Skip to content

Skip to table of contents

CIBALO 5

Amumuyiisye Mwana Wanu Kuzwa Kubuvwanda

Amumuyiisye Mwana Wanu Kuzwa Kubuvwanda

1, 2. Nkuulini bamazyali nkobanga balangila kujana lugwasyo lwakukomezya bana?

“BANA ndukono luzwa kuli-Jehova,” mbwakaamba muzyali wakalumba myaka ili 3,000 yainda. (Intembauzyo 127:3) Masimpe lukkomano lwabuzyali ncipego cipati kuzwa kuli Leza ncobakonzya kubaancico bantu banji bakwetene. Nokuba kuti buzyali buletela lukkomano, cilasika ciindi aabo bajisi bana nobabona kuti mmukuli.

2 Ikapati mazubaano kulela bana mulimo mupati. Nokuba boobo ibanji bazwidilila, alimwi sintembauzyo wakaitondezya nzila yabagwasya, kwiinda mumuuya uusalala wakati: “Naatali Jehova uuyaka iŋanda, milimo yabayaki njabuyo.” (Intembauzyo 127:1) Kuti lyoonse kamusola canguzu kutobela malailile aa Jehova, mulaba bazyali babotu. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Syoma Jehova amoyo wako woonse; utalifunkizyi kumaanu aako omwini.” (Tusimpi 3:5) Sena mulayanda kuteelela lulayo lwa Jehova mumulimo wanu wakukomezya mwana oyo utimutolele myaka ili 20?

KUSYOMA NCOLYAAMBA BBAIBBELE

3. Mukuli nzi bawisi ngobajisi mukukomezya bana?

3 Inyika yoonse mboizulwa, kuyiisya bana, mumaanda manji bamaalumi bakubona kuba mulimo wamukaintu. Masimpe Ijwi lya Leza lyaamba kuti mulimo mupati wamwaalumi ngwakusanina mukwasyi. Pele lilaamba alimwi kuti weelede kucita milimo aŋanda. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Bamba milimo yako anze; bamba zintu zyoonse mumyuunda; wamana obo, yaka iŋanda yako.” (Tusimpi 24:27) Leza uyanda kuti bazyali boonse bobile kababelekela antoomwe mumulimo wakuyiisya bana.—Tusimpi 1:8, 9.

4. Nkaambo nzi ncotuteelede kuyeeya kuti bana basankwa balikabotu kwiinda basimbi?

4 Ino mubabona buti bana banu? Kumasi aaku Asia kuluulwa kuti “bana basimbi tabatambulwi kabotu.” Ku Latin America, muuya wakutayanda bana basimbi nkoucili nomuba “mumikwasyi iiyiide.” Pele masimpe ngakuti bana basimbi tabeelede kuubaubya pe. Muzyali wansiku uuzizilwe Jakobo, bana bakwe boonse kubikkilizya abasimbi boonse bakazyedwe kusikila ciindi eco wakabaamba kuti “bana Leza siluzyalo mbaaka[ndi]pa.” (Matalikilo 33:1-5; 37:35) Kunze kwaboobo Jesu wakatuleleka “twana” toonse (tusimbi atusankwa) twakaletwa kulinguwe. (Matayo 19:13-15) Tulakonzya kuba masimpe kuti ooyu muzeezo ngwaakatondezya wakali muzeezo wa Jehova.—Deutronomo 16:14.

5. Ino nzintu nzi banabukwetene nzyobeelede kulanga nobayeeya nsaizi yamukwasyi ngobayanda kubaawo?

5 Sena Kumunzi kwanu nciyanza kuti mukaintu weelede azyale bana banji? Kwaamba masimpe, banabukwetene beelede kulisalila mweelwe wabana ngobayanda. Ino kuti bamazyali kabatakonzyi kusanina, kusamika, alimwi akuyiisya bana banji? Aino banabukwetene beelede kukalanga kaambo aka ciindi nobayeeya nsaizi yamukwasyi wabo. Akaambo kakuti bamwi banabukwetene baalilwa kulanga bana babo boonse, bapa mukuli wakukomezya bana bamwi kubasazinyina. Sena cilengwa eco cili kabotu? Peepe tacili kabotu pe. Alimwi mukuli ngobapedwe bazyali wakulanga bana babo taweelede kwaabanwa pe. Ibbaibbele lyaamba kuti: “Na muntu tabambi basazinyina, kwaambisya bamuŋanda yakwe, wati oyo ulisowede lusyomo lwakwe, ulaindilila akuliyooyo utazumina.” (1 Timoteo 5:8) Banabukwetene balaa maanu balasola kukkala ansi akuyeeya insaizi “yamukwasyi” ngobakonzya kulanga ikutegwa bakonzye ‘kusanina bamuŋanda yabo.’ Sena inga bayandika kulesya luzyalo kutegwa eci cikonzeke? Acalo eco ciya kukusala kwamuntu, alimwi kuti banabukwetene basala kutobela nzila eyo, inzila njobanga babelesya njiyabo bamukamwini. “Umwi aumwi uleelede kunyampula mukuli wakwe mwini.” (Ba-Galatiya 6:5) Nokuba boobo inzila yakulesya luzyalo iijatikizya kusowa da tayeendelani anjiisyo zyamu Bbaibbele pe. Jehova Leza nguujisi “kasensa kabuumi.” (Intembauzyo 36:9) Aboobo kunyonyoona buumi ibwamanaa kumitwa nkunyansya Jehova kapati alimwi ncimwi buyo akujaya.—Kulonga 21:22, 23; Intembauzyo 139:16; Jeremiya 1:5.

KUZUZIKIZYA ZINTU ZIYANDIKA KUMWANA WANU

6. Ino ndilili mwana nayelede kutalisigwa kuyiisya?

6 Ibbuku lya Tusimpi 22:6 lyaamba kuti: “Iyisya mwana aende munzila iielede.” Ikuyiisya bana mmulimo umbi mupati ngobeelede kucita bazyali. Pele ino kuyiisya oku kweelede kutalika lili? Kweelede kufwambaana. Mwaapostolo Paulo wakaamba kuti Timoteo wakayiisigwa “kuzwa kuciindi [na]akali mwana.” (2 Timoteo 3:15) Ibbala lya Cigiliki lyakabelesegwa awa lilakonzya kwaamba kana kaniini naa kana kataninga zyalwa. (Luka 1:41, 44; Incito 7:18-20) Aboobo Timoteo wakatalika kuyiisigwa kacili mwana muniini—alimwi eco cililuzi. Ciindi cibotu cakutalisya kuyiisya mwana ndeeliya nacili muvwanda. Nokaba kana kavwanda kalijisi nzala yaluzibo.

7. (a) Ino nkaambo nzi ncocili cipati kuti bazyali boonse bobile bayanzana amwana muniini? (b) Ino Jehova wakayanzene buti a Mwanaakwe simuzyalwa alikke kuzwa kumatalikilo kwini-kwini?

7 “Ciindi cakusaanguna nondakamubona mwanaangu, ndakamuyanda,” mbwaakaamba umwi mutumbu. Bunji bwabamatumbu balabayanda bana babo. Lukamantano lubotu iluli boobu akati kamwana abanyina luya ambele kuti bakkala kwaciindi cilimbocibede antoomwe kuzwa ciindi naazyalwa mwana. Kulela kulagwasilizya mulukamantano olo. (Amukozyanisye a 1 Ba-Tesalonika 2:7.) Kumubuwabuwa nkobamubuwabuwa mwana banyina alimwi akwaambaula anguwe kulayandika kapati kukuzuzikizya ziyandika mumoyo wamwana. (Amukozyanisye a Isaya 66:12.) Ino mbuti balo bawisi? Abalo beelede kubamba cilongwe amwana wabo mweenzu. Jehova lwakwe mwini ncitondezyo kumakani aya. Ibbuku lya Tusimpi litwaambila mbuli Jehova mbwaakayanzana a Mwanaakwe simuzyalwa alikke oyo waamba kuti: “Jehova wakandibumba kumatalikilo aanzila yakwe . . . Ndakali muyandwi wakwe mazuba oonse.” (Tusimpi 8:22, 30; Johane 1:14) Awalo wisi mubotu ulayanzana kabotu alimwi caluyando amwana wakwe kuzwa ciindi mwana naazyalwa. “Weelede kumuyandisya,” mbwaakaamba muzyali umwi. “Taakwe mwana wakafwa akaambo kakufwumbatilwa akumyontwa.”

8. Ino ncinzi bamazyali ncobeelede kufwambaana kubikka mumizeezo yabana bacili baniini?

8 Pele kuli azimbi nzyobayandika bana bavwanda. Ikuzwa ciindi nobazyalwa, bongo bwabo buyanda kutambula luzibo akuluyobola, alimwi olo luzibo luzwa kubazyali. Atwaambe mulaka. Bahaabupampu baamba kuti luzibo lwamwana lwakubala akwaambaula “lulajatikizigwa kapati ambobali kumulela bazyali bakwe kumatalikilo.” Kamumubalila mwana akwaambaula anguwe kuzwa ciindi nacili muvwanda. Talikoolampa, ulayanda kuccilila zintu nzyomucita, alimwi mulatalika kumuyiisya kubala. Aboobo ulalangilwa kuciziba kubala katana njila cikolo. Eci inga cagwasya kapati kuti kamukkala mucisi mutakwe bamayi banji azikolo.

9. Ino muzeezo nzi mupati bazyali ngobeelede kuyeeya?

9 Icintu ncobeelede kubikkila kapati maanu bamazyali Banakristo nkuzuzikizya zintu zyakumuuya ziyandika kubana. (Amubale Deutronomo 8:3.) Ino eci ceelede kucitwa amuzeezo nzi? Muzeezo weelede kuba wakugwasya mwana kubaa ciimo cili mbuli ca Kristo, nkokuti ‘alisamike buntu bupya.’ (Ba-Efeso 4:24) Kutegwa cikonzeke eci, beelede kubelesya ziyako zyeelede anzila zyeelede zyakuyaka.

AMUMUYIISYE KASIMPE MWANA WANU

10. Ino nciimo nzi bana ncobeelede kuba acalo?

10 Bubotu bwaŋanda bwiimvwilidi aziyasyo zyakabelesegwa mubuyake bwayo. Mwaapostolo Paulo wakaamba kuti ziyasyo zibotu zyaciimo ca Bunakristo ‘ningolida, insiliva, mabwe mayandisi.’ (1 Ba-Korinto 3:10-12) Eezi ziiminina lusyomo, busongo, bupampu, kusyomeka, bulemu, alimwi akuyanda Jehova amilawo yakwe. (Intembauzyo 19:7-11; Tusimpi 2:1-6; 3:13, 14) Mbuti bazyali mbobanga bagwasya bana babo kuzwa ciindi nobacili baniini kuti babe aciimo eci? Inga bacita obo kwiinda mukutobela nzila yakaanzwa kaindi.

11. Ino bamazyali bana Israyeli bakalikubagwasya buti bana babo kubaa ciimo cabuna Leza?

11 Bana Israyeli nobakayanda kunjila Mucisi Cakasyomezegwa, Jehova wakaambila bazyali akati kabo kuti: “Aya majwi ngendamulailila buzuba obuno abe amyoyo yanu. Muleelede kwaaiyisya bana banu, akwaambaula ngawo lyoonse, ciindi cakukala muŋanda aciindi cakweenda munzila, ciindi cakoona aciindi cakubuka.” (Deuteronomo 6:6, 7) Ee, bazyali bayandika kuba citondezyo cibotu, kabali balongwe, ibantu babandika alimwi ibayiisya.

12. Nkaambo nzi bazyali ncobayandika kapati kuba citondezyo cibotu?

12 Amube citondezyo. Jehova wakaamba kuti: “Aya majwi . . . abe amyoyo yanu” kusaanguna. Nkabela wakayungizya kuti: “Muleelede kwaaiyisya bana banu.” Aboobo ciimo cabuna Leza ceelede kusaanguna kuba mumoyo wamuzyali. Muzyali weelede kuyanda kasimpe akukatobela. Nanga wakonzya kunjila kumoyo wamwana. (Tusimpi 20:7) Ino nkaambo nzi? Nkaambo bana balayungwa kapati azintu nzibabona kwiinda zintu nzyobamvwa.—Luka 6:40; 1 Ba-Korinto 11:1.

13. Ino bazyali Banakristo inga baiya buti citondezyo ca Jesu ikubikkila maanu kubana?

13 Amube balongwe. Jehova wakabaambila bazyali mu Israyeli kuti: ‘Mwaambaule abana banu ciindi cakukala muŋanda aciindi cakweenda munzila.’ Eci caamba kuti bazyali beelede kujana ciindi cakuyanzana abana babo nobajisi bubi buti. Jesu wakatondezya kuti bana bakalikweelede kujanina ciindi. Kumamanino aamulimo wakwe, bantu “bakamuletela twana, kuti atwaampe.” Ino Jesu wakatyani? “Wakatubukata watulongezya akutubikila maanza aakwe.” (Marko 10:13, 16) Amuyeeye buyo, iciindi cakufwa kwa Jesu cakaswenede aafwaafwi. Nokuba boobo wakajana ciindi cakuyanzana abana. Cabota ciiyo eci!

14. Nkaambo nzi ncocigwasya kubazyali kujana ciindi cakuyanzana abana babo?

14 Kamubandika. Kujana ciindi cakuyanzana amwana wanu kulamugwasya kubandika anguwe. Kubandika amwana wanu kulamugwasya kuteelela ciimo cakwe mbociyabusima. Mutalubi pesi kuti kubandika takuli buyo kwaambaula. “Ndakeelede kwiiya kuswiilila,” mbwaakaamba umwi mutumbu waku Brazil, “ikwiiya kuswiilila amoyo wangu.” Kubaa camba cakamugwasya ciindi mwanaakwe naakatalika kumwaambila zintu nzyaakali kuyeeya mumoyo wakwe.

15. Ino ncinzi ceelede kuyeeyegwa caboola kumakani aakusobana?

15 Bana bayanda “ciindi cakuseka . . . aciindi cakuzyana,” aciindi cakusobana. (Mukambausi 3:1, 4; Zekariya 8:5) Kusobana kulagwasya kapati kuti naa kwacitwa abazyali antoomwe abana babo. Ncintu cimfwisya nsoni kubona kuti mumaanda manji, kusobana caamba kweebela televizyini. Nokuba kuti zimwi zintu zyeebelwa atelevizyini zilakondelezya, kuli zimwi zinyonyoona bukkale bubotu, alimwi kweebela televizyini kusinkilizya kubandika mumukwasyi. Aboobo sena inga tamukonzyi kucita cintu cigwasya abana banu? Kwiimba, kucita zisobano, kwiizya abeenzinyoko, kuswaya masena mabotu. Zintu zyamusyobo oyo zikulwaizya kubandika.

16. Ino ncinzi bazyali ncobeelede kubayiisya bana babo kujatikizya Jehova, alimwi inga babayiisya buti?

16 Amuyiisye. ‘Muleelede kwaaisya aya majwi kubana banu,’ mbwaakaamba Jehova. Icibalo cilamwaambila ncomunga mwayiisya alimwi ambomunga mwayiisya. Kusaanguna “uleelede kuyandisya Jehova Leza wako amoyo wako woonse, amuuya wako woonse, anguzu zyako zyoonse.” (Deuteronomo 6:5) Kuzwa waawo “aya majwi . . . muleelede kwaaisya.” Amuyiisye amuzeezo wakubagwasya kuyanda Jehova amilawo yakwe amoyo wabo woonse. (Amukozyanisye a Ba-Hebrayo 8:10.) ‘Ikuyiisya’ kwaambwa awa nkooko kwakwiinduluka. Aboobo Jehova umwaambila kuti inzila yantalisyo yakuyiisya bana banu kuti babe aciimo cabuna Leza njakubandika makani aakwe lyoonse. Eci cilabikkilizya akubaa ciiyo ca Bbaibbele cisitikide ambabo.

17. Ino ncinzi bamazyali ncobayandika kubagwasya kubaa calo bana? Nkaambo nzi?

17 Bunji bwabamazyali balizi kuti kubikka luzibo mumoyo wamwana tacili cintu citete pe. Mwaapostolo Petro wakalailila Banakristonyina kuti: “Mbuli tuvwanda mbotulilila mukupa, mbubonya oobo anywebo amuyandisye mukupa wini-wini.” (1 Pita 2:2, Ci) Ibbala lyakuti ‘kuyandisya’ lipa muzeezo wakuti banji tabajisi nzala yacakulya cakumuuya. Bazyali bayandika kujana nzila zyakubusya nzala eyo mumwana wabo.

18. Ninzila nzi zyakuyiisya Jesu nzyaakajisi ibazyali nzyobakulwaizigwa kutobela?

18 Majwi aa Jesu akabanjila mumoyo bantu nkaambo wakali kubelesya zikozyanyo. (Marko 13:34; Luka 10:29-37) Ikapati kubana eyi nzila yakuyiisya ilabeleka. Amubelesye twaano tujisi zifwanikiso zibotu nomuyiisya nzila zya Bbaibbele, ambweni ooto tuli mubbuku lya Ibbuku Lyangu Lyamakani Aa-Bbaibbele. * Amubakulwaizye bana kutola lubazu. Amubalekele babelesye maanu aabo mukuzekaula akutusobana twaano twamu Bbaibbele. Jesu alimwi wakali kubelesya mibuzyo. (Matayo 17:24-27) Amubelesye nzila yakwe ciindi nomweendelezya ciiyo camukwasyi. Muciindi cakwaamba buyo mulawo wa Leza, amubuzye mibuzyo mbuli yeeyi yakuti, Ino nkaambo nzi Jehova ncaakatupa mulawo oyu? Ncinzi cinga cacitika kuti twautobela? Ncinzi cinga cacitika kuti twausotoka? Mibuzyo ili boobu igwasya bana kuyeeya alimwi akubona kuti milawo ya Leza ilagwasya alimwi mibotu.—Deuteronomo 10:13.

19. Kuti naa bamazyali batobela njiisyo zya Bbaibbele mukweendelezya bana, mbubotu nzi bana mbobanga bajana?

19 Kwiinda mucitondezyo canu, cilongwe, kubandika alimwi akuyiisya, mulakonzya kugwasya mwana wanu kuti abe acilongwe cipati a Jehova Leza kuzwa kuciindi nacili muniini. Eci cilongwe inga camukulwaizya kuba Munakristo uukkomana. Ulazumanana kuzuzikizya lusyomo lwakwe nomuba muziindi natyompezegwa alimwi amumasunko. Lyoonse kamumukulwaizya kuyanda cilongwe eci cibotu.—Tusimpi 27:11.

LULAYO LULAYANDIKA KAPATI

20. Ino lulayo ninzi, alimwi lweelede kupegwa buti?

20 Kulaya nkuyiisya ikululamika mizeezo amoyo. Bana bayandika kulaya ciindi aciindi. Paulo ulailila bamawisi kuti “balele [bana babo] mulwiiyo lwa-Mwami amumilazyo yakwe.” (Ba-Efeso 6:4) Bazyali beelede kulaya caluyando mbweena mbuli Jehova mbwalaya. (Ba Hebrayo 12:4-11) Ilulayo lwaluyando lulakonzya kupegwa kwiinda mukubelesya maanu. Aboobo tulaambilwa kuti “amuswiilile lulayo.” (Tusimpi 8:33) Ino lulayo inga lwapegwa buti?

21. Ninjiisyo nzi bamazyali nzyobeelede kuyeeya ciindi nobapa lulayo kubana?

21 Bamwi bamazyali bayeeya kuti kulaya bana kujatikizya buyo kubayoosya, kubakalalila, naa kubatukila. Pele mukaambo nkoona kakulaya Paulo ulacenjezya kuti: “Anywebo numawisi, mutanooluvukili bana banu.” (Ba-Efeso 6:4) Boonse Banakristo balaililwa kuba “[ba]tete-moyo kubantu boonse . . . kufundisya, akubosya moyo.” (2 Timoteo 2:24, 25) Bamazyali Banakristo balakonzya kuzumanana kupa lulayo, pele beelede kusola kuyeeya majwi aya ciindi nobalaya bana babo. Nokuba boobo kuli kutamvwa zimwi ziindi, elyo cisubulo inga cayandika.—Tusimpi 22:15.

22. Kuti naa mwana uyandika kupa cisubulo, ncinzi ncayelede kugwasigwa kuteelela?

22 Lulayo luyandika kwaandaana kumwana amwana. “Majwi luzutu taakonzyi kwiiyisya” bamwi. Kulimbabo cisubulo cipegwa ciindi aciindi akaambo kakutamvwa inga cafwutula buumi. (Tusimpi 17:10; 23:13, 14; 29:19) Nokuba boobo mwana weelede kukateelela kaambo ncapedwa cisubulo. “Musako akutapatila, zilaleta busongo.” (Tusimpi 29:15; Jobu 6:24) Kunze lyaboobo cisubulo cilaampocisimpila. “Njoomuuma muciyanza ceelede buyo,” mbwaakaamba Jehova kubantu bakwe. (Jeremiya 46:28b) Ibbaibbele taakwe nolizumizya kunabba aabukali naa kuuma mulunya ikunga kwamutumpya akumucisa mwana.—Tusimpi 16:32.

23. Ino ncinzi ncayelede kubona mwana ciindi naapegwa cisubulo kubazyali?

23 Ciindi Jehova naakacenjezya bantu bakwe kuti ulabalaya, kusaanguna wakabaambila kuti: “Utayoowi . . . nkaambo mebo ndi anywe.” (Jeremiya 46:28a) Mbubwena buyo alulayo lwabazyali, talweelede kutyompya mwana munzila iliyoonse iiluzi njolunga lwapegwa. (Ba-Kolose 3:21) Pele mwana weelede kubona kuti lulayo lwamuzyali lwaboola nkaambo kakuti muzyali ‘uli anguwe,’ uli kulubazu lwakwe.

AMUMUKWABILILE MWANA WANU KULUCISO

24, 25. Nkuucintu nzi cimwi cisesemya bana nkobeelede kukwabilila.?

24 Ibapati banji balayeeya lukkomano ndobakajisi nobakacili bana. Balayeeya mbobakali kuliiba, kabatadooneki pe kuti bazyali babo balababamba noziba buti zintu. Bamazyali balayanda kuti bana babo balimvwe boobo, pele nciyumu kukwabilila bana munyika yasunu eyi iisampukide kwiinda mbokwakabede kaindi.

25 Icintu cisesemya alimwi ciyoosya, eco caboola mazubaano ncilengwa cakoonana abana baniini. Ku Malaysia, makani aaluula koonana abana avwula aziindi zyone mumyaka ili kkumi. Ku Germany ibana basika ku 300,000 baloonwa amwaka, kakuli mucisi caku South America, kuyeeyegwa kuti mwaka-amwaka balasika kumweelwe uyoosya wa 9,000,000! Cuusisya nsoni kubona kuti bunji bwabana aaba baloonwa mweena mumaanda aabo kubantu bazibe alimwi mbobasyoma. Pele bana beelede kabajisi lukwabililo luyumu mubazyali babo. Ino bazyali inga bakwabilila buti?

26. Muunzila nzi zimwi bana nzyobanga bakwabililwa, alimwi mbuti luzibo mbolunga lwakwabilila mwana?

26 Mbwaanga kuzizilwe kuti bana ibajisi luzibo lusyoonto kumakani aakoonana mbobalangilwa kapati kunyonganizigwa abantu boona bana, ilukwabililo lupati nkumuyiisya mwana, naba mwana ucili muniini. Iluzibo lulakonzya kukwabilila “kunzila yabubi, akubantu baamba zipilingene.” (Tusimpi 2:10-12) Nduzibo nzi? Nduzibo lwanjiisyo zyamu Bbaibbele, ilwabukkale bubotu abubi. Alimwi aluzibo lwakuti bamwi bantu bapati bacita zintu zibi aboobo mwana muniini tayelede kuccilila naa bantu bamwi bamwaambila micito italuzi. (Amukozyanisye a Daniele 1:4, 8; 3:16-18.) Mutamuyiisyi buyo ciindi comwe. Bunji bwabana baniini bayandika kwiinduluka-induluka kuyiisya nobanga bakonzya kuyeeya kabotu. Ibana bakomena-komena kusika aciimo cimwi, bawisi kwiinda muluyando inga batalika kumulemeka mwana wabo musimbi, abalo banyina balalemeka mwana aabo musankwa—munzila eyi balakonzya kuyiisya muzeezo wabukkale bweelede. Alimwi cimbi cinga cakwabilila mwana kapati kubantu banyonganya bana nkutabasiya balikke kakunyina muzyali uubalanga.

AMUYANDAULE BUSOLOLI BWA LEZA

27, 28. Ino nkuuli ni bamazyali nkobakonzya kujana Lugwasyo lupati kwiinda mumulimo wabo wakukomezya mwana?

27 Masimpe ikuyiisya mwana kuzwa ciindi nacili muniini mmulimo mupati, pele bazyali basyoma tabeelede kubweza mukuli oyu balikke pe. Ikaindi mumazubaa Babetesi, imwaalumi uutegwa Manowa naakamvwa kuti uyakubaa mwana, wakalomba kusololelwa a Jehova mukukomezya mwana wakwe. Jehova wakaingula mipailo yakwe.—Babetesi 13:8, 12, 24.

28 Bazyali sunu balakonzya abalo kwaambaula a Jehova mumupailo nobayabukomezya bana babo. Nokuba kuti mulimo wabuzyali mupati, ulijisi mpindu kapati. Banakristo banabukwetene baku Hawaii bakaamba kuti: “Mulijisi myaka iili 12 yakucita mulimo wanu kaitana sika myaka yabukubusi iikatazya. Kuti naa mwakabeleka canguzu kutobela njiisyo zyamu Bbaibbele, mulatalika kutebula lukkomano alimwi aluumuno kuti bana banu basala kubelekela Jehova mumyoyo yabo.” (Tusimpi 23:15, 16) Ciindi mwana wanu asala kucita boobo, cilamupa kuti anywebo mupozye kuti: “Bana ndukono luzwa kuli-Jehova.”

^ munc. 18 Lyamwaigwa aba Watchtower Bible and Tract Society yaku New York, Inc.