“I RONGO ahau i te taimahatanga ki au o te pupuri i aku whakaaro,” hei ta Mike, e whakamahara ana i te matenga o tana matua. Kī a Mike, ko te pēhi i tona pouri te mea e whakatāne ai. I muri mai ka mohīo ia i hē ia. No reira i te matenga o te tupuna tāne o te hoa o Mike, i mohio Mike me pehea ia. Hei tāna: “Meina e rua tau i mua, e papaki atu ahau i tona pokowhiwhi ka mea atu, ‘E tū tangata.’ Inaianei, ka whakapā atu ahau i tona ringa ka mea, ‘Rongona pehea nei tāu rongo. Ka awhina ahau i a koe me pehea koe. Meina koe ka hiahia kia haere ahau, kia waiho noa iho ranei koe, kua haere ahau. Meina koe e hiahia ana kia noho ahau, kua noho au. Engari kaua e wehi kia rongona.’”

I rongo hoki a MaryAnne i te taimaha o te pupuri i ona whakaaro i te matenga o tana hoa tane. “Ko taku māharahara hei tauira pai ahau mo etahi,” mahara ana ia, “kihai ahau i tuku i au kia puta nga whakaaro. Otira, i te roanga ake ka mohio ahau, te tarai ana hei pou kaha mo etahi, kahore e awhina ana i ahau. Ka timata au ki te tātari i toku ahuatanga, mea ana, ‘E tangi meina koe ko te tangi. Kaua e tarai kia tino kaha. Whakaputaina i tou tinana.’”

Tokorua, a Mike raua ko MaryAnne e tūtohu ana: Tukuna koe ano kia pouri! E tika ana a raua. He aha ai? Hei huarahi whakaputa i nga aronganui. Mā te puta o au whakaaro ka whakamāmātia nga taimahatanga kei raro na a koe. Te tikanga tūturu mo te whakapuaki i nga aronganui, meina ka tapiritia ki te mohio me te matauranga tika, e tae ai ou whakaaro ki te maramatanga.

Otira, hore i puta te pouri o te katoa i te huarahi kotahi. Nga take i mate ai e whai paanga ana ki te ahua o te pouritanga, mehemea ko tetahi i arohaina i mate ohorere, i muri ranei i te roanga ake o te turorotanga, ka pā enei mea ki nga aronganui o nga morehu. Engari, kotahi mea e tuturu ana: Te pēhi i o whakaaro e tukino ā tinana ana, to aronganui hoki. He nui kē te hauora ina puta to pouri. Me pehea? Kei roto i nga Karaipiture nga tohutohu whai kiko.

Ma te korerorero e awhina te whakaputa. I muri iho i te matenga katoa o ana tekau tamariki me etahi atu aitua, ka mea te matua whanau tawhito a Hopa: “Kua hoha toku wairua ki toku ora; ka tukua e ahau [Hiperu, “wetekina”] taku tangi  kia rere ana; ka korero ahau i te kikiwatanga o toku ngakau.” (Hopa 1:2, 18, 19; 10:1) Kua kore e taea e Hopa te pēhi ona awangawanga. I hiahia ia me wewete; ara me “korero” ia. Waihoki, ko Shakespeare, he Ingirihi, he kaituhi whakaari, i tuhi ia i roto i Macbeth: “Whakakuputia te pouri; ko te pouri e kore e korero ka kowhetewhete ki te ngakau mōrearea, tono ana ia kia pākarutia.”

No reira, ina korero tahi i ou whakaaro ki to “hoa pono,” e whakarongo pukuaroha, manawanui mai ana, ka whakamāmā. (Nga Whakatauki 17:17, NW) Ina whakakuputia nga mea i pā ki a koe me o whakaaro, ka ngawari atu enei mea ki te marama me te mahi hoki. Meina hoki te kaiwhakarongo he tangata pouri kua puta tōtika mai i tona pouritanga tēna pea e whiwhi koe i etahi whakamohio me pehea e taea ai e koe. I te matenga o tana kohungahunga ka whakamarama te whaea he aha nei te painga o te korero tahi me tetahi wahine kua pā tera ngaromanga: “Te mohio, kua pā tenei mea ki tetahi atu, a puta ora katoa mai ana, e ora tonu ana hoki, kitea ano he ahuatanga i tona oranga, e whakakaha ana i ahau.”

Pehea oti meina hore koe e hāneanea ana ki te korero i ou whakaaro? I muri i te matenga o Haora raua ko Honatana, ka titoa e Rawiri he apakura pā ngakau, whakaputa ana i tona pouri. Te mutunga o tenei tito taukuri, i whakaurutia ki te Paipera i te pukapuka o Hamuera Tuarua. (2 Hamuera 1:17-27; 2 Whakapapa 35:25) Pēra ano, he ngawari kē ki etahi te whakapuaki meina me tuhituhi. Ka ripoata mai tetahi pouaru, e mea ana ka tuhituhia e ia ona whakaaro, hei korero pukapuka māna i nga ra i muri mai. Kite ia i awhina ki te whakaputa.

Meina me korero, me tuhi ranei, i na whakamohiotia ou whakaaro, e awhina ana ki te wewete atu i to pouri. E awhina hoki ki te whakawatea porarurarutanga. He whaea pouri i mea: “I rongo maua ko taku tane i etahi hunga marena i wehe tuturu i muri i te matenga o te kohungahunga, hore hoki maua i hiahia kia pēra maua. No reira, ia wā o maua e pukuriri ai, hiahia ai ki te whakahē i tetahi, kua korero tahi maua ki te whakatatū. E mahara ana ahau, na tenei i piri tahi ai maua.” No reira, na to tuku i ou whakaaro kia mohiotia mai, i marama ai koe, ahakoa koe e pātahi ana i te pouri penei me etahi, rerekē pea ta ratou tangi—i to ratou ano whakamatau, to ratou ano huarahi.

Tetahi atu huarahi whakaputa i te pouritanga he tangi. He “wa e tangi ai” hei ta te Paipera. (Kaikauwhau 3:1, 4) He pono, te mate o tetahi i arohaina e tatou ka rite ki taua wā. Te ahua nei te tuku roimata o te pouritanga e rite ana mo te huarahi whakaora.

Ko tetahi wahine tamariki e whakamarama ana  me pehea te awhina a tana hoa tata ki a ia i te matenga o tana whaea. Mahara ia: “I reira tonu taku hoa mōku. Tangi ana ia me ahau. Korero ana ia ki ahau. Taea noa ana kia whakapuaretia ōku aronganui, he mea nui ki ahau. Hore ōku take i whakamā ai ki te tangi.” (Tirohia Roma 12:15.) Kaua hoki koe e whai hara i o roimata. Kua kite nei tatou, e kī ana te Paipera i nga tauira o nga tāne, wāhine whakapono​—me Ihu Karaiti—watea ana tōna tuku roimata pouri, hore nei i kitea te whai hara.—Kenehi 50:3; 2 Hamuera 1:11, 12; Hoani 11:33, 35.

Tera pea, mo te wa, e kite koe i ōu aronganui e matawhawhati ana. Tere noa ana nga roimata hore nei he wā hei whakatupato. I kite tetahi pouaru, ahakoa te haere noa ki te toa hokomaha (he mea i maha tona mahi tahi me tana tane) ka whakatangi i a ia, i te mea he tikanga, ka totoro atu ia ki etahi momo kai tino pai a tana tane. Kia manawanui ki a koe ano. Kaua e whakaaro me arai nga roimata. Kia mahara ano, enei he ahua tuturu, e rite ana hoki hei wāhanga mo te pouritanga.

I whakatakia mai nei, ka whakaaro whai hara etahi i muri i te matenga o tetahi i arohaina. Ka awhina pea ki te whakamarama i te tino pouri o te tangata pono a Hakopa i te wa i meatia ai tana tama a Hohepa kua whakamatea “e te kirehe nanakia.” Na Hakopa ano i tono a Hohepa ki te titiro i te oranga o ana tuakana. Tena pea e akiakitia ana a Hakopa e ana whakaaro whai hara, penei nei ‘He aha ai ahau i tono ai i a Hohepa ko ia anake? He aha ai a ahau i tono ai i a ia ki te takiwa e kī ana i nga kirehe puihi?’​—Kenehi 37:33-35.

Tera pea e whakaaro ana koe, i mahue pea i a koe, a awhina ana i te matenga o tera i arohatia. Te mohio ake te whai hara​—totika, he whakapae noa ranei—he ahua tuturu o te pouritanga, he huarahi awhina tenei. I konei ano, kaua e whakaaro me pupuri to hinengaro ki a koe ano. Korerotia pehea nei to whakaaro whai hara, ka whiwhi i te wetehanga e hiahiatia ana.

Kia mohio ano, ahakoa pehea nei to tatou aroha ki tetahi atu peretana, kahore ma tatou e whaka haere tōna oranga, e kore ano hoki ma tatou e arai atu “te wa na te tupono noa” kei tuku iho ki a tatou e aroha ana. (Kaikauwhau 9:11) I tua atu, hore he awangawanga e, kahore e kino ana to kaupapa whakahau. Hei tauira, i te mea kihai te whakaritenga ki te takuta i hohorotia, i whakaaro ranei koe kia turorotia, a kia mate tera e arohatia ana? Kahore rawa! No reira, e whai hara ana ranei koe i mate ai tera? Kahore.

I mohio tetahi whaea me pehea ia e whaihanga ai i te whai hara, i muri i te matenga o tana kotiro i te aitua motokā. Whakamarama ia: “I whai hara ahau no te mea nāku ia i tono atu. Engari, ka mohio au he tino wawau te whakaaro pera. Hore hoki he hē o te tono i a ia me tana matua ki te kawe take. Hoi noa iho, he aitua whakawehi noa.”

Ka mea pea koe: ‘He maha nga mea e wawata ana ahau mei pea i mahia, i korerotia ranei.’ Ka tika, engari ko wai o tatou e mea he matua, whaea, tamaiti tika tonu ia? Whakamahara ana te Paipera ki a tatou: “He maha hoki nga mea e tapepa ai tatou katoa. Ki te kore tetahi e tapepa i te kupu, he tino tika tena tangata.” (Hemi 3:2; Roma 5:12) No reira, whakaae ki tenei, hore koe i tika tonu. Te noho tonu, me te whakaaro “meina pea i mahi penei ahau, pērā ranei,” e kore e rerekē tetahi mea, engari ka korehoro to whakaoranga.

Meina he take tika au mo te whakapono to whai hara e tika ana, e hara i te whakapae tena, whakaaro ki te ahua nui rawa hei kaupare atu i te whai hara—te murunga a te Atua. Whakatuturu ana te Paipera: “Me i maharatia e koe nga kino, e Ihowa, ko wai, e te Ariki, e tū? Otira he muru hara tau.” (Waiata 130:3, 4) E kore e taea e koe te hoki ki muri ki te whakarerekē i tetahi mea. Engari e taea ana te inoi ki a Ihowa kia murua nga hara o mua. Ka pehea ai? No reira, meina kua oati mai Ihowa ka murua e ia nga hara o mua, e kore ranei koe e muru i a koe ano?—Nga Whakatauki 28:13; 1 Hoani 1:9.

E rongo ana hoki koe i te riri, tera pea ki nga takuta, naahi, hoa ranei, tae atu ki a ia kua mate? Kia mohio, he ahua tuturu tenei mo te ngaromanga. Tera pea to riri he ahua tuturu, e haere tahi ana me tō mamae. Ka korero tetahi kaituhi: “Na tou matatau anake i te riri—kaua e mahia, engari te mohio i ou whakaaro—ka wewete mai koe i tona takakino.”

Ka awhina ano hoki meina me whakapuaki, me toha atu ranei te takariri. Me pehea? He tika, kahore ma te whakapahū kerekere. E whakatupato ana te Paipera ka whara ina tur̄oa te riri. (Nga Whakatauki 14:29, 30) Otira, he oranga ngakau mou meina koe ka korero tahi ki tou hoa mārama. Etahi ano kua kite ina tūkaha te kori tinana meina e pukuriri ana, ka awhina ki te whakapuaki.—Tirohia ano Epeha 4:25, 26.

Ahakoa te mea nui kia tuwhera, kia pono hoki i o whakaaro, he kupu whakatupato e rite ana. He mea tino rereke i waenganui i tou whakapuaki i ou whakaaro me te makā whakaarokore atu ki runga i etahi atu. Hore he take i whakatau hē ai ki etahi mo tou pukuriri, me tou muhumuhu. No reira, kia mahara tonu kia korerotia ou whakaaro, kaua hoki e whakariri. (Nga Whakatauki 18:21) Tera ano te awhina tino hira mo te pouri, me korero e tatou inaianei.

E whakatuturu ana te Paipera: “E tata ana a Ihowa ki te hunga ngakau maru: ka whakaorangia  ano e ia te hunga wairua iro.” (Waiata 34:18) Ae, nui atu i etahi katoa, ko to whanaungatanga ki te Atua te huarahi e awhina ana i tetahi e aroha ana koe. Me pehea? Te katoa o nga whakahau kua homai tae noa mai ki konei he mea putake mai, ara e hangai ana hoki ki te Kupu a te Atua, te Paipera. Mā te whakamahia o enei ka awhinatia koe kia taea ai.

Hei tapiri atu, kaua ano e whakaiti i te wāriu o te inoi. E whakahau ana te Paipera: “Makā ki runga ki a Ihowa tāu pikaunga, a māna koe e whakaū ake.” (Waiata 55:22) Mehemea ina korero tahi tia ou whakaaro, me tou hoa pukuaroha ka awhina i a koe, pehea rawa te nuinga atu ina ringihia atu to ngakau ki “te Atua o te whakamarie katoa” e awhina i a koe!—2 Koroniti 1:3.

E hara i te mea ma te inoi noa iho ka rongo tatou i te pai. Na te “kaiwhakarongo inoi” i oati, ka homaia te wairua tapu ki āna pononga e inoi pono atu ana. (Waiata 65:2; Ruka 11:13) Ma te wairua tapu ara te mana mahi o te Atua koe e whakareri ki te “kaha nui whakaharahara” kia puta ai i tenei ra ki tera atu. (2 Koroniti 4:7) Maharangia: Ma te Atua e awhina āna pononga pono kia ū tonu ahakoa nei he aha nga raruraru.

Tetahi wahine, kua ngaro tana kohungahunga i te mate, e mahara ana na te mana o te inoi i awhina raua ko tana hoa tane i puta mai ai i tera ngaromanga. “Meina maua i te kāinga i te po, ka nui te pouri, kore ana e taea to piki atu, ka inoi kiriwaha tahi maua,” whakamarama ia. “Te wa tuatahi i mahi ai maua i tetahi mea hore ia i reira—te hui tuatahi o te whakaminenga i haere ai maua, te huihuitanga i tae maua—ka inoi maua kia whakakahangia maua. I te marangatanga mai i te ata, kore ana e taea te kawe tenei ahuatanga, ka inoi maua ki a Ihowa kia awhinatia maua. Mo tetahi ahua, i tino ngaukino te tomo atu i te whare nei ko hau anake. No reira, i nga wā katoa e hoki mai ai ahau anake, ka inoi au ki a Ihowa kia awhina mai, hei whakaāio i au.” Tera wahine pono e tino ū ana, tika ana hoki tona whakapono i puta he rereketanga mo ana inoi. A koe ano, ka kite koe, ka whakautua mai o inoi taikaha, “te marie o te Atua, e kore nei e taea te whakaaro, e tiaki o koutou ngakau, o koutou hinengaro.”—Piripai 4:6, 7; Roma 12:12.

He rereketanga ano te awhina a te Atua. Te apotoro Karaitaiana a Paora i tuhi, ko te Atua “te kaiwhakamarie i a matou i o matou paweratanga katoa, e taea ai e matou te whakamarie te hunga e pēhia ana.” He pono, te awhina tapu kahore i whakamutu i te mamae, engari ka ngawari atu te pikau. Hore e mea ana kua mutu to tangi, kua wareware ranei ki tau i aroha ai. Ka ora mai ano koe. I te mea kua penei koe, nga mea i pā ki a koe, ka whiwhi koe i te maramatanga me te pukuaroha ki te awhina i etahi kua pā orite enei ngaromanga.—2 Koroniti 1:4.