1, 2. ¿Awk taykanakax khitin iwxanakapsa wawanak uywañatakix thaqhapxañapa?

 “YURIRAPKISTU uka wawanakax, [Jehová] Tatitun aski churäwinakapawa” sasaw mä suma awkix nayrax säna (Salmo 127:3). Chiqpachansa awk taykäñax wali kusisiñawa, niya taqi jaqichäwinakaw Diosan uka suma churäwipxa katuqapxi. Ukampis janiw kusisiñakïkiti, jan ukasti lurañanakaw utjaraki, ukwa wawaninakax yatipxi.

² Aka urunakan wawanak uywañax wali chʼamawa. Ukampis waljaniw wawanak sum uywapxi, salmonak qillqirix uka tuqitwa akham sas amuytʼayarakistu: Jehová “Tatitutix jan utachkaspaxa, inamayakiw utachirinakax chʼam tukusipkaspa” sasa (Salmo 127:1). Jehová Diosan yatichäwinakaparjam wawanak uywapxañäni ukhaxa, jukʼamp suma awk taykäpxañäniwa. Diosan Arupax akham siwa: “Tatitur taqi chuymamampi katuyasim; juman chʼikhi kankañamarukix jan alkatasimti” sasa (Proverbios 3:5). Niya pä tunka maranakanïxapxi ukhakamaw awk taykanakax wawanakar uywapxi, ukham wawanakar uywañatakix Jehová Diosan iwxanakap istʼañasawa

3. ¿Awkix kunsa wawanakapatakix lurañaparaki?

³ Tayka sapakisa wawanakar utan yatichañapäkaspa ukhamwa walja chachanakax amuyapxi. Ukampis Bibliax awkiw familiatakix kuns utar apaniñap siwa, ukat utanxa yanapañaparakiwa. Akham sasaw  qhanañchi: “Anqan negociomäki ukxa tukuyam, pampan lurañanakamäki ukxa luram, ukatwa utama[n] lurasismaxa” sasa (Proverbios 24:27). Awkis taykas panpachaniw wawanakar yatichapxañapa, ukwa Diosax muni (Proverbios 1:8, 9).

4. Imill wawanakat sipansa yuqall wawanakaw nayrankañapa sañaxa, ¿kunatsa jan walïki?

⁴ ¿Wawanakamat kamstasa? Asia tuqinkir markanakanxa “janiw imill wawanakarux sum uñjapkiti” sasaw sapxi, aksa markanakansa, “wali yatxattʼat familianakansa” ukhamarakiwa. Ukampis janiw yuqall wawanakarukix nayrar uchasiñapäkiti, imill wawanakas yuqall wawanakas Diosatakix mayakiwa. Jacob tatax nayraxa wali uñtʼatänwa, yuqall wawanakapampit imill wawanakapampit parlkasax akham sänwa: ‘Kuntix Diosax churkitu ukanakawa’ sasa (Génesis 33:1-5; 37:35). Jesusan ukar imill wawanak ukat yuqall wawanak apapkäna ukhaxa taqi ‘wawanakaruw’ Jesusax bendicïna (Mateo 19:13-15). Ukham lurasax kuntï Jehová Diosax munkäna ukwa uñachtʼayäna (Deuteronomio 16:14).

5. Qhawqha wawanïpxanis uk amtañatakixa, ¿chacha warmix kuna tuqitsa amuytʼasipxañapa?

⁵ Yaqhip chiqanakanxa warminakax walja wawanïñ yatipxi. Ukampis qhawqha wawanïpxanis ukxa chacha warmiw amtapxañapa. Ukat wawanakar manqʼayañatakis isiyañatakis jan ukax yatichañatakis qullqix jan utjkani ukhaxa, chacha warmiw qhawqha wawanïpxanis ukxa amuytʼasipxañapa. Yaqhipax wawanak jan uywirjamäxasax familiaranakaruw churapxi. ¿Uk lurañax walikïskaspati? Chiqpachansa janiw walïkiti. Awk taykaw wawanakarux uywapxañapa. Diosan Arupax akham siwa: “Maynitix jupankirinakatxa jan llakiskchixa, ukhamarak pachpa familiapar yanaptʼañatsa jan llakiskchi ukïrixa, iyawsäwxa jan uñtʼiriwa tuku, mä jan iyawsirits jukʼampiwa” sasa (1 Timoteo 5:8). Qhawqha wawanïpxanis ukwa yatiñan chacha warminakax  sum amuytʼasipxi, ukhamatwa kunatï munaski ukxa taqinir churapxi. ¿Uka amtampi jan walja wawanïñ amtañax walikïskpachati? Ukax sapa maynitäxiwa. Ukat chacha warmpacha amtasin kunjamatsa jan wawanïpxaspa uk amtañasa sapa maynitarakiwa. “Sapa mayniwa luräwinakapat llakisi[pxañapa]” (Gálatas 6:5). Ukampis wawa jiwayasin purakat jaqsuñas jan ukax apsuyasiñas janiw walïkiti, Biblian kamachinakap pʼakintañawa. Jehová Diosaw ‘jakañ’ churirixa (Salmo 36:9). Ukhamasti purakar jiwayasin wawa apsuyasiñax janipuniw Jehová Diosatakix walïkiti, mä jaqir jiwayañäkaspas ukhamawa (Jeremías 1:5; Éxodo 21:22, 23, NM).

6. ¿Kunapachas wawanakar yatichañ qalltasiñapa?

⁶ Proverbios 22:6 jiskʼa tʼaqax akham siwa: “Wawaruxa suma sarnaqañapatakixa jiskʼatpach sum yaticham” sasa. Ukhamax awk taykaw wawarux yatichapxañapa, ukax wali askipuniwa. ¿Kunapachas yatichañ qalltapxañapa? Jiskʼatpach yatichapxañapawa. ‘Wawatpach’ Timoteorux yatichasïna sasaw Pablox qhanañchi (2 Timoteo 3:15). Aka jiskʼa tʼaqan uñstki uka arux asu wawa sañ muni, jan ukax janïr yurki uka wawa sañ munaraki (Lucas 1:41, 44; Hechos 7:18-20). Ukhamasti wali sumwa Timoteorux jiskʼatpach yatichapxäna. Wawäsipki ukhat yatichatax wali sum yatiqapxi, ukharakiw taqi kuns yatiñ munapxi.

7. 1) ¿Kunatsa awkis taykasa wawarux wal munasipxañasa? 2) ¿Jehová Diosampi Jesusampix kunjamsa apasipxäna?

⁷ “Asu wawajar uñjasta ukhaxa walpun juparux munasta” sasaw mä taykax säna. Niya taqi taykanakaw ukham wawaparux uñjapxi. Wawax yurxi ukhaxa purapatwa taykampi wawampix sum yatthaptapxi. Taykax ñuñuyki ukhaxa jukʼampwa yatthaptapxi  (1 Tesalonicenses 2:7 uñxatäta). Taykax wawar wal munartʼasi ukat arxayi ukaxa wali askipuniw wawan chuymapatakixa (Isaías 66:12 uñxatäta). ¿Ukat kamsaraksnas awkitxa? Jupax wawapampix ukham yatthaptañaparakiwa. Jehová Diosat yatiqasipxañapawa. Sapa Yuqapampix kunja sumsa apasipxi uka tuqitwa Proverbios qillqatax parli, ukanxa Yuqax akham siwa: Jehová “Tatituw nayarux qalltatpacha utjayitu [...]. Nayawa sapüru jupar kusisiyäyäta” sasa (Proverbios 8:22, 30; Juan 1:14). Mä munasir awkix ukhamwa wawaparux qalltatpach wal munasiraki. “Wawamaruxa wal munasiñamawa. Ichxartʼatasa jampʼattʼatasa janiw mä wawax jiwkiti” sasaw mä awkix säna.

8. ¿Kunjamsa awk taykanakax wawanakapar jiskʼatpach yatichañ qalltapxaspa?

⁸ Ukampis wawanakax janiw ukak munapkiti. Yuripki ukhatpachaw wawanakan lixwinakapax (laxwi) yatiqañatakis amtañatakis wakichatäxi, ukatwa awk taykanakax yatichapxañapa. Wawax qhawqha arunak parlañsa yatiqaspa uka tuqit amuytʼañäni. “Awk taykax kunjamxay wawar jiskʼatpach yatichapxchini” ukarjamaw parlañsa jan ukax liyiñsa yatiqapxani sasaw yatxattʼat jaqinakax sapxi. Jiskʼatpachwa wawamaruxa arxayañama ukatxa liyirapiñamarakiwa. Wawanakax jankʼakiw jumjam lurañ munapxarakini, ukat jankʼakirakiw liyiñsa yatiqapxaspa. Inas janïr escuelar sarkasina liyiñ yatxchini. Ukhamäni ukhaxa wali askipunïspawa markaman yatichirinakax jukʼanikïpxchi jan ukax mä utanaki walja escuela wawanakax wali phuqächi ukhaxa.

9. ¿Awk taykanakax kuna amtampis wawanakar yatichapxañapa?

⁹ Cristiano awk taykanakax Dios tuqitwa nayraqat wawanakapar yatichapxi (Deuteronomio 8:3 uñxatäta). ¿Kuna amtampis uk lurapxi? Cristianjam sarnaqapxañapatakiw mä arunxa ‘Diosan munañaparjam sarnaqapxañapatakiw’  yatichapxi (Efesios 4:24). Mä suma uta lurañatakix kunas munasi, kunjamas luraña, niya ukhamarakiw wawanakar yatichañatakix munasi.

10. ¿Wawanakax kunsa yatiqapxañapa?

¹⁰ Mä suma uta lurañatakix taqi kunas sumäñaparakiwa. Cristianjam mä suma jaqir tukuñatakixa “qurimpi, qullqimpi, suma qalanakampi[w]” munasi sasaw apóstol Pablox säna (1 Corintios 3:10-12). Mä arunxa iyawsäwinïña, yatiñanïña, chʼikhïña, Diosar taqi chuyma luqtaña, Jehová Diosampir kamachinakapampir munasiña ukanak sañ muni (Salmo 19:7-11; Proverbios 2:1-6; 3:13, 14). ¿Kunjamsa awk taykax wawanakapar uka tuqit yanaptʼapxaspa? Kunjamtï nayrax lurapxirïkäna ukarjam lurasaw yanaptʼapxaspa.

11. ¿Kunjamsa israelita awk taykanakax wawanakaparux Dios chuymäpxañapatakix yatichapxäna?

¹¹ Israelitanakax janïr Suma Uraqir mantapkäna ukhaxa Jehová Diosax awk taykanakarux akham sataynawa: “Juman chuymamaruy katuqam kawkïri mandamiento arunaktï jichhüruna churksma ukanakxa. Ukatsti wawanakamaruw yaticharakïta; utamankkasina, thakinjam sarkasina, ukhamarakiw parlarakïta ikintañataki, sartañatakisa” sasa (Deuteronomio 6:6, 7). Ukhamasti awk taykanakax sarnaqatapampiwa wawanakar yatichapxañapa, wawanakapampix wali sum apasipxañapa, parlasipxañapa, ukat yatichapxañaparakiwa.

12. ¿Kunatsa awk taykanakax wawanakan uñjkata wali sum sarnaqapxañapa?

¹² Sarnaqatasampiw yatichañasa. Nayraqatxa Jehová Diosax akham sänwa: “Chuymamaruy katuqam kawkïri mandamiento arunaktï [...] churksma ukanakxa” sasa. “Ukatsti wawanakamaruw yaticharakïta”  sänwa. Awk taykanakaw nayraqat Dios chuymäpxañapa. Diosan yatichäwinakapxa munasipxañapawa ukat ukarjamaw sarnaqapxañaparaki. Ukhamatakwa wawan chuymaparux purtʼapxaspa (Proverbios 20:7). ¿Kunatsa? Wawanakax istʼañat sipansa luratanakapwa uñjapxi (Lucas 6:40; 1 Corintios 11:1).

13. ¿Cristiano awk taykanakax wawanakar yatichañatakixa kunjamsa Jesusat yatiqasipxaspa?

¹³ Wawanakampix wali sum apasiñasa. Jehová Diosax israelit awk taykanakarux akham sänwa: “Utamankkasina, thakinjam sarkasina” wawanakarux arxayapxam sasa. Ukhamax awk taykanakax jan tiemponïkasinsa wawanakar yatichañatakix tiempo apstʼasipxañapawa, ukwa uka arunakax sañ muni. Jesusax wawanakatakix tiempo apstʼasïnwa. Aka Uraqin irnaqäwip niya tukuyxän ukhaxa “wawanakwa [jaqinakax] Jesusan ukar irpanipxäna, amparapamp luqxatayañataki”. ¿Jesusax kamachänsa? “Wawanakar ichxarusinsti, amparapamp luqxatasaw jupanakarux bendecirakïna” (Marcos 10:13, 16). Amuytʼañäni: Jesusan urunakapax tukusiskänwa, ukampis wawanakatakix tiempo apstʼasïnwa. ¡Jupat awk taykanakax yatiqasipxañapa!

14. ¿Kunatsa awk taykanakax wawanakapatakix tiempo apstʼasipxañapa?

¹⁴ Wawanakampix parltʼasiñasapuniwa. Tiempo apstʼasisa jupanakamp parltʼasiñax wali askipuniwa. Ukat parltʼasipxapunïta ukhaxa kunjamsa jiltaski ukwa amuyäta. Ukampis ak amtañasawa, janiw aliq arxayañakïkiti, jan ukasti qhan parltʼasipxañamawa. “Sum parltʼasiñwa yatiqtxa ukatxa taqi chuymampiw istʼarakta” sasaw Brasil markankir mä taykax säna. Janiw llampʼu chuymanïtapxa inamay uñachtʼaykänti, kunsa wawapax amuyäna ukwa yatxatäna.

15. ¿Kusistʼañ tuqit kun amuyañasasa?

¹⁵ ‘Laruñ horasasa’, anattʼañ horasasa mä arunxa  kusistʼañ horasasa wali askiw wawanakatakixa (Eclesiastés 3:1, 4; Zacarías 8:5). Awk taykax wawanakapamp chika kusistʼapxi ukaxa wali askiwa. Ukampis walja familianakanxa anattʼañat sipansa televisionak uñchʼukisipki, ukax wali llakkañawa. Yaqhip wakichäwinakax waljamäkchisa, janiw walïkiti, niya taqi wakichäwinakaw ukhama, maysa tuqitxa televisión uñchʼukisax janiw parlasxapxisa. Ukhamasti, ¿janit wakiskaspa wawanakampi chika kusistʼañaxa? Inas cantapxchisma, anattʼapxchisma, munat masinakampi kuns lurapxchisma, jan ukax jayanak uñjtʼiris sarapxchisma. Ukhamatwa parltʼasiñax utjaspa.

16. ¿Kunsa awk taykanakax wawanakar Jehová Dios tuqit yatichapxañapa, ukat kunjamsa?

 ¹⁶ Wawanakarux yatichañasarakiwa. “Ukatsti wawanakamaruw [aka arunak] yaticharakïta” sasaw Jehová Diosax säna. Kunsa yatichañasa ukat kunjamsa yatichañasa uksa uñachtʼayarakistuwa. Nayraqatxa, Jehová “Tatitu Diosamarusti taqi chuymamampi, taqi jakañamampi, taqi chʼamamampi [ukhamaw munasiñama]” (Deuteronomio 6:5). Ukatsti ‘wawamaruw uka arunakxa yatichañama’. Wawanakax taqi chuymaw Jehová Diosar ukat kamachinakapar munasipxañapa, ukatakiw awk taykanakax yatichapxañapa (Hebreos 8:10 uñxatarakïta). “Yaticharakïta” siski uka aruxa walja kuti yatichañäkaspas ukham sañ muni. Ukhamasti wawanakasax Dios chuyma jilapxañapatakix yatichañasapuniwa, ukwa Jehová Diosax muni. Mä tuqitsti, jupanakampix Bibliat yatiqañamapuniwa.

17. ¿Awk taykanakax kunsa wawanakapar yatichapxañapa? ¿Kunatsa?

¹⁷ Ukampis wawanakar yatichañax chʼamawa, ukwa walja awk taykanakax amuyapxi. Apóstol Pedrox cristiano masinakaparux akham sänwa: “Asu wawanakjama suma qʼuma ajayun leche munapxarakim” sasa (1 Pedro 2:2). “Munapxarakim” siski uka aruxa, waljanis Dios tuqit jan yatxatañ munapkaspa ukham sañ muni. Awk taykanakaw wawanakaparux Dios tuqitxa kunayman tuqit yatichapxañapa, ukhamat munapxañapataki.

18. ¿Jesusat yatiqasisax kunjamsa awk taykanakax wawanakar yatichapxaspa?

¹⁸ Uñachtʼäwinakampi yatichasaw Jesusax istʼirinakapar sum amuytʼayäna (Marcos 13:34; Lucas 10:29-37). Wawanakar ukham yatichañax wali askiwa. Muspharkañ wali suma sarnaqäwinakampiw Bibliat yatichañama, kunjamtï Bibliat apstʼata sarnaqäwinaka * siski uka libron utjkixa ukham sarnaqäwinakampiw  yatichañama. Wawax uka sarnaqäwinkkaspas ukham yatichañamawa. Bibliat apstʼat sarnaqäwinakat amuyasax inas dibujonak lurañ munchispa jan ukax ukham isisiñ munchispa yatiqat uñachtʼayañatakixa, ukanaksa lurayañamarakiwa. Jesusax jisktʼarakirïnwa (Mateo 17:24-27). Familian yatiqkasax jisktʼañaw wakisirakispa. Diosan mä kamachip qhanañchañat sipansa akham jisktʼañasawa: ¿Kunatsa Jehová Diosax aka kamachi churpachïstu? ¿Ukarjam sarnaqasax kunsa jikxatañäni? ¿Jan istʼasax kunarus pursna? Ukham jisktʼanakampiw wawanakar amuytʼaysna, ukhamatwa Diosan kamachinakapax wali askïtap amuyapxaspa (Deuteronomio 10:13).

19. Awk taykanakatï Bibliarjam wawanakapar yatichapxani ukhaxa, ¿kuna askinakasa wawanakax jikxatapxani?

¹⁹ Wawanakan yatiqasiñjam sum sarnaqasasa, jupanakamp wali sum apasisasa, ukhamaraki jupanakamp parltʼasisasa, wali sum yatichasasa wawatpach Jehová Diosampi wali sum apasipxañapatakiw yanaptʼsna. Ukatxa Diosatakjamaw wali sum sarnaqasipxani. Jan walinakan uñjasipxani jan ukax yantʼanakan uñjasipxani ukhasa iyawsäwiparjamaw sarnaqapxani. Ukhamasti Diosamp sum apasipxañapataki wawanakasar yanaptʼapxañäni (Proverbios 27:11).

20. ¿Kunas chiqañchäwixa, ukat kunjamsa chiqañchañäspa?

²⁰ Chiqañchäwix chuymampir amuyumpir yatichañatakiwa. Wawanakax chiqañchäwitakïpxapuniwa. “Chiqapar yatichasina sum uywapxam, [Jehová] Tatitur iyawsapxañapataki” sasaw Pablox awk taykanakar säna (Efesios 6:4). Kunjamtï Jehová Diosax chiqañchkixa ukhamwa awk taykanakax wawanakar munasiñampi chiqañchapxañapa (Hebreos 12:4-11). Ukham chiqañchañatakixa amuytʼayañaw wakisispa. Ukatwa Diosax ‘yatichäwinakar istʼapxam’ sistuxa (Proverbios 8:33). ¿Kunjamsa wawanakar chiqañchsna?

21. ¿Awk taykanakax wawanakar chiqañchkasax kuns amtapxañapa?

 ²¹ Wawanakar chiqañchañatakixa runkañakïkaspas jan ukax jan wali arunakampi tuqisiñakïkaspas ukhamwa yaqhip awk taykanakax amuyapxi. Uka tuqit parlkasax Pablox akham sänwa: “Awkinaka, jan wawanakamampix sinti qhurüpxamti jan jupanakan mayjtʼasipxañapataki” sasa (Colosenses 3:21). Mä cristianox “taqinimpis sumankañapawa. [...] Jan istʼasirinakarusti llampʼu chuymampi iwxtʼañaparakiwa” (2 Timoteo 2:24, 25). Cristian awk taykanakax chiqaparuw wawanakapar yatichapxañapa, ukampis janiw uka arunakxa wawanakar chiqañchkasax armapkiti. Ukampis arxayatas janiw wawanakax awisax istʼasipkiti, ukhamax yaqha kasta chiqañchäwiw munasispa (Proverbios 22:15).

22. Mä wawar asutʼimpi chiqañchañäni ukhaxa, ¿kuns wawanakax yatipxañapa?

²² Wawanakax mayj mayjäpxiwa, ukhamasti chiqañchäwix sapa maynitakjamäñapawa. Yaqhipax “janiw arumpiki chiqachañjamäkiti”. Ukhamax jan istʼasitapatxa asutʼimpi chiqañchañaw wakisispa, ukhamatwa jan walinakat qhispispa (Proverbios 17:10; 23:13, 14; 29:19). Kunatsa jawqʼat uñjasi ukxa sum yatipxañapa. ‘Jawqʼampi tuqimpiw yatiqapxaspa’ (Proverbios 29:15; Job 6:24). Ukatxa sinti jawqʼjañax janiw walïkarakiti. “Mayisitamjamarurakiw chiqacharakïma” sasaw Jehová Diosax markapar säna (Jeremías 46:28). Wali qhuruchasisa jawqʼjañasa jan ukax sinti asutʼjañas janiw Diosan Aruparjamax walïkiti, wawarux chhuxrintaspawa jan ukax sinti usuchjaspa (Proverbios 16:32).

23. ¿Awk taykan chiqañchatax kunsa wawax amuyasiñapa?

²³ Jehová Diosax mutuyapxämaw sasa markapar yatiykäna ukhaxa, akham sasaw nayraqat säna: “Jan axsaramti, nayaw jumampïskta” sasa (Jeremías 46:28). Chiqpachansa, kunatï wakiski ukarjamaw awk taykax  wawanakar chiqachapxañapa, janiw wawax awk taykan uñisitäkaspas ukham amuyañapäkiti (Colosenses 3:21). Awk taykax ‘jupampïskatapwa’ wawax amuyasiñapa, ukatsa chiqachayaskaspa ukham amuyañapa.

24, 25. ¿Aka urunakanxa kuna jan walinaksa wawanakar lurapxi?

²⁴ Wawäkasinxa wali sum jakasiyäta sasaw walja awk taykanakax sapxi. Kunjamsa jikxatasirïna, awk taykax kunjamsa walinsa jan walinsa uñjirïna ukanakwa wali sum amtapxi. Wawanakapax ukhamaraki jichhax jikxatasipxaspa ukwa munapxi, ukampis jichhürunakanxa wawanak uywañax janiw nayrjamäxiti, wali chʼamäxiwa.

²⁵ Taqi chiqansa jan walinakapuniw uñstaski, wawanakarux jan walpun waynaqasin lurapxi. Malaysia markanxa nayrax janiw ukhamäkänti, jichhax walja wawanakaw jan wali lurat uñjasipxi. Alemania markanxa, kimsa patak waranqa jila wawanakaw ukham  sinti jan wal lurata uñjasipxi, aksa markanakanxa ukhamarakiwa, niya tunka millón wawanakaw ukham jan wal luratäpxi. Ukampis walja wawanakaw pachpa utapan ukham uñjasipxi, uñtʼatanakaw jan ukax khitinakarutï atinisipki ukanakaw wawanakar jan wal lurapxi, ukax wali llakkañawa. Ukhamax awk taykanakax wali sum wawanakapar uñjapxañapa. ¿Kunjamsa uka jan walinakat wawanakar jarkʼaqapxaspa?

26. ¿Kunjamanakatsa wawanakar jan walinakat jarkʼaqsna, ukat yatisax kunjamsa wawanakax jarkʼaqasipxarakispa?

²⁶ Imill wawas jan ukax yuqall wawas kunjam cuerponïpxis uka tuqit jan sum yatir wawanakax jan walinakarux puripxakispawa, ukaw jichhakamax uñjasi, ukhamasti uka jan walinakat jarkʼaqasipxañapatakix uka tuqinakat yatichañaw wakisispa. Uka tuqinakat yatiñaxa “ñanqha parlir jaqinakatsa” jarkʼaqaspawa (Proverbios 2:10-12). ¿Kunsa yatipxañapa? Bibliarjamax kunas walïki ukat kunas jan walïki ukanak yatipxañapawa, ukat kunsa yaqhip jan wali jaqinakax lurapxi uksa yatipxañaparakiwa, kun lurañäni satasa janiw wawanakax uka jaqinakar istʼapxañapäkiti (Daniel 1:4, 8; 3:16-18 uñxatarakïta). Uka tuqitxa janiw mä kutiki yatichasiñapäkiti. Sum amtapxañapatakix niya taqi wawanakaruw kutin kutini yatichañasa. Ukat imill wawax jachʼäxi ukhaxa janiw awkix jarisiskirsa jan ukax jan isinïki ukhasa uñchʼukiñapäxiti, janirakiw taykas yuqall wawar uñchʼukiñapäxiti, ukhamatwa wawanakax kunas wali ukat kunas jan wali ukxa sum amuyapxani. Ukatxa, awk taykax wali sum wawanakapar uñjapxañapa, ukhamatwa jan wali luriri jaqinakatxa amuyasipxani.

27, 28. ¿Wawanakar sum uywañatakix khitirus awk taykanakax jakʼachasipxañapa?

²⁷ Wawanakar jiskʼatpach uywañax wali chʼamawa,  ukampis Diosar iyawsir awk taykanakax janiw sapäpkiti. Israel markan taripirinakax utjkän ukhaxa Manoa sat mä jaqiw utjäna, warmipax usurïxän ukhaxa Jehová Diosaruw maytʼasïna wawapar sum uywañatakixa. Jehová Diosax mayisitap istʼänwa (Jueces 13:8, 12, 24).

²⁸ Jichhürunakanxa, ukhamarakiw cristian awk taykanakax wawanak uywañatakix Jehová Diosar mayisipxaspa. Awk taykäñax chʼamawa, ukampis walja askinakaw utjaraki. Hawai markankir mä chacha warmix awk taykanakarux akham sänwa: “Qʼaxu wayn tawaqunakar apnaqañax wali chʼamawa, ukampis wawanakar yatichañatakix tunka payan maraw utji. Ukat Biblian kamachinakaparjam uywapxani ukhaxa, wawanakax Jehová Diosar taqi chuyma luqtañwa amtapxani, uk uñjasax wal kusisipxani, chuymas phuqtʼatarakïniwa” sasa (Proverbios 23:15, 16). Ukhamasti wawanakamax Jehová Diosar luqtañ amtapxani ukhaxa akhamwa sarakisma: Wawanakajax Jehová Diosan “aski churäwinakapawa” sasa.