼ? ¿Bix jeʼel in wáantaʼal tumen u maasileʼ? ¿Baʼax jeʼel u páajtal in beetik utiaʼal in wáantik le máaxoʼob lubaʼan u yóoloʼoboʼ? Yéetel, ¿baʼax ku yaʼalik le Biblia ku páaʼtik le kimenoʼoboʼ? ¿Yaan wa in kaʼa ilik le máaxoʼob in yaabilmaj tsʼoʼok u kíimloʼoboʼ? Wa beyoʼ ¿tuʼuxiʼ?