1, 2. a) ¿Ima rikch’anachiywanmi Jesús rikuchirqan religionpi umallikunaq mana allin ruwasqankuta? b) ¿Imatan chay rikch’anachiypi yachanchis wayna-sipaskunamanta?

 WAÑUPUNANPAQ pisillaña tiempo kashaqtinmi Jesús religionpi umallikunata tapurqan: “¿Ima niwaqchistaq kaymanta? Huk runan iskay churiyoq karqan, hinan taytaqa kurakkaqman asuykuspa nirqan: ‘Churíy, kunan p’unchay uvas chakranchispi llank’arqamuy’, nispa. Hinan payqa: ‘Manan riymanchu’, nirqan. Qhepataña yuyaykukuspataq rirqan. Taytaqa sullk’akaqman asuykuspan chay hinallatataq nirqan.  Hinan payqa: ‘Risaqmi Taytáy’, nirqan, ichaqa manan rirqanchu. ¿Mayqenkaqtaq taytanpa munayninta ruwarqan?” nispa. Paykunataq: “Kurakkaqmi”, nirqanku (Mateo 21:28-31).

² Chayta nisqanpin Jesús rikuchirqan judío umallikunaq mana allin ruwasqankuta. Paykunaqa sullk’a churi hinan karqanku, Diostan nirqanku: “Munayniykitan ruwasaqku” nispa, ichaqa manan hunt’arqankuchu. Chay rikch’anachiymi tayta-mamakunata yanapallantaq wawankuta entiendenankupaq. Chay rikch’anachiypi hinan mana yachakunchu wayna-sipaskunaq ima yuyaykusqankuta ima munasqankutapas. Yaqapaschá wayna-sipas kayninpi imaymana sasachakuykunata apamuq wawa allin respetasqa hunt’aq runa kapunman. Chaytan tayta-mamakunaqa manapuni qonqanankuchu.

3. ¿Imaraykun tayta-mamakuna mana ninankupachachu, “wawayqa k’ullun” nispa?

³ Mayninpin uyarinchis wakin wayna-sipaskuna tayta-mamanpa contranpi hatarisqankuta. Yaqapaschá reqsinchis chhayna k’ullu wayna-sipasta. Ichaqa manan sut’itapuniqa reparasunmanchu pin k’ullu wawa kasqanta. Hinaspapas manan yachanchischu imaraykun kaq familiapi uywasqa kashaspa wakin wawakuna k’ulluman tukusqankuta. ¿Imatan tayta-mama ruwanman huk wawan k’ulluman tukushasqanta reparaspa? Manaraq chaymanta yachashaspa yachasun imaynan kanku k’ullu wawakuna chayta.

4-6. a) ¿Imaynan kanku k’ullu wawakuna? b) ¿Imatan tayta-mamakuna mana ninankuchu mayninpi wawanku mana kasukuqtin?

⁴ K’ullu wawaqa mana imapi kasukuqmi, chuchupakuq, kamachikuqpa otaq umalliqpa contranpi  hatariqmi. ‘Loqhe-kay [otaq mana yuyayniyoq-kay] waynaq sonqonpi saphichasqa’ kasqanraykun mayninpiqa wayna-sipaskuna tayta-mamanpa contranpi otaq kamachikuqkunaq contranpi hatarinku (Proverbios 22:15). Kawsayninchispi imapas hukniray kapuqtinqa ñit’isqa hinan sientekunchis, wayna-sipaskunapaqmi ichaqa astawanraq cambiokuna kan. Paykunaqa wawa kasqankumantan wayna-sipasman tukupushanku. Chaymi wakinqa mana tayta-mamankuwan entiendenakunkuchu. Tayta-mamakunan munanku wawanku kaqlla kanankuta wawakunataq munanku kurak runa kapuyta.

⁵ Yaqa llapa wayna-sipaskunan mayninpi tayta-mamankuta mana kasukunkuchu, wakintaqmi Diospa siminmanta mana ancha yachayta munankuchu. Ichaqa manan chayraykuchu ninanchis: “Kay wawayqa k’ullun”, nispa. K’ullu kaspaqa wikch’uyukunmanchá tayta-mamanpa yachachisqanta.

⁶ ¿Llapa wawakunachu wayna-sipasman chayaspa tayta-mamanpa contranpi hatarinku? Manan. Pisi wayna-sipaskunallan k’ulluman tukupunku. ¿Imaynapin k’ulluman tukupunku?

7. ¿Imaynatan Saqraq makinpi kaq runakuna wayna-sipaskunata waqllichinman?

⁷ Saqraq kamachikusqan pachapi tiyasqanchisraykun wakin wayna-sipaskuna k’ulluman tukupunku. Arí, ‘kay pachaqa saqraq munaychakusqanmi kashan’ (1 Juan 5:19). Paypa makinpi kaq runakunan kay pachapi imaymana millaykunata paqarichimunku, chaymi chaykuna contra qaqata sayananchis (Juan 17:15). Kay tiempopi runakunaqa ñawpa tiempo runakunamanta aswan millayraqmi kanku (2 Timoteo 3:1-5, 13). Sichus tayta-mamakuna wawankuta mana yachachinqakuchu,  mana allin kaqmantapas mana willanqakuchu nitaq cuidanqakuchu chayqa, “Diosta mana kasukuqkunata” kallpachaq espiritun paykunata waqllichipunqa (Efesios 2:2). Saqraqa mana allin runakunawan huñunakusqanchispin urmachiwasunman. Biblian nin: ‘Mana yuyayniyoqkunawan puriqqa [...] waqllipunqan’, nispa (Proverbios 13:20). Arí, Saqraq makinpi kaq runakunawan huñukuqkunaqa samaykachikunqakun. Chaymi wayna-sipaskunaqa yachananku Bibliaq nisqanman hina kawsay allinninkupaq kasqanta (Isaías 48:17, 18).

8. ¿Imaraykun wakin wayna-sipaskuna k’ulluman tukupunkuman?

⁸ Wakin wayna-sipaskunaqa mana allin uywasqa kasqankuraykun k’ulluman tukupunku. Sichus tayta otaq mama machaq kanqa, drogakunqa otaq qharipas warminta sinchita ñak’arichinqa chayqa, manan allinpaqchu wayna-sipaskuna kawsayta qhawarinqaku. Allin kawsaq familia ukhupiña tiyankuman chaypas, paykunapi mana interesakusqankuta reparaspaqa k’ullumanmi tukupunkuman. Ichaqa manan chaykuna kasqanraykullachu k’ulluman tukupunku. Wakin wayna-sipaskunaqa Bibliaq nisqanman hina kawsaq familiapin wiñanku allin yachachisqataqmi kanku millay ruwaykunamanta karunchakunankupaq, chaywanpas k’ullumanmi tukupunku. ¿Imarayku? Yaqapaschá pantaq runa kasqankurayku. Apóstol Pablon nirqan: “Imaynan huk runallawan huchaqa kay pachapi qallarirqan, huchawantaq wañuypas rikhurirqan, chay hinallataqmi, wañuyqa llapa runaman chayarqan llapallan huchallikusqankurayku”, nispa (Romanos 5:12). Adanqa payllapaq munaq k’ullu runan karqan, chaymi llapa mirayninpas chhaynallataq kanku. Adán hinan wakin wayna-sipaskunapas paykunallamanta k’ullu kapunku.

9. ¿Imayna uywasqa wawakunan k’ulluman tukupunkuman?

⁹ Wakin wayna-sipaskunan k’ulluman tukupullankutaq tayta-mamanku hinallata qhawaqtinku otaq sinchita hark’aqtinku (Colosenses 3:21). Wakin tayta-mamakunaqa sinchitan wawankuta hark’anku ima ruwanankutapas, k’arak sonqowanmi wanachinkupas. Hukkunataq wawankuq ima mana allin ruwasqantapas hinallata qhawanku, manataqmi yachachinkuchu millay ruwaykunamanta karunchakunankupaq. Arí, sasan wawakunata allinta uywayqa. Hinaspapas wawakunaqa sapankankun hukniray kanku. Wakin wawakunataqa qhawashanallan ima ruwasqankutapas wakintataq mana. ¿Iman sucedenman wayna-sipaskunata sinchita hark’aqtinchis otaq hinallata qhawaqtinchispas? Chaymanta yachanapaq iskay runakunamanta yachasun.

10. ¿Imaraykun Elí allin sacerdoteña kashaspapas mana allin tayta karqan?

¹⁰ Ñawpaqta Elí runamanta yachasun. Payqa Israel llaqtapi uma sacerdoten karqan, iskay wawakunayoqmi karqanpas. Payqa tawa chunka watan sacerdote karqan, allintan Diospa kamachikuyninmantapas yacharqan. Eliqa kallpachakurqanchá allin sacerdote kananpaq, Ofni Finees wawankunamanpas allintachá Diospa Siminta yachachirqan. Ichaqa hinallatan qhawarqan mana allinkuna ruwasqankuta. Ofnipas Fineespas sacerdoten karqanku, ichaqa “Diosta mana manchakuq millay [runakunan] karqanku”. Paykunaqa yupaychana wasipin mana chanin kaqta, qhelli ruwaykunata ima ruwarqanku. Chay p’enqay ruwaykunata ruwashaqtinkupas Eliqa “¡wawallaykuna, saqepuychisyá!” nispallan nirqan. Chayta ruwaspan rikuchirqan wawankunata Diosmanta astawan respetasqanta. Rikusqanchis hina, Elipa wawankunaqa manan tukuy sonqowanchu Diosta  yupaycharqanku, chaymi Elipas wawankunapas wañurqanku (1 Samuel 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22).

11. ¿Imatan tayta-mamakuna Elí sacerdotemanta yachankuman?

¹¹ Elipa churinkunaqa yuyayniyoq runakunañan karqanku chay millay ruwaykunata ruwashaspanku. Chayraykun wawakunataqa wanachinapuni, mana chayqa qhepamanmi sinchi sasachakuykunapi tarikunqaku, Eliman hinataqmi uma nanayta tayta-mamankuman apamunqaku (tupachiy Proverbios 29:21). Wakin tayta-mamakunaqa wawankuta sinchita munakusqankuraykun hinallata qhawanku ima ruwasqankutapas. Diospa kamachikuyninta p’akiqtinkupas manan wanachinkuchu. Chhayna uywasqa wawakunaqa manan tayta-mamankutapas hukkunatapas kasukunqakuchu (tupachiy Eclesiastés 8:11).

12. ¿Imapin Roboam pantarqan kamachikushaspa?

¹² Kamachikuq Roboampa ruwasqanmantañataq yachasun. Payqa Israel suyupin kamachikuq karqan, ichaqa manan chanintachu kamachikurqan. Taytan Salomonmi runakunaman sasa llank’aykunata churasqa, chaymi Roboamqa kamachikuyta qallarirqan phiñasqa runakuna ukhupi. ¿Khuyapayarqanchu pay chay runakunata? Manan. Runakunaña mañakurqanku llank’ayninkuta pisiyachinanpaq, kurak runakunaña allinta yuyaycharqan chaypas, payqa astawanmi llank’anata yaparqan. Chhayna hatunchakuq kasqanraykun chunka ayllukuna paypa contranpi hatarirqanku, hinan Israel suyuqa iskayman t’aqakapurqan (1 Reyes 12:1-21; 2 Crónicas 10:19).

13. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwananku Roboam hina mana pantanankupaq?

¹³ Roboammanta yachayqa yanapasunkichismi wawaykichista allinta uywanaykichispaq. Mañakuypi Jehová “Diosman qayllaykuychis” qhawarikuychistaq Bibliaq nisqanman hinachu icha manachu wawaykichista  uywashankichis chayta (Salmo 105:4). Eclesiastés 7:7, NM texton nin: “Yachayniyoq runa sasachakuykunapi tarikuspaqa waq’a hinan imatapas ruwanman”, nispa. Wayna-sipasta allin yuyaywan yachachisqaykichismi yanapanqa allin runa kananpaq allinta kawsananpaqpas. Ichaqa manan sinchitachu hark’ana ima ruway munasqankutapas nitaq sasa kamachikuykunatachu churana. Mana chayqa manan paykunallamanta ima ruwaytapas atinqakuchu. Sichus allin yuyaywan kamachikuykunata churankichis manataq sinchitachu ima ruwanankutapas hark’ankichis chayqa, manan k’ullumanchu tukunqaku.

14, 15. ¿Imaynatan tayta-mamakuna qhawarinanku wawankuq wiñasqanta?

¹⁴ Tayta-mamakunaqa kusikunkun wawanku yuyayniyoq runaman tukupunankumanta, ichaqa llakikunkupaschá wayna-sipas kashallaspankuraq munasqankuman hinalla imatapas ruwanankumanta. Wayna-sipas kasqankumanta wiñay hunt’asqa kanankukamaqa yaqa llapa wawakunan mayninpi mana kasukunkuchu  nitaq yanapakunkuchu, chaymi mana sinchitaqa llakikunachu. Cristiano tayta-mamakunaqa kallpachakunanchismi wawanchis wiñaspa allin cristiano kananpaq (tupachiy 1 Corintios 13:11; Efesios 4:13, 14).

¹⁵ Tayta-mamakunaqa manan sinchitaqa wayna-sipas wawankuta hark’anankuchu paykunallamanta ima ruway munasqankutapas. Wawakunaqa paykunallamantan yachananku imayna runa kayta. Wakin wayna-sipaskunaqa manaraq wiñayta hunt’ashaspan allin yuyaywan imatapas ruwanku. Kamachikuq Josiaspas chhaynan karqan, Biblian nin: “Warmallaraq kashaspanmi [15 watanpi hina] ñawpa taytan Davidpa Diosnin Señorman sonqollikuyta qallarirqan”, nispa. Arí, Josiasqa allin yuyaywan ruwaq waynan karqan (2 Crónicas 34:1-3).

16. ¿Imatan wayna-sipaskuna yachananku paykunallamanta imatapas ruwaspa?

 ¹⁶ Wayna-sipaskuna paykunallamanta imatapas ruwayta munaspankuqa allin yuyaywanmi ruwananku. Chaymi hinallata saqena ruwasqankumanta yachanankupaq. Biblian nin: “Imatachus runaqa tarpunqa chayllatataqmi cosechanqapas”, nispa. Chay kamachikuyqa llapa runakunapaqmi (Gálatas 6:7). Manan tukuy tiempochu wawakunataqa uywasun. ¿Mana allin kaqta ruwayta munaqtinri? Allin yuyayniyoq taytaqa “manan” ninqachá. Imataña wawan ninman chaypas, manan imaraykupas “manan” nisqantaqa “arí” ninanchu (tupachiy Mateo 5:37). Chaywanpas “manan” nispaqa manan k’arak simiwanchu ninan, aswanmi sumaqllata, ‘llamp’u simiwan kutichiyqa phiñakuytan thasnun’ (Proverbios 15:1).

17. ¿Imatan wayna-sipaskuna necesitanku tayta-mamankumanta?

¹⁷ Manaña wayna-sipaskuna allinpaqchu qhawarinkuman chaypas, wasipiqa kananpunin kamachikuykuna imakunachus ruwanankumanta mana ruwanankumantapas. Ichaqa manan allinchu sientekunku tayta-mamanku phiñasqa kashaspanku ñawpaqpi kamachisqankumanta qhepaman huknirayta kamachiqtinku. Chaymantapas wayna-sipaskunaqa necesitankun manchali kayninkuta, pisipaq qhawarikusqankuta saqenankupaq yanapanata, chaymi yanapanman qhepaman allin runakuna kanankupaq. Hinaspapas wayna-sipaskunaqa kusikunkun paykunapi confiaqtinchis (tupachiy Isaías 35:3, 4; Lucas 16:10; 19:17).

18. ¿Imakunan wakin wayna-sipaskunamanta kusichiwanchis?

¹⁸ Familiapi thak kawsay munanakuy kaqtinqa sumaqtan wawakuna wiñanku, manataqmi nishu sasachakuykunapichu tarikunku (Efesios 4:31, 32; Santiago 3:17, 18). Wakin wayna-sipaskunan wiñarqanku  maqanakuq, machaq familia ukhupi otaq ima mana allinkunatapas rikurqanku, chaywanpas paykunaqa allin runamanmi tukupurqanku. Sichus wayna-sipasta munakuywan sumaqta uywasun, Bibliaq nisqanman hina wanachisun, allin yuyaywantaq kamachikuykunata churasun chayqa allin poqosqa runan kanqa chaywantaqmi anchata kusikusun (tupachiy Proverbios 27:11).

19. Allintaña tayta-mamakuna wawankuta yachachinqaku chaypas, ¿imatan wawakuna ruwananku?

¹⁹ Allin yachachiyqa wawakunaq allinninpaqmi. Proverbios 22:6 texton nin: “Wawata yachachiy imaynatachus kawsananpaq, machuyapuspapas manapunin chaytaqa qonqanqachu”, nispa. Ichaqa, ¿imaraykun wakin wayna sipaskuna allin yachachisqa kashaspankupas mana allin ruwaykunaman urmanku? Mana kallpachakusqankuraykun. Proverbios qelqapin huk textokuna sut’inchan wawakunapas kallpachakunanku kasqanta. Proverbios 1:8 texton paykunata nin tayta-mamankuta ‘uyarinankupaq [...] kasukunankupaqwan’. Arí, familiapi sumaq kawsay kananpaqqa tayta-mamakuna wawakuna iman kallpachakunanku Bibliaq nisqanta kasukunankupaq, mana chayqa sasachakuykunan kanqa.

20. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwananku wawanku mana allin ruwayman urmaqtin?

²⁰ ¿Phiñakunankuchu tayta-mamakuna wawanku mana allin ruwaykunaman urmaqtin? Manan, aswanmi yanapananku. Yuyarinankun wayna-sipaskuna mana experienciayoq kasqankuta. Apóstol Pablon iñiyninkupi allin takyasqa cristianokunata yuyaycharqan: “Pitapas ima huchapipas qonqaylla hap’iwaqchis chayqa, Santo Espirituq pusasqankuna, payta llamp’u sonqo-kaywan sayarichiychis”, nispa (Gálatas 6:1). Tayta-mamakunapas  chay textoq nisqanman hinan pantaq wawankuta yanapananku. Chaypaqqa reparachinankun ruwasqanku mana allin kasqanta yanapanankutaqmi hukpi manaña chayman urmanankupaq. Hinaspapas tayta-mamakunaqa mana allin ruwasqankutan cheqnikunku manan paykunatachu, chaytan sut’ita rikuchinanku (tupachiy Judas 22, 23).

21. ¿Imatan tayta-mamakuna ruwananku wawanku hatun huchaman urmaqtin?

²¹ ¿Imatan ruwana hatun huchaman urmaqtin? Allin yuyaywanmi yanapana. Diospa llaqtanpi pipas huchapakuqtinqa kallpachananchismi huchanmanta kutirikunanpaq, umallikunaq yanapayninta maskhananpaqwan (Santiago 5:14-16). Huchanmanta pesapakusqan qhepamanqa umallikunan yanapanqaku Diosman kutirikunanpaq. Umallikunaq yanapaynintaña tayta-mamakuna maskhanqaku chaypas paykunan huchallikuq wawankutaqa yanapananku. Manataqmi umallikunamanta pakanankuchu wawankuq huchanta.

22. ¿Imaynatan tayta-mamakuna Diospa ejemplonta qatikunkuman wawanku huchallikuqtin?

²² Tayta-mamakunaqa sonqonkupin sinchi k’irisqa tarikunku wawanku hatun huchaman urmaqtin. Chhayna sientekusqankuraykun wawankuta millayta anyankuman otaq k’arak simiwanpas k’aminkuman. Chayta ruwaspaqa astawanmi huchallikuq wawata phiñachisun. Yuyariy, chay sasachakuynin tiempopi imayna yanapasqanchismantan kanqa qhepaman imayna kananpas. Hinaspapas yuyarinan Jehová Diospa ejemplonta, payqa pampacharqanmi payman kutirikuq runakunata. Khayna sumaqtan llaqtanta nirqan: “Hamuychis, parlasunchis. Sansaq-puka hinaña huchaykichis kashan chaypas, rit’ita hinan yuraqyachisaq, sani-puka hinaña huchaykichis kashan chaypas, yuraq millmata hinan yuraqyachisaq”, nispa (Isaías 1:18). Chay hinatan tayta-mamakunapas ruwananchis.

23. ¿Imatan ruwana wawanchiskuna huchallikuqtin, ichaqa imatan mana ruwanachu?

 ²³ Arí, huchapakuq wayna-sipastaqa kallpachanan Diosman kutirikunanpaq. Chaypaqqa allinta yachaq tayta-mamakunaq yanapaynintan maskhana hinallataq umallikunaq yuyaychaynintapas (Proverbios 11:14). Sichus sonqoykiq atipasqan ima mana allintapas ninki otaq ruwanki chayqa, qanmantan karunchakapunqa. Amapuni k’arak phiñakuywanqa atipachikusunchu (Colosenses 3:8). Sasaña kaqtinpas manan pisipananchischu (1 Corintios 13:4, 7). Mana allin ruwaykunataña cheqnikunchis chaypas, manan rumi sonqochu kana nitaq paykunapaq phiñakunachu. Chaykunamanta astawanqa kallpachakunan iñiyninchispi allin takyasqa kanapaq, wawanchiskunaman allin ejemplota qonapaqpas.

24. ¿Ima llakikuymi mayninpi kan cristiano familiakunapaq? Chhayna kaqtin, ¿imatan tayta-mamakuna ruwananku?

²⁴ Mayninpin ichaqa wakin wayna-sipaskuna k’ulluman tukuspa manapuni tayta-mamankuta kasukuyta munanqakuchu, manataqmi Diospa kamachikuyninman hinachu kawsayta munanqaku. Chhaynaña kaqtinpas tayta-mamakunaqa kallpachakushanallankun wakin wawankuta allinta uywanankupaq. Manataqmi sinchitaqa k’ullu wawankupi yuyaykunankuchu wakin wawankuta qonqaspa. Wakin wawakunaqa yachanankun huknin wawqenku otaq pananku k’ulluman tukupusqanta, chaytan tayta-mamakuna sumaqllata entiendechinanku (tupachiy Proverbios 20:18).

25. a) ¿Imatan tayta-mamakuna ruwankuman wawanku k’ulluman tukupuqtin? b) ¿Ima ruwaykunatan mana qonqanankuchu?

²⁵ Huchanmanta mana kutirikuq k’ullu runamantan  apóstol Juan nirqan: “Ama chay runataqa wasiykichispi chaskiychischu, amataq allin hamuytapas qoychischu”, nispa (2 Juan 10). Yaqapaschá tayta-mamakunapas chayta ruwankuman wawanku kurakña kaspa sinchi k’ulluman tukupuqtin. Chay ruwayqa sonqo nanaypaschá kanqa, ichaqa chayta ruwaspan wakin wawaykichista cuidankichis. Wawakunaqa necesitankun makilla qhawarinata. Chaymi allin yuyaywan kamachikuykunata churanaykichis imachus ruwanankupaq mana ruwanankupaqpas. Hinaspapas parlanaykichismi paykunawan; tapuriychis escuelankupi imayna kasqankumanta, huñunakuykunapi imayna sientekusqankumantawan. Sut’inta willaychis k’ullu wawaq ruwasqanta cheqnikusqaykichista manataq kikin wawaykichistachu. Manan k’ullu wawataqa huchachanachu aswanpas mana allin ruwasqantan. Simeonwan Leviwan sinchi sasachakuyta familiankuman apamuqtinkupas, Jacobqa manan paykunatachu ñakarqan, aswanmi mana allin ruwasqankuta (Génesis 34:1-31; 49:5-7).

26. ¿Iman tayta-mamakunata kallpachanqa huk wawanku k’ulluman tukupuqtin?

²⁶ Yaqapaschá huchachakusunman wawanchis mana kasukuq k’ulluman tukupusqanmanta. Sichus Jehová Diosmanta mañakurqanchis, tukuy atisqanchisman hina yanaparqanchis, Bibliaq nisqanman hinataq kallpachakurqanchis chayqa manan huchachakunanchischu. Imapiña pantarqanchis chaypas allin tayta kanapaq kallpachakusqanchiswanmi kusikunanchis (tupachiy Hechos 20:26). Anchatan llakikunchis huk wawanchis k’ulluman tukupuqtinqa. Chhaynapi tarikushanchis chayqa, Jehová Diosmanmi hap’ipakunanchis, payqa yachanmi imayna sientekusqanchista manataqmi paypaq hunt’aq kaqkunataqa saqerparinqachu (Salmo 27:10). Kallpachakushallasun  wakin wawanchiskunata sumaqta uywanapaq iñiyninkupi allin takyasqa kanankupaqwan.

27. Chinkaq churimanta willakuypi hina, ¿imatan tayta-mamakuna suyakunkuman?

²⁷ Ichaqa manan ninachu: “Haqay k’ullu wawayqa manañan Diosman kutirikunmanchu”, nispa. Yaqapaschá huch’uyninmanta yachasqan sonqonpiraq kashan hinaspa yuyayninman kutinman (Eclesiastés 11:6). Askha familiakunapin wawakuna k’ulluman tukupuspa Diosmanta karunchakapunku, chaywanpas wakin wawakunaqa yuyayta hap’ispan Diosman kutirikunku, chinkasqa churimanta rikch’anachiypi Jesuspa willasqan hina (Lucas 15:11-32). Chhaynatan wawanchiskunapas kutimpunkuman.