KO Mike tjamyetsy ko ja tyeety yˈoˈky, ta jyënaˈany: “Nmëmadakëts ets kyajts nyajnigëxeˈky wiˈixëts nayjäˈäwë”. Mike wyinmääy ko yetyëjk myëmadakypyë jäj jëmuˈumën, per ok, ta tpejkyë kuentë ko kyaj naty tyëyˈäjtënëty. Pääty ko tuˈugë myëtnaymyaayëbë yˈoˈky ja tyatwelë, Mike nyijäˈäjë ti naty mbäät ttuny. Per koxyëbë natyë duˈumbë jotmay tkapäätynyëm, ojtsxyëp jeˈeyë tjëmëbotsë ja myëtnaymyaayëbë ets tˈanmääy: “Yetyëjkën mjäˈäyˈatët”. Per kom të naty duˈun jyaty, pääty tkëˈëmëmäjtsë ets tˈanmääy: “Yajpëtsëm ti mjäˈäwëp, yëˈë mbudëkëdëp parë xymyëmadäˈägët. Pën mtsejpy nnëjkxëdëts, tyamëts nëjkxët, ets pën mtsejpy nwëˈëmëdëts, tyamëts nwëˈëmët. Per këdii mtsëˈëgë, yajpëtsëm ti mjäˈäwëp”.

MaryAnne nan myëmadak ets kyaj dyajnigëxeˈky wiˈixë naty nyayjawëty ko ja nyaˈay yˈoˈky, yëˈë jyënaˈany: “Kyajts nyajnigëxeˈky wiˈixëtsë naty nayjawëty, yëˈëyëtsë naty nmëmääy nmëdajpy parëts nyakëdë oybyë ijxpajtën. Per ok, tajëts njaygyujkë ko kyajtsë naty xypyudëkë kojëts naybyëjtäˈägëdët juun extëmë tsää. Tajëts nwinmääy etsëts këˈëm nayjënanë: Pën mjëˈëyäämp myäˈäxäämp, jëˈëy yäˈäx. Këdii mdimnayajnaxyëty jotmëk. Yajpëtsëm ti mjäˈäwëp”.

Mike mëdë MaryAnne jyënäˈändë: “Yajnigëxëˈëk ja mjäj mjëmuˈumën”. Ets tëyˈäjtën jyënäˈändë. ¿Tiko? Yëˈko netë jäˈäy oy nyayjawëty ko dyajpëtsemy tijaty jyäˈäwëp. Pääty kyaj wyiˈixëty ko xyajpëtsëmët, pes pën mjaygyujkëp tiko duˈun mnayjawëty ets tiko duˈun mjaty, yëˈë mbudëkëdëp parë xyajpëtsëmëdë mjäj mjëmuˈumën.

Per kyaj tuknaxë jäˈäy dyaˈixëdë jyäj jyëmuˈumën, pes wiˈixëm yˈooky ja jäˈäy diˈib mëk ntsojkëm, ta diˈib ajotkumonë o ta diˈib jeky pëjkëp. Per diˈibë tëyˈäjtën, yëˈë ko mëjwiin kajaa jäˈäy pyäˈämdunyëty ko tkayajpëtsemyë jyäj jyëmuˈumën. Pääty, mas oy ko dyajpëtsëmët. ¿Wiˈix? Biiblyë myëmiimbyë käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm.

Tuk peky wiˈix mbäät nyajpëtsëˈëmëm ja jäj jëmuˈumën, net ko nmaytyakëm. Ko Job diˈib tëëyëp jukyˈäjt, yˈoˈky nimäjkë yˈuˈunk ets tyukmiinë kanäägë ayoˈon, ta jyënany: “Tëjëts xywyinxëˈknë njukyˈäjtënëts. Ets nyajpëtsëmaambyëtsë nmäˈäy ndäjën. ¡Nmaytyäˈägaambyëts wiˈixëts njawë jäj jëmuˈumën!” (Job 1:2, 18, 19; 10:1). Job kyaj naty tnekymyëmadäˈägäˈäny  tijaty myëmääy myëdajpy. Yajpëtsëmaambyë naty ets myaytyäˈägaampy. Ets extëmë ayuk jäˈäy jyënäˈändë: “Ko tuˈugë jäˈäy dyajpëtsëëmdäˈäyë jyäj jyëmuˈumën, ta kyujkë yˈää jyot”.

Pääty, mbäät oy mnayjawëty pën mdukmëtmaytyakypy “tuˈugë oybyë mëtnaymyaayëbë” diˈib myëdooˈitëp ets jyaygyukëp wiˈix mnayjawëty (Proverbios 17:17). Pën mnigajpxypy wiˈix të mjaty të mgëbety o wiˈix mnayjawëty, mbäädë net yajjaygyukë ja mjotmay ets mbäät xymyëmadaˈaky ja jäj jëmuˈumën. Ets pën yëˈë mëtmaytyakypy diˈib nanduˈun të yˈooky ja myëguˈuk, mbäät moˈoyëty tuˈuk majtskë käjpxwijënë parë xywyinguwäˈägët ja jotmay. Tuˈugë toxytyëjk diˈibë yˈuˈunk oˈk, tnigajpxy wiˈix ojts pyudëkëty ko myaytyaky mët ja tuˈugë toxytyëjk diˈib nanduˈunë yˈuˈunk oˈk. Yëˈë jyënany: “Mëjwiin kajaats xymyëjämooy kojëts nnijäˈäjë ko nan ta jäˈäy diˈib duˈun të jyaty ets të twinguwäˈägë jotmay ets të tmëmadaˈaky”.

¿Kyaj xynyimaytyäˈägäˈäny wiˈix mnayjawëty? Ko yˈoˈkyë Saul mëdë Jonatan, ta Dabit tjääy tuˈugë ëy diˈib yaˈˈayow yaˈˈamäˈät mä tkujäˈäyë jyäj jyëmuˈumën. Ok, ta tyäˈädë ëy ojts yajkujayë mä Biiblyë, mä Segundo de Samuel (2 Samuel 1:17-27; 2 Crónicas 35:25). Ta jäˈäy diˈib duˈun extëmë Dabit, mas pojënë dyajpëtsëmdë jyäj jyëmuˈumën ko tkujayëdë. Tuˈugë kuˈookytyoxytyëjk jyënany ko yëˈë kyujäˈäyëp tijaty jyäˈäwëp ets ko nyaxy kanäk xëë, ta net tkajpxy. Tyäˈädë yëˈë pudëjkëp parë oy nyayjawëty.

Mbäät jotkujk mnayjawëty ko xymyaytyäˈägët o xykyujayët tijaty mjäˈäwëp. Nan mbäät mbudëkëty ko xykyäjpxˈoyët diˈib mäˈät të yajjaygyukë. Tuˈugë uˈunktääk diˈibë yˈuˈunk oˈk, jyënaˈany: “Tëtsë naty nmëdoyˈaty mëdëtsë nyaˈay ko yajtsipkojtëbë jäˈäy ko yˈoogyë yˈuˈunk ets yaˈˈajääywyäˈkxtë, per kyajtsë naty duˈun njatäˈändë. Pääty, tëgok tëgokëts naytyukjotˈambëkëdë o naybyokyˈixëdë, tats nmaytyäˈäktë ja jotmay axtë koonëmëts nyaˈoyëdë. Ets yëˈë diˈibëts xypyudëjkëdë parëts oy nˈijttë”. Pääty, oy ko xyajpëtsëmët wiˈix mnayjawëty, ets oy ko xyjaygyukët ko oyxyëbë wiink jäˈäy të tjapatpë nanduˈumbë jotmay kyaj tuknax nyajnigëxëˈkëm ja jäj jëmuˈumën ets kyaj tuknax jyeky.

Nan mbäät mbudëkëty ko mjëˈëy myäˈäxët parë oy mnayjawëdët. Biiblyë jyënaˈany ko ta “tuˈugë tiempë mä njëˈëy nyaxëm” (Eclesiastés 3:1, 4). Etsë tadë tiempë ja jyaˈty ko yˈooky ja jäˈäy diˈib mëk ntsojkëm. Ko njëˈëy nyaxëm mbäät pyëtsemy ja jäj jëmuˈumën parë oy nayjäˈäwëm.

Tuˈugë kiixy diˈibë tyääk oˈk, tnimaytyaˈaky ko yëˈë pudëjkë tuˈugë myëtnaymyaayëbë. Yëˈë jyënaˈany: “Ninäˈäts xykyamastuty ja nmëtnaymyaayëbëts, xypyujëˈëy xypyuyaxëts ets xymyëtkäjpx xymyëtmaytyakëts. Mbäädëtsë  naty nyajnigëxeˈeky wiˈixëts nayjawëty ets yëˈëtsë naty diˈib xytyëgoyˈäjtp. Kyaj tikotsë naty ntsoytyunët kojëts njëˈëy nyäˈäxët” (ixë Romanʉs 12:15). Nanduˈun mijts, kyaj tiko mtsoytyunët ko mjëˈëy myäˈäxët. Extëm të nˈijxëm, mä Biiblyë yajmaytyakpë mëbëjkpëtëjk diˈib jëëy yaxtë ets axtë Jesukristë ets kyaj tsyoytyuundë (Génesis 50:3; 2 Samuel 1:11, 12; Fwank 11:33, 35).

Mbäät näˈäty ajotkumonë mduktëkëtyë jotmay ets mdëkët jëëy yaxpë. Tuˈugë kuˈookytyoxytyëjk jyënaˈany ko tëgok tëgok nyijkxy juuy këbajtpë, ta tyëkë jëëy yaxpë (mët ko duˈun ijty nyëjkxtë nimajtsk), ets mas ko tkoneˈeky tijaty ijty ja nyaˈay tsyejpy. Pääty, naymyëmaˈkxtukëdë këˈëm ets jëˈëy yäˈäx. Jamyats ko ak duˈunë jäˈäy nyayjawëdë ets ko tsojkëp nyajpëtsëˈëmëm parë nyaxët ja jäj jëmuˈumën.

Extëm të nˈoknijäˈäjëmbë, ta jäˈäy diˈib naybyokyˈijxëp ko yˈooky ja myëguˈuk. Pääty mbäät njaygyujkëm tiko Jakoob mëk ojts tjawë ja jäj jëmuˈumën ko yaˈˈanmääy ko të natyë Josee “tsyuˈutsyëty tuˈugë awäˈän jëyujk”. Këˈëmë natyë Jakoob të tkexyë Josee parë nëjkx tˈixy pën oy yajpäättë ja myëgaˈaxëty. Waˈanë Jakoob wyinmääy: “¿Tikotsë Josee të ngexy naytyuˈuk? ¿Tikots të ngugaxë mä jyapëtyë awäˈän jëyujk?” (Génesis 37:33-35).

Mbäät axtë mwinmay ko jam ti oy të xykyatuny ets pääty të yˈooky ja jäˈäy diˈibë naty mëk mtsejpy. Mbäät jyantsy dyuˈunëty o mbäät nëgoo duˈun mwinmay. Per diˈib mbäät mbudëkëty, yëˈë ko xyjamyatsët ko nanduˈunën xyajnigëxeˈeky ja mjäj mjëmuˈumën ets tsojkëp xyajpëtsëmët. Pën mjäˈäwëp ko mijts ja mboky ko të yˈooky ja mëguˈuk, oy ko xymyaytyäˈägët, pes mbäät oy mnayjawëty.

Per diˈib mbäät xyjaygyukë, yëˈë ko oy nuˈun ja jäˈäy xyjatimtsojkpë kyaj mbäät xytyukniwitsë nuˈun tiempë jyukyˈatäˈäny, ets kyaj mbäät xyjëjpkudijë ko “tyuny jyatyëty diˈib kyaj pën tˈawixy tjëjpˈixy” (Eclesiastés 9:11). Ja tuk peky, kyaj naty xytyukmëtsekyë  ayoˈon. Extëm nˈokpëjtakëm, pën kyaj tsojk të xymyënëjkxy mä doktoor, ¿yëˈë duˈun ko mijts të xyajmëjtäˈägäˈäny ets të xyaˈoogäˈäny? ¡Kyaj! Pääty, ¿mijtsënë mboky ko të yˈooky? Nan kyaj.

Tuˈugë uˈunktääk diˈib naybyokyˈijxë ko ja nyëëx yaˈˈayoˈonbatë karrë, tnimaytyaˈaky ti pudëjkë: “Kajaats naybyokyˈijxë yëˈko ëjtsë naty të nduknigexy tijaty. Per tajëts nbejkyë kuentë ko nëgoobëtsë naty duˈun nayjawëty. Kyajtsë naty ti tëgoˈoyënë të nduny kojëtsë tyeety ndukpagejxy. Ayoˈonˈäjtë duˈun”.

Per mbäät mwinmay: “Tëxyëbëts wiˈix nˈakjënäˈäny o ti të nˈaktuny”. Per niˈamukë ndëgoˈoyëm, kyaj jyaˈˈatyë tääk teetyë wäˈäts jäˈäybyë ets ni uˈunk ënäˈk, Biiblyë jyënaˈany: “Nidëgekyë nbekytyuˈunëm; per pën jaa pën kyaj kyäjxtëgoy, yëˈë dëˈën [...] jikyˈäjtp tëyˈäjtën mëët” (Santya̱ˈa̱gʉ 3:2; Romanʉs 5:12). Pääty, oy ko xykyupëkët ko kyaj mwäˈäts jäˈäyëty. Kyaj ti nëjkx xyaˈoyë ko jeˈeyë xywyinmayët ko tëxyëp tijaty xyˈaktuny, ets kyaj nëjkx mbudëkëty parë oy mnayjawëdët.

Pën jantsy tëyˈäjtën ko mijtsë mboky ets ko kyaj jeˈeyë xypyawinmay, diˈib mbäät mjotkujkmoˈoyëty yëˈë ko xyjamyatsët ko Dios mbäät mbokymyeˈkxyëty. Biiblyë xyˈanmäˈäyëm: “Jyobaa, Jyobaa, koxyëp yëˈëyë xyˈixy xytyunyë tëgoˈoyën, ¿pënxyëp mbäät mwindanëty? Yëˈko mijtsën jeˈeyë mbäät mbokymyeˈkxy parë myajwingutsëˈëgët” (Salmo 130:3, 4). Kyaj mbäät xyajtëgatsy ti të tyuny të jyatyëty, per mbäät xymyënuˈkxtaˈagyë Dios parë mbokymyaˈkxëdët. ¿Tijaty mbäät xyˈaktuny? Pes pënë Dios jënäämp ko tmaˈkxäˈäny tijaty të xytyuny, oyxyëbë net ko këˈëm mnaybyokymyeˈkxyëty (Proverbios 28:13; 1 Fwank 1:9).

¿Mjantsy tyukjotˈambejkypy nanduˈunë doktoor, enfermeerë, mëtnaymyaayëbë o axtë ja diˈib të yˈooky? Duˈunën ja tuk pekyë jäˈäy nyayjawëty ko yˈooky tuˈugë myëguˈuk. Mbäät mjotˈambeky mët ko xyjawë jäj jëmuˈumën. Tuˈugë liibrë jyënaˈany: “Ko tuˈugë jäˈäy jyotˈambeky ets kyaj dyajnigëxeˈeky, mbäät yëˈë pyudëkëty parë kyaj ti ttunët diˈib mbäät wyimbëtsemy axëëk”.

Nan mbäät mbudëkëty ko xyajpëtsëmët ja akë. ¿Wiˈixtsoo? Kyaj mët ko mjantsy awäˈändäˈägët. Biiblyë jyënaˈany ko jäˈäy yˈawäˈändaˈaky kajaa pyäˈämduny (Proverbios 14:29, 30). Per mbäät oy mnayjawëty ko xytyukmëtmaytyäˈägët tuˈugë mëtnaymyaayëbë diˈib mbäät tjaygyukë. Ja tuk peky diˈibë jäˈäy pudëjkëdëp ko jyotˈambëktë, yëˈë ko ttundë ejersisyë (ix nanduˈunë Éfesʉ 4:25, 26).

Kyaj wyiˈixëty ko xyajpëtsëmët ti mjäˈäwëp, per oy ko xyjaygyukët ko tëgatsy ko jeˈeyë xymyaytyäˈägët wiˈix mnayjawëty ets nan tëgatsy ko xyajxaamëdë mˈakë mä jäˈäy. Kyaj mbäät xypyokyˈixyë wiink jäˈäy ko xyjawëdë akë o ko ti kyaˈoyë. Pääty maytyäˈäk wiˈix mnayjawëty, per kyaj atsip aˈˈakë (Proverbios 18:21). Min nˈokˈijxëm ja tuk peky diˈib mbäät xypyudëjkëm parë nmëmadakëmë jotmay.

Biiblyë jyënaˈany: “Wingonë Jyobaa yˈity mä jäˈäy diˈib tsayutpëmë kyorasoon jyäˈäwëp; ets yaˈˈawäˈätspëtseempy pënaty kyaj tnekymyëdatyë jotkujkˈäjtën” (Salmo 34:18). Ko mˈitët oy mëdë Dios yëˈë diˈib niˈigyë mbudëkëdëp parë xywyinguwäˈägëdë  jotmay ko naty të yˈooky ja jäˈäy diˈib mëk mtsejpy. ¿Wiˈix mbudëkëdët? Ko xykyuytyunëdë käjpxwijën diˈib yajpatp mä Biiblyë, pes tukëˈëyë diˈib yä të yajnigajpxy ak jap yajpääty.

Jëjpˈam nanduˈun mnuˈkxtäˈägët. Biiblyë duˈun xyˈanmäˈäyëm: “Tuknijëduwë Jyobaa ja mtsemy mgëˈëy, ets yëˈë mbudëkëdëp” (Salmo 55:22). Pën mbudëjkëp ko xytyukmëtmaytyaˈaky tuˈugë mëtnaymyaayëbë wiˈix mnayjawëty, pes ¡waanë niˈigyë nëjkx mbudëkëtyë Jyobaa diˈib “xyajjotkujkˈäjtëm”! (2 Korintʉ 1:3).

Kyaj jeˈeyë oy xyajnayjäˈäwëm ko nuˈkxtakëm. Pesë Dios “diˈib myëdooˈijtypyë nuˈkxtakën” myoˈoyaambyë myëjää pënaty amdoojëdëp amumduˈukjot (Salmo 65:2; Lukʉs 11:13). Etsë Diosë myëjää o espiritë santë, yëˈë diˈib xymyoˈoyëmë “mëkˈäjtën” ets xypyudëjkëm mëjwiin kajaa parë nmëmadakëm (2 Korintʉ 4:7). Jamyats ko Dios mbäät tpudëkë pënaty mëduunëdëp parë twinguwäˈägët tuˈuk tuˈugë jotmay diˈib tukjäjtëp.

Tuˈugë toxytyëjk jyënaˈany ko yëˈë ja nuˈkxtakën diˈib pudëjkëdë mët ja nyaˈay ko yˈoˈky ja nyëëx. Yëˈë tnimaytyaˈaky: “Ko ijty kyootsënë, tajëts njantsy jotmaytyuktëkëdë, per tajëts nuˈkxtäˈäktë jantsy mëk. Ets kojëts jatëgok tijaty nduuntsondaktë ets kyajts mä ja nnëëxuˈunk, extëmëts nëjkxtë mä naymyujkën o mä mëjatypyë tuˈukmujkën, tajëts nˈamdowdë Diosë nyaybyudëkë. Kojëts jopyëp nbëdëˈëktë ets njawëdëts ko kyajts nmëmadäˈägäˈändë jotmay, tajëts nmënuˈkxtäˈäktë Jyobaa parëts xypyudëkëdët. Kyajts nnijawë tiko, per tëgok tëgokëtsë naty ndëkëyaˈany naytyuˈuk mätsë ndëjk, axëëgëts njantsy nyayjawëty, per tajëtsë Jyobaa njantsy myënuˈkxtaˈaky parëts xyajjotkujkˈatët”. Tyäˈädë toxytyëjk jyënaˈany ko yëˈë pudëjkë nuˈkxtakën. Mijts nan mbäät xyˈixy wiˈixë Dios tˈatsoojëmbityë mnuˈkxtakën, mët ko “mmoˈoyëdët yëˈë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën”, diˈib nipën mbäät tkajaygyukë. Ets diˈib kyuwäˈänëp ja mgorasoon etsë mjot mwinmäˈäny (Filipʉs 4:6, 7; Romanʉs 12:12).

Ko Dios xymyënuˈkxtäˈägët mbäät kajaa mbudëkëty. Mä Biiblyë jyënaˈany ko “Dios xyajjotkujkˈäjtëm mä tëgekyë nˈayoˈonˈäjtëm, es dëˈën mbäät ëtsäjtëm nyajjotkujkˈäjtëm nandëˈën diˈibaty ayoodëp”. Tëyˈäjtën ko Dios kyaj dyajtëgooytyaˈay ja jäj jëmuˈumën, per mbäät xypyudëjkëm parë nmëmadakëm. Tyäˈädë kyaj yëˈë tˈandijy ko kyaj xynyekynyiyäˈäxäˈäny ja mëguˈuk o ko xyjaˈaytyëgoyanë. Per mbäät jatëgok xypyaatyë jotkujkˈäjtën, ets ko naty oy mnayjawëty, mbäädë net xypyaˈˈayoy ja diˈib të yˈoogyë myëguˈuk ets xyjaygyujkë jyotmay (2 Korintʉ 1:4).