1, 2. ¿Imataq teytakunata yanapanqa wamrankunata alli wätayänampaq?

 KIMA waranqa watanönam pasarishqa juk teyta alläpa agradecikurnin, “wamrakunaqa Jehoväpita shamoq herenciam kayan” ninqampita (Salmu 127:3). Rasumpa kaqchöqa, casädukuna teyta y mama këman chäyanqanqa, Diospita shamoq väleq qarëmi. Tsënö kaptimpis, teyta këman chaqkunaqa rasllam cuentata qokuriyan wamrayoq kë kushikïpaq kaptimpis, wätanan sasaraq (ajaraq) kanqanta.

² Wamrakunata alli wätëqa sasaran, y kanan witsankunanäqa masran. Tsënö kaptimpis, mëtsikaq teytakunam tsëta lograyashqa, y ima yanapanqampaq parlarmi salmista kënö nin: “Kikin Jehovä wayita mana sharkatsiptinqa, sharkatseqkuna sinchi trabajayanqampis manam imapaq sirwintsu” (Salmu 127:1). Jehoväpa consëjunkunata wiyakunapaq alli kallpachakurqa, alli teytam kashun. Bibliam kënö nin: “Llapan shonqïkiwan Jehoväman markäkï [yärakuy], y kikikipa yachënikillamanqa ama markäkïtsu” (Proverbius 3:5). Wamrantsikta ishkë chunka watakunapanö wätanqantsik witsan, ¿wiyakushuntsuraq Jehoväpa consëjunkunata?

3. ¿Imanirtaq warmi kaqllatsu wamrakunata yachatsinman?

³ Entëru Patsachömi warminkunalla wamrankunata yachatsiyänanta ollqukuna jaqiyan. Awmi, Diospa Palabran ninqannöpis teyta kaqpa precisaq rurëninqa familianta mantenim. Peru wamrankunata yachatsiyänan precisanqantapis ninmi. Këtam cläru willakun: “Waqtachö trabäjïkita rurë, y chakrachö ruranëkipaq kaqta alistë. Tsëpitaqa wayikitam sharkatsinëki” (Proverbius 24:27). Teyta kaq y mama kaqpis wamrankunata yachatsiyänantam Diosqa munan (Proverbius 1:8, 9).

4. ¿Imanirtaq ollqu wamrakuna warmi wamrakunapita mas precisaq kayanqanta pensashwantsu?

⁴ ¿Imanötaq wamrëkikunata rikanki? Asiachö këkaq nacionkunachöqa manash “warmi wamrayoq këta munayantsu”, jina tsënöllam Latinoamërica nishqan nacionkunachöpis pasan, hasta “alli educacionyoq familiakunachöpis”. Peru warmi wamrakunapis ollqu wamrakunanölla precisaq kayanqanta yarpänantsikmi. Unë witsankuna kawaq Jacob jutiyoq teytam ollqu y warmi wamrankunapaq “Dios bendicimarnï qomanqan wamräkunam” nirqan (Genesis 33:1-5; 37:35). Jina tsënöllam Jesuspis apapuyanqan ‘ñushpi wamracunata’ ollquta y warmitapis bendicirqan (Mateu 19:13-15). Clärum këkan, tsëta rurarqa rikätsikurqan wamrakunata Jehovä imanö rikanqantam (Deuteronomiu 16:14).

5. ¿Imatataq casädukuna cuentaman churayanman ëka wamrayoq kayänampaq kaqta parlarnin?

⁵ ¿Markëkichöqa costumbriku warmikuna puëdiyanqanmannö atska wamrayoq kayänan? Casädukunaqa ëka wamrayoq këta munayanqantapis ishkanmi parlayänan. Peru ¿atska wamrakunata  pachan qarayänampaq, röpan rantiyäpunampaq y estudiatsiyänampaq qellëninkuna mana tinkuptinqa? Casädukunaqa tsëtaran cuentaman churayänan ëka wamrayoq kayänampaq kaqta parlar. Wakin teytakunaqa llapan wamrankunata mantenita mana puëdirmi wakin kaqtaqa kastampa makinchö jaqiriyan. ¿Allitsuraq tsëta rurayanqan? Rasun kaqchöqa manam. Tsënö pasakuptimpis Diospa rikënimpaqqa manam jaqiriyantsu teytan këta. Bibliaqa kënömi nin: “Wayinchö tärag castancunata mana shumag ricarga manam Diosnintsic munangannötsu cawaycäyan. Tsaynö shumag mana ricarga Diosman mana criyicog runacunapitapis mas peyor llutantam ruraycäyan” (1 Timoteu 5:8, MTCS). Cargunta cumplita procuraq casädukunaqa, ‘wayinchö’ ëkaq kayänampaq kaqtam tantiyayan, tsënöpa ‘castancunata shumag ricäyänampag’. ¿Allitsuraq tsërëkur atska wamrayoq mana kayänampaq cuidakuyanqan? Tsëtapis kikinkunam rikäyänan, jina wamrayoq mana kayänampaq imanö cuidakuyänampaq kaqtapis kikinkunam akrayänan. Biblia ninqannöpis, “cada unu portaquinintsicmanpam Teyta Diosta cuentata qoshun” (Gälatas 6:5). Tsënö kaptimpis, formakëkaq wamrata jitatsikoq jampita utilisëqa Bibliapa musyatsikïnimpa contranmi. Porqui Jehovä Dioschömi “kawëqa këkan” (Salmu 36:9). Tsëmi, juk warmi wamranta jitarirqa rikätsikun Jehoväta mana respetanqanta y wanutsikoq kanqanta (Exodu 21:22, 23; Salmu 139:16; Jeremïas 1:5).

6. ¿Imëpita patsëtaq wamrakunata yachatsir qallayanman?

⁶ Proverbius 22:6 textum kënö nin: “Wamrata yachatsi alli nänipa ëwanampaq; tsëqa awkinyarpis  manam yaqäkurinqatsu”. Wamrankunata teytankuna yachatsiyänanqa alläpam precisan. ¿Imëpita patsëtaq yachatsir qallayanman? Pishillaraq kayanqampitam. Timoteutapis ‘wamra canqanpita patsa’ yachatsishqa kayanqantam apostul Pablu nirqan (2 Timoteu 3:15). Kë textuchö wamra nirqa, griëgu idiömachöqa tsëraq yurishqa o manaraq yurishqa wamrapaqmi parlan (Lücas 1:41, 44; Hëchus 7:18-20). Awmi, tsëmi Timoteutaqa pishillaraq kanqampita patsë yachatsiyanqanta nintsik. Wamrakunaqa takshallaraq kayanqampitam tukïta o imëkata yachakïta puëdiyan, tsëmi teytankunaqa pishillaraq kayanqampita yachatsiyänan.

7. a) ¿Imanirtaq teytapis y mamapis wamrankunata kuyayänan alläpa precisan? b) ¿Imanötaq Jehovä tratarqan japallan Tsurinta?

⁷ Juk mamam kënö nin: “Tsëllaraq yuririshqa wamräta rikëkurqa alläpam kuyakurkurqä”. Cäsi llapan mamakunam tsënö sientikuyan. Mamawan wamraqa juntu karmi tiempu pasanqanmannö mas kuyanakuyan. Jina chichinqampis mas kuyanakuyänampaqmi yanapan (igualaratsi 1 Tesalonicensis 2:7 textuwan). Wamranta maman kuyapänan y imëpis parlapänanqa alläpam precisan kushi kushi winanampaq (igualaratsi Isaïas 66:12 textuwan). ¿Y ima nishwantaq teyta kaqpaqqa? Pëpis wamranta kuyëpa tratanampaq kallpachakunanmi. Kikin Jehovämi tsëta yachatsikun. Mateu libruchömi kënö nin: “Sielupitanam Dios queno nimorqan: —Quemi noqapa cuyë Tsurï. ¡Perecurmi noqa allapa cushicü!” (Mateu 3:17; Juan 1:14). Tsënöllam kuyakoq teytapis wamranta yurikunqampita patsë kuyanqanta rikätsinan. Juk teytam kënö nin: “Alläpa kuyanqëkita rikätsi. Manam ni ima  wamrapis waqupäyanqampita [makallapäyanqampita] y mutsapäyanqampitaqa wanushqatsu”.

8. ¿Imanötaq wamrankunata teytakuna pishillaraq kayanqampita patsë yachatsiyanman?

⁸ Peru wamrakunaqa manam tsëllatatsu wanayan. Yurikuyanqampita patsëmi wamrakunapa peqanqa imëkata yachakïta y yarpëta puëdin, tsëmi teytankunaqa tukïta o imëkata yachatsita tïrayänan. Pensarishun parlëta yachakïllaman. Tsë asuntuta estudiaqkunam niyan wamrakuna parlëta y leyita alli yachakuyänampaqqa, teytankuna “pishillaraq kayanqampita parlapäyanqan yanapanqanta”. Pishillaraq kayanqampita patsë wamrëkita parlapë y leyipë. Ichikllachömi wamrëkiqa tsëta rurëta munanqa, y tsëpita ichik tiempullatanam leyitapis yachëkätsinki. Itsapis escuëlaman manaraq ëwar leyita yachakurinqa. Tsëqa allipaqmi kanqa täranqëki nacionchö profesorkuna pishiptin y colegiukuna kichki kaptinnäqa.

9. ¿Imataq teytakunapa mas precisaq rurënin?

⁹ Cristiänu teytakunapa mas precisaq rurëninkunaqa wamrankunata Diospa kaqta yachatsiyänanmi (rikäri Deuteronomiu 8:3 textuta). ¿Imarëkur? Cristiänunö portakïta yachakuyänampaq, juk parlakïchöqa, ‘juclaya nuna cayananpaq’ (Efesius 4:24). Tsëpaqqa musyayänanmi imata y imanö yachatsiyänampaq kaqta.

10. ¿Imatataq wamrankunata teytakuna yachatsiyänan?

¹⁰ Juk wayi alli tsarakunampaqqa alli materialkunawan rurashqam kanan. Tsëmi apostul Pabluqa nirqan imanöpis kënintsikchö alli nuna kanapaqqa,  imëka “öruwan”, “plata nishqan rumiwan” y ‘shumaq alaja rumicunawan’ rurashqa wayi cuenta kanantsik precisanqanta (1 Corintius 3:10-12). Tsënö kanapaqqa, markäkïyoq (yärakuyyoq), yachaq, alli juiciuyoq, mana traicionakoq y respetakoqmi kanantsik, jinamampis Jehoväta y leyninkunatam kuyanantsik (Salmu 19:7-11; Proverbius 2:1-6; 3:13, 14). ¿Imanötaq teytakuna wamrankunata yanapayanman tsënö kayänampaq? Unë witsanna Jehovä mandakunqanta wiyakurmi.

11. ¿Imanötaq israelïta teytakuna wamrankunata yachatsiyaq Dios munanqannö kawakuyänampaq?

¹¹ Änikunqan Patsaman manaraq yëkuyaptinmi israelïta teytakunata Jehovä kënö nirqan: “Kanan qoykanqaq kë mandamientukunaqa, shonqïkichömi kanan; y wamrëkitam kutin kutin yachatsinëki, y tsëkunapitam parlapänëki wayikichö jamakurnin, nänipa purirnin, patsäkurnin y shärikurnin” (Deuteronomiu 6:6, 7). Tsëmi teytakunaqa rurëninkunawan wamrankunata yachatsiyänan y amïgunkuna kayänan, jina imëpis parlapäyänanmi y yachatseqninmi kayänan.

12. ¿Imanirtaq teytakuna rurëninkunawan wamrankunata yachatsiyänan precisan?

¹² Rurënikiwan yachatsi. Puntataqa, “kanan qoykanqaq kë mandamientukunaqa shonqïkichömi kanan” nirqanmi Jehovä. Tsëpitanam, “wamrëkitam kutin kutin yachatsinëki” nirqan. Dios munanqannö kawakïta munëqa teytapa shonqunchöran puntata kanan. Teyta kaqmi rasumpa kaq yachatsikïta shonqupita patsë kuyanan y kawëninchö tsëta rikätsikunan. Tsëran wamrampa shonqunman chëta puëdinqa (Proverbius 20:7). ¿Imanir? Porqui wiyayanqampitapis masqa, rikäyanqampitam  wamrakunaqa yachakuyan (Lücas 6:40; 1 Corintius 11:1).

13. ¿Imatataq Jesuspita cristiänu kaq teytakuna yachakuyan?

¹³ Amïgun kë. Israelïta teytakunataqa kënömi Jehovä nirqan: ‘Tsëkunapitam wamrëkikunata parlapänëki wayikichö jamakurnin, nänipa purirnin, patsäkurnin y shärikurnin’. Jehovä kënö mandakunqantaqa imëka rurëyoq karpis teytakunaqa wiyakuyänanmi. Jesuspis musyarqanmi wamrakunapaq tiemputa rakinan precisanqanta. Wanunampaq ichikllana pishikaptinmi “nunacuna ñushpi wamrancunata Jesusman apayarqan yatar bendisinanpaq”. ¿Imatataq Jesus rurarqan? “Wamracunata mellqarcur[mi], pecunaman maquinta churar bendisicorqan.” (Marcus 10:13, 16.) Yarpäri, wanutsiyänan höra chänampaq ichikllana pishikaptimpis, pëqa tiempunta rakirqanmi wamrakunata atiendinampaq. ¡Imanö shumaq yachatsikïmi këqa!

14. ¿Imanirtaq alläpa precisan teytakuna wamrankunawan tiemputa pasayänan?

¹⁴ Imëpis parlapë. Wamrëkiwan atska tiemputa pasarqa masmi parlapänakunki. Mas parlapänakurmi cuentata qokunki imanö wamra kanqanta. Tsënö kaptimpis, manam parlapänakuyänëkillatsu precisan. Brasilpita juk mamam kënö nin: “Shonqupita patsë wamräkunata wiyëtam yachakurqä”. Tsënö ruranqan alli kanqanqa rikakärirqan wamran sentimientunkunata willar qallëkuptinmi.

15. ¿Imakunatataq teytakuna yarpäyänan kushikïpaq rurëkunata akrarnin?

¹⁵ Wamrakunaqa ‘asikuyänampaq tiemputa [...] y pintikachäyänampaq tiemputam’ wanayan, juk parlakïchöqa, kushikï rurëkunapaq tiemputa  (Eclesiastes 3:1, 4; Zacarias 8:5). Teytakunawan wamrankuna kushikïpaq rurëkunachö tiemputa pasayanqanqa alläpa allim. Peru wakin familiakunachö televisionta rikararlla kushikïta tariyanqanqa alläpa llakikïpaqmi. Televisionchö yarqunqan wakin progrämakuna alli kaptimpis, wakinkunaqa alläpa mana allikunatam yachatsikun, jinamampis familiachö parlapänakuyänampaq kaq tiemputam oqratsikun. Tsënö kaptinqa, ¿imanirtaq kushikïpaq rurëkunachö wamrëkikunawan tiemputa pasankitsu? Itsa cantayankiman, pukllayankiman, amïgukunawan yarquyankiman o pasyaq ëwayankiman. Tsë rurëkunaqa mas  parlapänakuyänampaqmi familiakunata yanapan.

16. ¿Imatataq teytakuna wamrankunata yachatsiyanman, y imanö?

¹⁶ Alli yachatseq kë. “[Kë mandamientukunataqa] wamrëkitam kutin kutin yachatsinëki” nirqanmi Jehovä. Kë versïculupa qepan kaqmi rikätsimantsik wamrakunata imata y imanö yachatsinapaq kaqta. Puntataqa, “Jehovä Diosnikillatam kuyanëki llapan shonqïkiwan, llapan kawënikiwan, y llapan kallpëkiwan” ninmi (Deuteronomiu 6:5). Tsëpitanam ‘kë mandamientukunata [...] kutin kutin yachatsinëki’ nin. Jehoväta y leyninkunata kuyayänampaqmi teytakunaqa wamrankunata yachatsiyänan (igualaratsi Hebrëus 8:10 textuwan). Alläpam precisan wamrakunata “kutin kutin” yachatsinanqa. Awmi, wamrakuna imanöpis këninkunachö alli nuna kayänampaqqa, kutin kutin pëpita yachatsinatam Jehoväqa munan. Tsëpaqqa mana jaqitam Bibliapita yachatsinantsik.

17. ¿Imatataq teytakuna wamrankunata yachatsiyänan, y imanir?

¹⁷ Cäsi llapan teytakunam musyayan Diospa yachatsikïninta wamrakunapa shonqunman chätsiqa sasaraq kanqanta. Apostol Pëdrum cristiänu mayinkunata kënö consejarqan: “Antis lichipaq llullu wamra locuyaqno, qamcunapis locuyepa Diospa rasonpa alli willaquininta ashiyë” (1 Pëdru 2:2). Kë textuchö “ashiyë” nirqa rikätsikun Diospa kaqta yachakïta munëqa wakin nunakunapa shonqunchö kikinllapita mana yurinqantam. Tsëmi teytakuna tukïnöpa wamrankunata yanapayänan Diospa kaqpita yachakïta ‘löcuyäyänampaq’.

18. ¿Wamrankunata imanö yachatsiyänampaqtaq teytakuna Jesuspita yachakuyan?

 ¹⁸ Igualatsikïkunawan yachatsikurmi Jesusqa nunakunapa shonqunman charqan (Marcus 13:34; Lücas 10:29-37). Wamrakunatanäqa alläpam yanapan igualatsikïkunawan yachatsinqantsikqa. Bibliapa musyatsikïninkunata yachatsi unë pasanqan willakïkunata shumaq cuentarnin, tsëkunataqa tarinki, Bibliapita willakïkuna willakoq librömi * neq libruchö o juk librukunachömi. Wamrakuna tsëchö këkaqnö sientikuyänanta procurë. Maslla yachakuyänanrëkur Biblia willakunqankunata dibujayänampaq o actuayänampaq nï. Jesusqa tapukïkunawampis yachatsikurqanmi (Mateu 17:24-27). Qampis familiëkiwan yachakuyanqëkichö tapukïkunata utilisë. Diospa leyninta musyatsinëkillapa rantinqa, kënö tapukï: “¿Imanirtaq kë leyta Jehovä qomarquntsik? ¿Imanirtaq wiyakunantsik precisan? ¿Imataq pasamäshun mana wiyakushqaqa?”. Kënö tapukïkunam wamrakunata yanapan Diospa leyninkuna alläpa alli kanqanta y cumplinan sasa mana kanqanta cuentata qokuyänampaq (Deuteronomiu 10:13).

19. Bibliapa musyatsikïninkunata wiyakur teytakuna wamrankunata tratayaptinqa, ¿imakunatataq wamrakuna yachakuyanqa?

¹⁹ Wamrantsikkunata rurënintsikwan yachatsir y amïgun kar, pëkunawan imëpis parlar y alli yachatseqnin tikrarqa, pishillaraq kayanqampita patsë Jehoväwan alli amïgu kayänampaqmi yanapashun. Tsëkunam wamrantsikkunata yanapanqa kushishqa kawakoq cristiänu kayänampaq.  Estudiaq mayinkuna mana alliman inkitayaptin y ima tentacionkuna kaptimpis, Diospita yachakuyanqanmannö kawayänampaqmi kallpachakuyanqa. Tsëmi Dioswan alli amïgu këninkunata alläpa precisaqpaq churayänampaq imëpis yanapanantsik (Proverbius 27:11).

20. ¿Imachötaq yanapamantsik yachatsikïta chaskinqantsik, y imanötaq yachatsikushwan?

²⁰ Yachatsikïta chaskinqantsikqa peqantsik y shonquntsik alli kaqman kutikänampaqmi yanapamantsik. Wamrakunaqa tsëtam imëpis wanayan. Pablum teytakunata kënö consejarqan: “[Wamrëkikunata] shumaq tantiyatsir willapäyë Teyta Jesucristu [“Jehovä”, NM] munanqanno cawacuyänanpäq” (Efesius 6:4). Teytakunaqa Jehovänömi wamrankunata kuyakïwan yachatsiyänan (Hebrëus 12:4-11). Kuyakïwan yachatsinqantsiktaqa rikätsikuntsik imatapis shumaq tantiyatsirmi. Tsëmi Bibliaqa “yachatsiyäshunqëkita wiyakuyë” nimantsik (Proverbius 8:33). ¿Imanötaq wamrakunata yachatsishwan?

21. ¿Imatataq teytakuna yarpäyänan wamrankunata yachatsiyanqan höra?

²¹ Wakin teytakunaqa pensayan wamrakunata mantsakätsipa, piñëpa o hasta insultëpa yachatsiyanqan alli kanqantam. Peru Pabluqa kënömi nirqan: “Qamcunapis papäcuna mamäcuna, ama wamrequicunata piñatsir quejacatsiyëtsu” (Efesius 6:4). Llapan cristiänukunam ‘cuyacoq y pasensiacoq’ kayänan, awmi, ‘qollmi shonquncunawanmi shumaq yacharatsiyanan acse lisu nunacunatapis’  (2 Timoteu 2:24, 25). Cristiänu teytakunaqa musyayanmi wamrankunata imatapis cläru parlapäyänampaq kaqta, tsënö karpis, yarpäyänanmi kë rikärinqantsik consëjuta. Peru höraqa shumaq tantiyatsipa yachatsillaqa manam yanapakuntsu, tsëmi höraqa piñapar o astapar yachatsiyänan (Proverbius 22:15).

22. Wamrata astarqa, ¿imatataq musyatsishwan?

²² Wamrakunaqa manam igualtsu kayan, tsëmi jukläyapayan yachatsiyänan. Wakinkunaqa manam ‘parlapäyanqanllawanqa yachakuyantsu’. Tsënö kaptinqa, mana wiyakuyanqampita astapäyanqanmi hasta kawëninkunata salvayänampaqpis yanapanqa (Proverbius 17:10; 23:13, 14; 29:19). Peru wamraqa musyananmi imanir astëkäyanqanta. Biblia ninqannöpis, “shukshu y tantiyatsikïqa yachëyoqtam tikratsikun” (Proverbius 29:15; Job 6:24). Jinamampis manam alläpa sinchipaqa astayanmantsu. Jehoväqa, “wananqëkimannömi castigashqëki” nirqanmi markanta (Jeremïas 46:28b). Qoyunqanyaq o hasta yawartsanqanyaq wamrata piñashqa maqëqa mana alli kanqantam Bibliaqa rikätsikun (Proverbius 16:32).

23. ¿Imatataq wamra cuentata qokunan teytankuna astaptin?

²³ Castiganampaq kaqta Jehovä markanta willanampaqqa kënöran nirqan: “Ama mantsëtsu [...,] noqaqa qamwanmi këkä” (Jeremïas 46:28a). Tsënöllam teytakunaqa wamrankunata cuentata qokatsiyänan chikirtsu astëkäyanqanta (Colosensis 3:21). Tsëpa rantinqa, pëwan karnin, o kuyarnin teytan tsëta ruranqantam wamraqa cuentata qokunan.

24, 25. ¿Ima jatun y melanëpaq peligrupitataq teytakuna wamrankunata cuidayänan?

²⁴ Mëtsika mayor nunakunam yarpäyan wamra kayanqan witsan kushishqa kawakuyanqanta. Shumaq cuidashqa karnin imanö sientikuyanqanta y imëkapitapis teytankuna tsapäyänampaq kaqta musyayanqantam yarpäyan. Teytakunaqa wamrankuna tsënö sientikuyänantam munayan, peru kë mana alli tiempukunachöqa imëka mana allikunatam nunakuna rurayan, tsëmi wamrakunata cuidëqa imëpitapis mas sasa (aja).

²⁵ Qepa watakunataqa wamrakunata violë melanëpaq rurëmi alläpa mirashqa. Malasia nacionchömi chunka watallachö chusku kuti mas tsë cäsukuna mirashqa. Alemaniachönam, cada wata cäsi 300.000 wamrakuna violashqa kayan, y Sudamëricapa  juk nacionninchönam, 9 millon wamrakuna. Peru llakikïpaqqa wayinkunachö, reqishqankunalla y markäkuyanqankunalla cäsi llapan wamrakunata tsëkunata rurayanqanmi. Tsëmi teytakunaqa wamrankunata alläpa cuidayänan. ¿Imanötaq tsëta rurayanman?

26. ¿Imanötaq wamrakunata teytakuna cuidayanman, y imanirtaq precisan yachatsiyänan?

²⁶ Pasakunqankunam rikätsikun penqëninkuna asuntupaq ichikllata musyaq wamrakunata fäcil-lla imëka mana allikunatapis rurariyanqanta, tsëmi wamra kayanqampita patsë penqëninkunapita yachatsiyänanqa alläpa precisan. Alli yachatsishqa wamrakunaqa yachayanmi “mana alli nänipita, mana allikunata parlaq nunapita” cuidakïta (Proverbius 2:10-12). ¿Imakunatataq alli yachatsishwan? Bibliapa musyatsikïninkunata, ima rurëkuna alli y mana alli kanqanta, mayor nunakuna wakin mana allikunata rurayanqanta, y ima mana allikunata rurayänampaq niyaptin mana cäsuyänampaqmi (igualaratsi Daniel 1:4, 8; 3:16-18 textuwan). Tsëkunataqa manam juk kutillatsu yachatsiyänan. Cäsi llapan wamrakunam wanayan imatapis mana qonqayänampaq kutin kutin yachatsiyänanta. Winayanqanmannömi wamrakunaqa penqakurna qallayan y tsëtaqa teyta kaq y mama kaqpis respetananmi, tsënömi yanapayan respetatsikïta yachayänampaq. Y violakoqkunapitaqa teytakuna wamrankunata cuidayanqa, pëkunapita altantulla karninmi.

27, 28. ¿Pitaq pipitapis mas teytakunata yanapëta puëdin wamrankunata shumaq wätayänampaq?

²⁷ Wamrakunata pishi kayanqampita yachatsinanqa sasaran, peru cristiänu teytakunaqa manam  japallankunallatsu tsëta rurayänan. Israel juezkuna gobernayanqan witsankunam Manöah teyta kanampaq kaqta musyarir, Jehoväpa yanapakïninta mañakurqan wamranta shumaq wätanampaq. Jehoväqa mañakïninta wiyarqanmi (Juëces 13:8, 12, 24).

²⁸ Tsënöllam kanan witsan wamrankunata wätaq cristiänu teytakunapis Jehoväpa yanapakïninta mañakïta puëdiyan. Teyta këqa sasaran, peru atska kushikïtam apamun. Hawai islapita cristiänu teytawan mamam llapan teytakunata kënö niyan: “Wamra këninkunapita sasa edäman manaraq chäyaptin yachatsiyänëkipaqqa, 12 watam kayäpushunki. Bibliapa musyatsikïninkunata wiyakur yachatsiyänëkipaq kallpachakurqa, kushikïta y yamë kawakïtam tariyanki wamrëkikuna shonqupita patsë Jehoväta sirwiyänampaq churapakäyaptin” (Proverbius 23:15, 16). Wamrëki tsëta ruranampaq akraptinqa, “wamrakunaqa Jehoväpita shamoq herenciam kayan” ninkim.