1, 2. Kay sin-o dapat mangayo sing bulig ang mga ginikanan sa pagpadaku sa ila mga anak?

“ANG mga anak panublion gikan kay Jehova,” tuaw sang isa ka mainapresyahon nga ginikanan sang nagligad nga mga 3,000 ka tuig. (Salmo 127:3) Sa pagkamatuod, ang kalipay sang pagkaginikanan isa ka hamili nga padya gikan sa Dios, nga sarang matigayon sang kalabanan nga minyo nga mga tawo. Apang, wala nagadugay marealisar sang mga may anak nga upod sa kalipay, ang pagkaginikanan nagadala sing mga salabton.

² Labi na sa karon, ang pagpadaku sa mga anak isa ka mabudlay nga hilikuton. Walay sapayan, madamo ang nagmadinalag-on sa sini, kag ginapakita sang inspirado nga salmista ang paagi, sa pagsiling: “Kon indi si Jehova ang magpatindog sang balay, nagapangabudlay sa wala sing pulos ang mga nagapatindog sini.” (Salmo 127:1) Sa dugang nga pagsunod mo sa mga instruksion ni Jehova, dugang pa nga ikaw mangin mas maayo nga ginikanan. Ang Biblia nagasiling: “Magsalig kay Jehova sa bug-os mo nga tagipusuon kag dili magsandig sa imo kaugalingon nga paghangop.” (Hulubaton 3:5) Handa ka bala mamati sa laygay ni Jehova samtang ginasugdan ninyo ang 20-ka-tuig nga proyekto sa pagpadaku sa inyo anak?

3. Ano ang salabton sang mga amay sa pagpadaku sa kabataan?

³ Sa madamo nga puluy-an sa bug-os nga kalibutan, ginatamod sang mga lalaki ang paghanas sa anak subong hilikuton lamang sang babayi. Matuod, ginapakita sang Pulong sang Dios ang katungdanan sang amay subong panguna nga nagabuhi sa pamilya. Apang, nagasiling man  ini nga may mga salabton sia sa sulod sang puluy-an. Ang Biblia nagasiling: “Ihanda ang imo buluhaton sa luwas, kag ihanda mo ini sa imo sa latagon. Kag dapat mo man palig-unon ang imo panimalay.” (Hulubaton 24:27) Sa pagtamod sang Dios, ang mga amay kag mga iloy magkaupod sa paghanas sa anak.—Hulubaton 1:8, 9.

4. Ngaa indi naton dapat tamdon ang mga anak nga lalaki subong labaw sa mga babayi?

⁴ Paano mo ginatamod ang imo mga anak? Ang mga report nagasiling nga sa Asia ang “lapsag nga mga babayi masami nga wala ginakahamut-an.” Suno sa report ang pagpakanubo sa mga bata nga babayi nagakatabo gihapon sa Latin Amerika, bisan sa tunga sang “nasanagan sing kapin nga mga pamilya.” Apang, ang kamatuoran amo, ang mga bata nga babayi indi segunda-klase nga kabataan. Si Jacob, nga isa anay ka kilala nga amay sang dumaan nga mga tion, naglaragway sang tanan niya nga anak, lakip ang mga anak nga babayi nga natawo tubtob sadtong tion, subong “kabataan nga ginhatag sing mainayuhon sang Dios sa [akon].” (Genesis 33:1-5; 37:35) Subong man, ginpakamaayo ni Jesus ang tanan nga “kabataan” (lalaki kag babayi) nga ginpangdala sa iya. (Mateo 19:13-15) Mapat-od naton nga ginpabanaag niya ang pagtamod ni Jehova.—Deuteronomio 16:14.

5. Ano nga mga pagbinagbinag ang dapat magtuytoy sa desisyon sang mag-asawa tuhoy sa kadakuon sang ila pamilya?

⁵ Ginapaabot bala sa inyo komunidad ang babayi nga magpamata sing madamo? Sing nagakaigo, personal nga desisyon sang mag-asawa kon pila ang ila bataon. Ano kon ang mga ginikanan indi makasarang sa pagpakaon, pagpabiste, kag pagpatuon sa madamo nga kabataan? Sa pagkamatuod, dapat ini binagbinagon sang mag-asawa kon nagadesisyon tuhoy sa kadakuon sang ila pamilya. Ang salabton sa pagpadaku sa pila ka kabataan ginatugyan sang iban nga mga mag-asawa nga indi makabuhi sa tanan nila nga kabataan sa ila mga paryente. Maayo bala ini nga buhat? Indi. Kag wala sini ginadula ang obligasyon sang mga ginikanan sa ila mga anak. Ang Biblia nagasiling: “Kon ang  bisan sin-o wala nagaaman para sa ila nga iya kaugalingon, kag labi na gid para sa ila nga mga katapo sang iya panimalay, napanghiwala niya ang pagtuo.” (1 Timoteo 5:8) Ginaplano sang responsable nga mga mag-asawa ang kadakuon sang ila “panimalay” agod nga ‘makaaman [sila] para sa ila nga ila kaugalingon.’ Mahimo bala nila punggan ang pagpamata agod mahimo ini? Isa man ini ka personal nga desisyon, kag kon mamat-od ang mag-asawa nga himuon ini, personal man nga butang kon ano nga kontraseptibo ang pilion nila. “Ang tagsa ka tawo magadala sang iya kaugalingon nga lulan.” (Galacia 6:5) Apang, ang pagpugong sa pagpamata nga nagadalahig sang bisan anong porma sang aborsion nagasumpakil sa mga prinsipio sang Biblia. Si Jehova nga Dios amo “ang tuburan sang kabuhi.” (Salmo 36:9) Busa, ang pagkutol sang kabuhi sa tapos ini mapanamkon magapakita sing daku nga pagtamay kay Jehova kag isa ka pagpatay.—Exodo 21:22, 23; Salmo 139:16; Jeremias 1:5.

6. San-o dapat sugdan ang paghanas sa bata?

⁶ Ang Hulubaton 22:6 nagasiling: “Hanasa ang bata nga lalaki suno sa dalanon nga para sa iya.” Ang paghanas sa kabataan isa pa ka daku nga katungdanan sang mga ginikanan. Apang, san-o dapat sugdan ini nga paghanas? Sing maaga pa. Ginpatalupangod ni apostol Pablo nga si Timoteo ginhanas “kutob sa pagkalapsag.” (2 Timoteo 3:15) Ang Griegong tinaga nga gingamit diri sarang mapatuhoy sa isa ka lapsag ukon sa wala pa gani mabun-ag nga bata. (Lucas 1:41, 44; Binuhatan 7:18-20) Busa, nakabaton si Timoteo sing paghanas sang bata pa sia kaayo—kag nagakaigo gid ini. Ang pagkalapsag amo ang maayo gid nga tion agod sugdan ang paghanas sa isa ka bata. Bisan ang lapsag pa luyag gid makakuha sing ihibalo.

7. (a) Ngaa importante nga ang duha ka ginikanan magpalambo sing suod nga kaangtanan sa bata? (b) Ano nga kaangtanan ang nagluntad sa ulot ni Jehova kag sang iya bugtong nga Anak?

⁷ “Sang una ko gid makita ang akon bata,” siling sang isa  ka iloy, “nagbatyag na ako sing gugma sa iya.” Amo sini ang kalabanan nga iloy. Ining matahom nga kaangtanan sa ulot sang iloy kag bata nagabakod pa samtang nagaupuray sila pagkatapos sang pagkabun-ag. Ang pagpasuso nagapadugang sining pagkasuod. (Ipaanggid ang 1 Tesalonica 2:7.) Ang pagdaludalo kag pagpakighambal sang iloy sa iya bata importante gid sa paghatag sing emosyonal nga mga kinahanglanon sang bata. (Ipaanggid ang Isaias 66:12.) Apang kamusta naman ang amay? Dapat man sia magtukod sing suod nga kaangtanan sa iya bag-o nga anak. Si Jehova mismo isa ka huwaran sa sini. Sa tulun-an sang Mga Hulubaton, matun-an naton ang tuhoy sa kaangtanan ni Jehova sa iya bugtong nga Anak, nga ginlaragway nga nagsiling: “Ginhimo ako ni Jehova subong pamuno sang iya dalanon . . . Ako ang iya nangin pinasahi nga kalipay sa adlaw-adlaw.” (Hulubaton 8:22, 30; Juan 1:14) Sing kaanggid, ang isa ka maayong amay nagapalambo sing mainit kag mahigugmaon nga kaangtanan sa iya bata sugod sa pamuno sang kabuhi sang bata. “Magpakita sing daku nga gugma,” siling sang isa ka ginikanan. “Wala sing bata nga napatay sa mga hakos kag mga halok.”

8. Ano nga pagpahikot sa hunahuna ang dapat dayon ihatag sang mga ginikanan sa mga bata?

⁸ Apang kapin pa ang kinahanglan sang mga bata. Sugod gid sa pagkabun-ag, ang ila mga utok handa na sa pagbaton kag pagtago sing mga impormasyon, kag ang mga ginikanan amo ang una nga magahatag sini. Binagbinaga ang lenguahe subong isa ka halimbawa. Ang mga mananalawsaw nagasiling nga ang ikasarang sang bata sa pagtuon sa paghambal kag sa pagbasa “ginapatihan nga naangot gid sa sahi sang maaga nga kaangtanan sang bata sa iya mga ginikanan.” Hambala kag basahi ang imo anak samtang bata pa sia. Sa indi madugay handumon niya nga ilugon ikaw, kag sa indi madugay pa matudluan mo na sia sa pagbasa. Mahimo gid nga makatuon na sia sa pagbasa antes sia mag-eskwela. Labi na nga makabulig ini kon nagapuyo kamo sa isa ka pungsod diin diutay lamang  ang mga manunudlo kag nagaginutok ang mga hulot-klasehan.

9. Anong labing importante nga tulumuron ang dapat dumdumon sang mga ginikanan?

⁹ Ang una gid nga ginakabalak-an sang Cristianong mga ginikanan amo ang paghatag sing espirituwal nga mga kinahanglanon sang ila anak. (Tan-awa ang Deuteronomio 8:3.) Upod ang anong tulumuron? Agod buligan ang ila anak sa pagpalambo sing tulad-Cristo nga personalidad, kon sa aton pa, agod isuklob ang “bag-ong personalidad.” (Efeso 4:24) Agod mahimo ini dapat nila binagbinagon ang nagakaigo nga mga materyales kag nagakaigo nga mga metodo sa pagtukod.

10. Ano nga mga kinaiya ang dapat palambuon sang kabataan?

¹⁰ Ang kalidad sang isa ka tinukod nasandig sing daku sa sahi sang mga materyales nga ginagamit sa pagpatindog. Si apostol Pablo nagsiling nga ang labing maayong mga materyales para sa Cristianong personalidad amo ang “bulawan, pilak, bilidhon nga mga bato.” (1 Corinto 3:10-12) Nagalaragway ini sang mga kinaiya subong sang pagtuo, kaalam, paghantop, pagkatutom, pagtahod, kag mahigugmaon nga apresasyon kay Jehova kag sa iya kasuguan. (Salmo 19:7-11; Hulubaton 2:1-6; 3:13, 14) Paano mabuligan sang mga ginikanan ang ila mga anak kutob sa pagkalapsag nga mapalambo ining mga kinaiya? Paagi sa pagsunod sa isa ka paagi nga madugay na ginbalay.

11. Paano ginbuligan sang Israelinhon nga mga ginikanan ang ila mga anak sa pagpalambo sing diosnon nga mga personalidad?

¹¹ Sang malapit na lang magsulod ang pungsod sang Israel sa Ginsaad nga Duta, ginsilingan ni Jehova ang Israelinhon nga mga ginikanan: “Ining mga pulong nga ginasugo ko karon sa imo mangin sa imo tagipusuon; kag dapat mo ini ipasalop sa imo mga anak kag ihambal ini kon nagalingkod ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan kag kon nagahigda ka kag kon nagabangon ka.” (Deuteronomio 6:6, 7) Huo, ang mga ginikanan dapat mangin mga  huwaran, mga kaupod, mga manugpaalinton, kag mga manunudlo.

12. Ngaa importante nga ang mga ginikanan mangin maayong mga huwaran?

¹² Mangin huwaran. Una, si Jehova nagsiling: “Ining mga pulong . . . mangin sa imo tagipusuon.” Dayon, nagdugang sia: “Ipasalop mo ini sa imo mga anak.” Gani ang diosnon nga mga kinaiya dapat anay mangin sa tagipusuon sang isa ka ginikanan. Dapat ginahigugma sang ginikanan ang kamatuoran kag nagakabuhi suno sa sini. Sa sini lamang nga malab-ot niya ang tagipusuon sang bata. (Hulubaton 20:7) Ngaa? Bangod mas madali maimpluwensiahan ang kabataan sang ila makita sangsa ila mabatian.—Lucas 6:40; 1 Corinto 11:1.

13. Sa paghatag sing igtalupangod sa ila mga anak, paano mailog sang Cristianong mga ginikanan ang huwaran ni Jesus?

¹³ Mangin kaupod. Si Jehova nagsiling sa mga ginikanan sa Israel: ‘Makighambal sa imo mga anak kon nagalingkod ka sa imo balay kag kon nagalakat ka sa dalan.’ Nagakinahanglan ini sing paghinguyang sing tion upod sa mga anak bisan pa daw ano kasako ang mga ginikanan. Si Jesus nagpati gid nga ang kabataan takus sang iya tion. Sang hingapusan nga mga inadlaw sang iya ministeryo, “gindala sang mga tawo sa iya ang ila kabataan nga magamay agod nga matandog niya sila.” Ano ang nangin reaksion ni Jesus? “Ginkugos niya ang kabataan kag ginpakamaayo sila.” (Marcos 10:13, 16) Handurawa lamang, diutay na lang ang nabilin sa hingapusan nga mga inoras sang kabuhi ni Jesus. Walay sapayan, ginhatagan gihapon niya ining kabataan sang iya tion kag igtalupangod. Daw ano kaayo nga leksion!

14. Ngaa mapuslanon nga maghinguyang ang mga ginikanan sing tion upod sa ila anak?

¹⁴ Mangin manugpaalinton. Ang paghinguyang sing tion upod sa imo anak magabulig sa imo sa pagpaalinton sa iya. Sa dugang nga pagpaalinton mo, dugang pa nga mahantop mo kon paano nagalambo ang iya personalidad. Apang, dumduma, ang pagpaalinton indi paghambal lamang. “Dapat ko palambuon ang arte sa pagpamati,” siling sang isa  ka iloy sa Brazil, “pagpamati upod sa akon tagipusuon.” Nagbunga ang iya pagpailob sang ang iya anak nga lalaki nag-ugyon sa iya mga balatyagon.

15. Ano ang dapat tandaan kon tuhoy sa kalingawan?

¹⁵ Ang kabataan nagakinahanglan sing “tion sa pagkadlaw . . . kag tion sa paglumpatlumpat,” isa ka tion sa paglingawlingaw. (Manugwali 3:1, 4; Zacarias 8:5) Ang kalingawan maayo gid kon nagapakigbahin sa sini ang mga ginikanan kag kabataan. Isa ka masubo nga katunayan nga sa madamo nga puluy-an ang kalingawan nagakahulugan sing pagtan-aw sing telebisyon. Samtang ang iban nga mga programa sa telebisyon mahimo nga makalilingaw, madamo ang nagapierde sang maayong mga prinsipio, kag ginautod  sang pagtan-aw sing telebisyon ang pagpaalintunay sa sulod sang pamilya. Busa, ngaa indi maghimo sing butang nga mapahituon upod sa inyo mga anak? Mag-inamba, maghinampang, makig-upod sa mga abyan, magpamasyar sa makalilipay nga mga duog. Nagapalig-on ini sing pagpaalintunay.

16. Ano ang dapat itudlo sang mga ginikanan sa ila mga anak tuhoy kay Jehova, kag paano nila dapat himuon ini?

¹⁶ Mangin manunudlo. “Itudlo mo [ining mga pulong] sa imo mga anak,” siling ni Jehova. Ang konteksto nagasugid sa imo kon ano kag kon paano himuon ang pagtudlo. Una, “higugmaon mo si Jehova nga imo Dios sa bug-os mo nga tagipusuon kag sa bug-os mo nga kalag kag sa bug-os mo nga kusog.” (Deuteronomio 6:5) Nian “ining mga pulong . . . ipasalop mo.” Himua ang pagtudlo nga ang katuyuan amo nga palambuon ang bug-os kalag nga gugma kay Jehova kag sa iya kasuguan. (Ipaanggid ang Hebreo 8:10.) Ang tinaga nga “ipasalop” nagakahulugan sing pagtudlo paagi sa pagsulitsulit. Gani, daw subong bala nga ginasiling sa imo ni Jehova nga ang una nga paagi agod mabuligan mo ang imo mga anak sa pagpalambo sing diosnon nga personalidad amo ang paghambal tuhoy sa iya sing tayuyon. Nagalakip ini sing regular nga pagtuon sa Biblia upod sa ila.

17. Ano ang dapat palambuon sang mga ginikanan sa ila anak? Ngaa?

¹⁷ Nahibaluan sang kalabanan nga ginikanan nga indi mahapos pasudlon sa tagipusuon sang bata ang mga impormasyon. Si apostol Pedro naglaygay sa mga masigka-Cristiano: “Subong sang mga bata nga bag-o natawo, handuma ang gatas nga walay simbog nga iya sang pulong.” (1 Pedro 2:2) Ang ekspresyon nga “handuma” nagapahangop nga sa kinaandan madamo ang wala ginagutom sa espirituwal nga pagkaon. Ayhan ang mga ginikanan dapat mangita sing mga paagi agod palambuon sa ila anak ini nga paghandum.

18. Anong pila ka metodo sa pagtudlo ni Jesus ang ginapalig-on sa mga ginikanan nga ilugon nila?

¹⁸ Nalab-ot ni Jesus ang tagipusuon paagi sa paggamit sing mga ilustrasyon. (Marcos 13:34; Lucas 10:29-37) Ini  nga metodo sa pagtudlo labi na nga epektibo sa kabataan. Itudlo ang mga prinsipio sa Biblia nga ginagamit ang maduagon, makawiwili nga mga sugilanon, ayhan yadtong masapwan sa publikasyon nga Ang Akon Libro sang mga Sugilanon sa Biblia. * Ilakip ang kabataan. Tuguti sila nga gamiton ang ila pagkamapahituon sa pagdrowing kag sa pag-ilog sang mga hitabo sa Biblia. Naggamit man si Jesus sing mga pamangkot. (Mateo 17:24-27) Iluga ang iya metodo sa tion sang inyo pangpamilya nga pagtuon. Sa baylo nga ihambal lamang ang isa ka sugo sang Dios, mamangkot sing mga pakiana kaangay sang, Ngaa ginhatag ni Jehova sa aton ining sugo? Ano ang matabo kon tumanon naton ini? Ano ang matabo kon indi naton pagtumanon ini? Ini nga mga pamangkot nagabulig sa isa ka bata nga mangatarungan kag mahangpan nga ang kasuguan sang Dios praktikal kag maayo.—Deuteronomio 10:13.

19. Kon sundon sang mga ginikanan ang mga prinsipio sang Biblia sa pagpakig-angot sa ila mga anak, anong dakung mga bentaha ang matigayon sang mga anak?

¹⁹ Subong isa ka huwaran, isa ka kaupod, isa ka manugpaalinton, kag isa ka manunudlo, mabuligan mo ang imo anak kutob sa iya pinakamaaga nga mga tinuig nga magtukod sing suod nga personal nga kaangtanan kay Jehova nga Dios. Ining kaangtanan magapalig-on sa imo anak nga mangin malipayon subong isa ka Cristiano. Magatinguha sia nga magkabuhi suno sa iya pagtuo bisan pa kon ginaatubang sing pag-ipit sang mga katubutubo kag mga pagsulay. Buligi sia pirme nga apresyahon ining hamili nga kaangtanan.—Hulubaton 27:11.

20. Ano ang disiplina, kag paano ini dapat himuon?

²⁰ Ang disiplina amo ang paghanas nga nagatadlong sang hunahuna kag tagipusuon. Kinahanglan ini pirme sang kabataan. Ginalaygayan ni Pablo ang mga amay nga “padayon nga padakuon [ang ila mga anak] sa disiplina kag sa pagtadlong ni Jehova sa panghunahuna.” (Efeso  6:4) Dapat mangin mahigugmaon ang mga ginikanan sa pagdisiplina, subong sang ginahimo ni Jehova. (Hebreo 12:4-11) Ang disiplina nga napasad sa gugma sarang mapaalinton paagi sa pagpangatarungan. Busa, ginasugo kita nga “mamati sa disiplina.” (Hulubaton 8:33) Paano dapat ihatag ang disiplina?

21. Anong mga prinsipio ang dapat tandaan sang mga ginikanan kon nagadisiplina sa ila mga anak?

²¹ Ang iban nga mga ginikanan nagahunahuna nga ang pagdisiplina sa ila mga anak nagadalahig lamang sing pagpakighambal sa ila sa nagapamahog nga tono sang tingog, ginaakigan sila, ukon ginauliga pa gani sila. Apang, tuhoy sa sini gihapon nga tema, si Pablo nagapaandam: “Kamo nga mga amay, indi pagpauguta ang inyo mga anak.” (Efeso 6:4) Ang tanan nga mga Cristiano ginapalig-on nga mangin “malulo sa tanan . . . nagatudlo nga may pagpaubos sa mga nagasumpong.” (2 Timoteo 2:24, 25) Samtang ginakilala sang Cristianong mga ginikanan ang kinahanglanon nga mangin malig-on sila, ginatinguhaan nila nga tandaan ining mga pulong kon nagadisiplina sa ila mga anak. Apang, kon kaisa, ang pagpangatarungan sa ila kulang pa, kag mahimo nga kinahanglanon ang pila ka sahi sang silot.—Hulubaton 22:15.

22. Kon ang isa ka bata dapat silutan, ano ang dapat ibulig sa iya nga mahangpan niya?

²² Ang tagsa ka bata nagakinahanglan sing tuhay nga sahi sang disiplina. Ang iban indi “matadlong sa pulong lamang.” Para sa ila, ang silot nga ginapadapat kon kaisa bangod sang isa ka paglalis mahimo nga makaluwas sang kabuhi. (Hulubaton 17:10; 23:13, 14; 29:19) Apang, dapat mahangpan sang isa ka bata kon ngaa ginasilutan sia. “Ang bilugon kag ang pagbadlong nagahatag sing kaalam.” (Hulubaton 29:15; Job 6:24) Dugang pa, ang silot may mga latid. “Sawayon ko ikaw suno sa nagakaigo nga kadakuon,” siling ni Jehova sa iya katawhan. (Jeremias 46:28b) Wala gid ginarekomendar sang Biblia ang maakigon nga paghanot ukon mapintas nga pagpanakit, nga nagalabhag kag nagahalit pa gani sa isa ka bata.—Hulubaton 16:32.

23. Ano ang dapat mahantop sang isa ka bata kon ginasilutan sia sang iya mga ginikanan?

 ²³ Sang ginpaandaman ni Jehova ang iya katawhan nga disiplinahon niya sila, nagsiling sia anay: “Dili ka mahadlok . . . kay ako kaupod mo.” (Jeremias 46:28a) Subong man, ang pagdisiplina sang mga ginikanan, sa bisan anong nagakaigo nga porma, indi dapat magpabatyag sa isa ka bata nga ginasikway sia. (Colosas 3:21) Sa baylo, dapat mabatyagan sang bata nga ang disiplina ginahatag bangod ang ginikanan ‘kaupod niya,’ dampig sa iya.

24, 25. Ano ang isa ka makangilil-ad nga peligro nga gikan sa amo nagakinahanglan sing pangamlig ang kabataan sa sining mga adlaw?

²⁴ Madamo nga adulto ang nagabalikid sang ila pagkabata subong isa ka malipayon nga tion. Ginahinumdom nila ang pagbatyag sing kalig-unan, ang kapat-uran nga atipanon sila sang ila mga ginikanan bisan ano pa ang matabo. Luyag sang mga ginikanan nga subong sini ang batyagon sang ila mga anak, apang sa nagalain nga kalibutan karon, mas mabudlay pat-uron ang kalig-unan sang kabataan.

²⁵ Ang isa ka makangilil-ad nga peligro nga naglala  sining nagligad nga mga tinuig amo ang seksuwal nga pag-abuso sa kabataan. Sa Malaysia, ang mga report tuhoy sa pag-abuso sa bata nagtaas sing apat ka pilo sa sulod sang napulo ka tuig. Sa Alemanya mga 300,000 ka kabataan ang ginaabusuhan sa sekso kada tuig, samtang sa isa ka pungsod sa Bagatnan nga Amerika, suno sa isa ka pagtuon, makahalawhaw nga 9,000,000 ang ginabanta nga kadamuon! Sing makapasubo, ang kalabanan sining kabataan ginaabusuhan sa ila mismo puluy-an sang mga tawo nga kilala nila kag ginasaligan. Apang dapat makasapo ang kabataan sing mabakod nga depensa sa ila mga ginikanan. Paano makaamlig ang mga ginikanan?

26. Ano ang pila ka paagi nga ang kabataan maamligan, kag paano ang ihibalo makaamlig sa isa ka bata?

²⁶ Sanglit ginapakita sang eksperiensia nga ang kabataan nga wala sing nahibaluan sa sekso amo labi na ang madali mabiktima sang pag-abuso sa bata, ang isa ka daku nga tikang sa pagtapna sini amo ang pagtudlo sa bata, bisan bata pa sia. Ang ihibalo makahatag sing pangamlig “gikan sa malaut nga dalanon, gikan sa tawo nga nagahambal sing tiko nga mga butang.” (Hulubaton 2:10-12) Ano nga ihibalo? Ihibalo tuhoy sa mga prinsipio sang Biblia, tuhoy sa kon ano ang husto kag malain sa moral. Amo man ang ihibalo nga ang pila ka hamtong nga mga tawo nagahimo sing malaut nga mga butang kag indi kinahanglan magsunod ang isa ka pamatan-on kon ang mga tawo nagapanugda sing dinagakaigo nga mga buhat. (Ipaanggid ang Daniel 1:4, 8; 3:16-18.) Indi paglimitihe ini nga pagtudlo sa isa lamang ka paghambalanay. Kinahanglan sang kalabanan nga kabataan nga sulitsuliton sa ila ang isa ka leksion antes nila madumduman ini sing maayo. Samtang nagadaku ang kabataan, mahigugmaon nga tahuron sang amay ang kinamatarong sang iya anak nga babayi sa pagkinaugalingon, kag amo man ang iloy sa iya anak nga lalaki—sa amo ginapabaskog ang pagbatyag sang anak sa kon ano ang nagakaigo. Kag, sa pagkamatuod, ang isa sang labing maayo nga mga pangamlig batok sa pag-abuso amo ang inyo maayo gid nga pagbantay subong mga ginikanan.

27, 28. Sin-o ang labing daku nga Tuburan sang bulig sang mga ginikanan kon ginaatubang nila ang hangkat sang pagpadaku sa isa ka bata?

²⁷ Sa pagkamatuod, ang paghanas sa isa ka bata kutob sa pagkalapsag isa ka hangkat, apang indi kinahanglanon nga atubangon sang tumuluo nga mga ginikanan ining hangkat nga silahanon lamang. Sadtong mga adlaw sang Mga Hukom, sang mahibaluan ni Manoa nga malapit na sia mangin amay, nangayo sia kay Jehova sing panuytoy tuhoy sa pagpadaku sa iya bata. Ginsabat ni Jehova ang iya mga pangamuyo.—Hukom 13:8, 12, 24.

²⁸ Sa karon man, samtang ginapadaku sang tumuluo nga mga ginikanan ang ila mga anak, makapakighambal man sila kay Jehova sa pangamuyo. Ang pagkaginikanan isa ka mabudlay nga hilikuton, apang daku ang mga padya. Ang isa ka Cristianong mag-asawa sa Hawaii nagsiling: “May 12 ka tuig ka sa paghanas sa imo anak antes sang mabudlay nga mga tinuig sang pagkatin-edyer. Apang kon nangabudlay gid ikaw sa pag-aplikar sang mga prinsipio sang Biblia, isa ka tion sa pag-ani sing kalipay kag paghidait kon mamat-od sila nga luyag nila mag-alagad kay Jehova sing tinagipusuon.” (Hulubaton 23:15, 16) Kon ang imo anak maghimo sini nga desisyon, ikaw man mapahulag sa pagtuaw: “Ang mga anak nga lalaki [kag mga babayi] isa ka panublion gikan kay Jehova.”