Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

YI NYƆNGMA

Be Mi Nɛ Weku ɔ Mi No Ko Be He Wami

Be Mi Nɛ Weku ɔ Mi No Ko Be He Wami

1, 2. Mɛni blɔ nɔ Satan ngɔ amanehlu kɛ hiɔ kɛ tsu ní konɛ e kɛ puɛ Hiob hemi kɛ yemi ɔ ngɛ?

 ANƆKUALE sane ji kaa ke a ngɛ nihi nɛ a ná bua jɔmi ngɛ a wekuhi a mi ɔ a he munyu tue ɔ, Hiob hu piɛɛ a he. Baiblo ɔ tu e he munyu kaa e “ji nɔmlɔ ngua pe kulaa ngɛ beleku je ma amɛ a mi.” E fɔ bimɛ nyɔngma. Binyumuhi kpaago kɛ biyihi etɛ. E ngɛ ní babauu, enɛ ɔ he ɔ, e nyɛ hyɛ e weku ɔ nɔ saminya. E suɔ wawɛɛ kaa huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi e bimɛ ɔmɛ kɛ Yehowa a kpɛti. Lɔ ɔ he ɔ, e yeɔ bua mɛ ngɛ Mawu jami blɔ fa mi. Ní nɛ ɔmɛ nɛ e peeɔ ɔ, ha nɛ suɔmi kɛ bua jɔmi hi e weku ɔ mi.​​—Hiob 1:1-5.

2 Satan nɛ ji Yehowa Mawu he nyɛlɔ kpanaku ɔ to Hiob he hɛ. Be tsuaa be ɔ, Satan ngɛ blɔ ko nɔ hlae nɛ e gu konɛ e ha nɛ Mawu sɔmɔli nɛ a ngmɛɛ a hemi kɛ yemi ɔ he. E ya tua Hiob, nɛ e puɛ bua jɔmi nɛ ngɛ Hiob weku ɔ mi ɔ. Lɔ ɔ se ɔ, “e ya ha nɛ tslɔ̃ɔ fuu Hiob nɔmlɔ tso ɔ tsuo, kɛ je e nane sisi kɛ ya si e yi mi.” Satan le kaa e maa ngɔ amanehlu, kɛ hiɔ kɛ puɛ Hiob hemi kɛ yemi ɔ.​​—Hiob 2:6, 7.

3. Kɛ Hiob hiɔ ɔ pee lɛ ha kɛɛ?

3 Baiblo ɔ tsɔɔ we biɛ nɛ tsopa peeli wo hiɔ nɛ fia Hiob ɔ. Se Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ hiɔ ɔ pee lɛ ha. E he womi pɔtɔ nɛ e wo gɔgɔ, nɛ e he tsuo pee pa nɛ foɔ nyu. Hiob nya mi kɛ e nɔmlɔ tso ɔ tsuo jeɔ fu. E pii wawɛɛ nitsɛ. (Hiob 7:5; 19:17; 30:17, 30) Benɛ Hiob ngɛ nɔ́ nae ɔ, e ya hi la zu mi, nɛ e ngɔ ngɛyu kɛ hlua e he. (Hiob 2:8) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e ní pee mɔbɔ wawɛɛ!

4. Mɛni haomi weku tsuaa weku kɛ kpeɔ?

4 Ke hiɔ ngua ko kaa jã fia mo ɔ, kɛ o maa pee o ní ha kɛɛ? Mwɔnɛ ɔ, Satan ha we nɛ Mawu sɔmɔli nɛ a nu hiɔ kaa bɔ nɛ e pee Hiob ɔ. Se kɛ̃ ɔ, e sa nɛ waa hyɛ blɔ kaa be komɛ ɔ, hiɔ ma nyɛ maa fia weku ɔ mi no ko. E ma nyɛ maa ba jã, ejakaa wa yi mluku, pɔ tɔɔ wa he, nɛ kɔɔhiɔ, kɛ nyu, kɛ zugba a hu puɛ. Ke wa bɔ mɔde kaa wa maa po wa he piɛ konɛ hiɔ nɛ ko nu wɔ po ɔ, kɛ̃ ɔ, hiɔ nuu wɔ. Se eko ɔ, nihi bɔɔ ko pɛ nɛ a maa nu hiɔ nɛ mi wa kaa Hiob nɔ́ ɔ. Ke hiɔ fia wa weku no ko ɔ, e ba peeɔ haomi ngua kɛ haa weku mi bimɛ ɔmɛ. Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ bɔ nɛ ke hiɔ fia wɔ aloo wa weku no ko ɔ, nɛ waa pee wa ní ha. Nyɛ ha wa susu he nɛ waa hyɛ.​​—Fiɛlɔ 9:11; 2 Timoteo 3:16.

KƐ O PEEƆ O NÍ HA KƐƐ?

5. Behi fuu ɔ, ke weku ɔ mi no ko nu hiɔ nɛ e tsami yi ɔ, kɛ weku mi bimɛ ɔmɛ peeɔ a ní ha kɛɛ?

5 Ke waa kɛ si himi ko nɛ mi wa kpe tlukaa a, wa haoɔ wawɛɛ, titli ɔ, ke e ji hiɔ ko nɛ e tsami yee. Ngɛ hiɔhi nɛ a tsami yi ɔ po a blɔ fa mi ɔ, e biɔ nɛ waa pee tsakemihi ngɛ wa si himi mi, nɛ waa jɔɔ ní komɛ peemi, nɛ waa ngɔ ní komɛ hu kɛ sã afɔle. Eko ɔ, e ma bi nɛ weku mi bimɛ kpa amɛ nɛ a ha nɛ we ɔ mi nɛ jɔ konɛ hiɔtsɛ ɔ nɛ e nyɛ nɛ e hwɔ si. Eko ɔ, ní komɛ ngɛ nɛ a peeɔ nɛ e sa kaa a kpa peemi. Ngɛ wekuhi fuu hu a mi ɔ, jokuɛwi po a mi mi sãa mɛ ngɛ a nyɛmi, aloo a fɔlɔ ko nɛ e be he wami ɔ he. Be komɛ hu ngɛ nɛ e ma bi nɛ a kai jokuɛwi ɔmɛ kaa nɔ ko be he wami ngɛ we ɔ mi. (Kolose Bi 3:12) Behi fuu ɔ, ke hiɔ nɛ fia nɔ ɔ tsami yi ɔ, weku mi bimɛ ɔmɛ peeɔ klaalo kaa a maa pee nɔ́ tsuaa nɔ́ nɛ e he hia kaa a pee konɛ a kɛ ye bua. Weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ hu hyɛɛ blɔ kaa ke lɛ hu e be he wami ɔ, a maa hyɛ lɛ jã nɔuu.​​—Mateo 7:12.

6. Be komɛ ɔ, ke hiɔ ngua ko nɛ e tsami yee fia weku no ko ɔ, kɛ weku mi bimɛ kpa amɛ peeɔ a ní ha kɛɛ?

6 Nɛ ke hiɔ ɔ mi wa nɛ e puɛ níhi fuu be kɛkɛɛ hu nɛɛ? Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke stloki nu weku ɔ mi no ko, aloo e ná juɛmi mi hiɔ, aloo hiɔ ngua kpa ko fia lɛ hu nɛɛ? Nɛ ke weku ɔ mi no ko nu godo hu nɛɛ? Sisije ɔ, nɔ ɔ he mɔbɔ peeɔ wɔ. E dɔɔ wɔ kaa wa suɔlɔ ko ngɛ nɔ́ nae jã. Se eko ɔ, lɔ ɔ se ɔ, wa ma bɔni su yaya komɛ kpo jemi. Eko ɔ, ke weku mi bimɛ ɔmɛ na kaa hiɔ nɛ fia a kpɛti nɔ kake he je ɔ, a nyɛ we nɛ a pee nɔ́ ko ngɛ mɛ nitsɛmɛ a dɛhe ɔ, e woɔ a mi mi la. Eko ɔ, a ma bi a he ke: “Mɛni he je nɛ e sa kaa nɔ́ ko kaa kikɛ nɛ ba?”

7. Kɛ Hiob yo ɔ pee e ní ngɛ Hiob hiɔ ɔ he ha kɛɛ? Mɛni nɔ Hiob yo ɔ hɛ je?

7 Eko ɔ, Hiob yo ɔ hu bi e he sane nɛ ɔ. Mo kai kaa e bimɛ tsuo gbo momo. Benɛ haomi nɛ ɔmɛ ngɛ e nɔ bae ɔ, atsinyɛ jemi ko be he kaa e nini je e nɔ. Be ko nɛ be ɔ, Hiob ngɛ kpakpataa. Se benɛ e yo ɔ na kaa hiɔ yaya ko fia Hiob ɔ, yo ɔ hɛ je huɛ bɔmi kpakpa nɛ ngɛ e kɛ e huno ɔ kɛ Mawu a kpɛti ɔ nɔ. Baiblo ɔ de ke: ‘Hiob yo ɔ de Hiob ke, “Tse o ngɛ anɔkuale ɔ yee kɛ mwɔɔ! Gbiɛ Mawu, nɛ o gbo!”’​​—Hiob 2:9.

8. Ke hiɔ nɛ mi wa ko fia weku ɔ mi no ko ɔ, mɛni ngmami ma nyɛ maa ye bua weku mi bimɛ kpa amɛ?

8 Nihi fuu ngɛ nɛ ke hiɔtsɛ ko si fɔfɔɛ ha nɛ a si himi tsake ɔ, e haoɔ mɛ, nɛ a mi mi po fuɔ. Se ke Kristofo no ko kɛ si himi ko kaa jã kpe ɔ, e sa nɛ e bu lɛ kaa e ji he blɔ ko nɛ e ná nɛ e kɛ ma je suɔmi nitsɛnitsɛ kpo kɛ ha nɔ ɔ. Suɔmi nitsɛnitsɛ ‘toɔ e tsui si, nɛ e mi mi hi. E fo we lɛ nɔ kake too e nɔ́ mi. E haa nɔ toɔ tsui si ngɛ nɔ́ tsuaa nɔ́ mi. E haa nɔ heɔ nɔ́ tsuaa nɔ́ yeɔ, nɛ e miaa e hɛ mi ngɛ níhi tsuo mi.’ (1 Korinto Bi 13:4-7) Enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ waa hao tsɔ, nɛ e sɛ nɛ wa mi mi hu nɛ fu, mohu ɔ, e sa nɛ waa ye wa he nɔ.​​—Abɛ 3:21.

9. Mɛni maa ye bua nihi nɛ a weku mi bimɛ be he wami wawɛɛ ɔ konɛ a ko pee yeyeeye tsɔ, nɛ́ a kɛ Yehowa a kpɛti hu nɛ ko puɛ?

9 Ke hiɔ nɛ mi wa fia weku ko mi no ko ɔ, mɛni wa ma nyɛ maa pee kɛ ye bua mɛ konɛ a ko pee yeyeeye tsɔ, nɛ́ huɛ bɔmi nɛ ngɛ a kɛ Yehowa a kpɛti ɔ hu nɛ ko puɛ? Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e slo bɔ nɛ a tsaa hiɔ tsuaa hiɔ ha. Enɛ ɔ he ɔ, ngɛ womi nɛ ɔ mi ɔ, a tsɔɔ we blɔ pɔtɛɛ ko nɛ e sa kaa nihi nɛ a gu nɔ kɛ tsa a hiɔtsɛmɛ aloo a kɛ hyɛ mɛ. Se ngɛ blɔ ko nɔ ɔ, Yehowa ‘woɔ nihi nɛ a nɔ si ɔ nɔ kɛ daa si ekohu.’ (La 145:14) Matsɛ David ngma ke: ‘A gbaa nɔ nɛ susuɔ nihi nɛ a ní ngɛ mɔbɔ a he; ke haomi ba e nɔ ɔ, Yehowa maa piɛ e he. Yehowa maa bu e he, nɛ e yi ma ná wami. Ke e be he wami ɔ, Yehowa maa piɛ e he, nɛ e ma tle lɛ si ngɛ e hiɔ sa nɔ.’ (La 41:1-3) Yehowa we bi kɛ kahi kpeɔ nɛ ma nyɛ ma puɛ a kɛ Yehowa a kpɛti. Jã kɛ̃ nɛ a kɛ ekomɛ hu kpeɔ nɛ ma nyɛ ma puɛ a bua jɔmi. Ke e ba jã a, Yehowa yeɔ bua mɛ. (2 Korinto Bi 4:7) Nihi fuu nɛ a weku mi bimɛ be he wami wawɛɛ ɔ hu tuɔ munyu nɛ la polɔ ɔ tu ɔ. La polɔ ɔ de ke: ‘Yehowa, mo he ye yi wami kaa bɔ nɛ o wo si ɔ, se ye we amanehlu ɔ nya wa nitsɛnitsɛ.’​​—La 119:107.

SU NƐ HAA NƐ NƆ NÁA HE WAMI

10, 11. (a) Loko weku ko ma nyɛ maa da hiɔ ko nɛ mi wa nya a, mɛni a ma nyɛ maa pee? (b) Kɛ yo ko plɛ kɛ da hiɔ nɛ e huno nu ɔ nya ha kɛɛ?

10 Baiblo ɔ de ke: “Ke o be he wami, nɛ o ná tsui to he ɔ, e maa hi ha mo. Se ke o ngɛ o tsui yee ɔ lɛɛ nɔ́ pee mo.” (Abɛ 18:14) Haomi ma nyɛ ma ha nɛ nɔ weku no ko be e ‘tsui si toe.’ Se “tue mi jɔmi haa nɛ nɔmlɔ tso ɔ náa he wami.” (Abɛ 14:30) Weku ko ma nyɛ maa da hiɔ ko nɛ mi wa nya jio, a be nyɛe maa da nya jio, kulaa daa si ngɛ bɔ nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ maa pee e ní ha a nɔ.​​—Kɛ to Abɛ 17:22 ɔ he.

11 Yo ko nɛ e ji Kristofo no kɛ e huno sɛ gba si himi mi jeha ekpa pɛ nɛ stloki fia nyumu ɔ. Yo ɔ de ke: “Ke ye huno ɔ ngɛ munyu tue ɔ, o li nɔ́ nɛ e ngɛ dee, enɛ ɔ he ɔ, e yee ha mi kaa i kɛ lɛ maa sɛɛ ní. I gboɔ dengme wawɛɛ loko i naa nɔ́ nɛ e ngɛ tsɔɔe ɔ.” Mo susu bɔ nɛ e huno ɔ maa hao ha a he nɛ o hyɛ. Mɛni e kɛ e yo ɔ a pee? E ngɛ mi kaa he nɛ a ngɛ ɔ, a kɛ asafo he kɛ mohu lɛɛ, se nyɛmiyo ɔ bɔ mɔde nɛ e baa huɛ bɔmi gbagbanii nɛ ngɛ e kɛ Yehowa a kpɛti ɔ yi. E pee jã kɛ gu asafo ɔ womi hehi kɛ Hwɔɔmi Mɔ ɔ kɛ Awake! womi tɛtlɛɛ ɔmɛ nɛ e kaneɔ daa a nɔ. Enɛ ɔ ha nɛ e nyɛ nɛ e kɛ e hɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ e hyɛ e suɔlɔ ɔ hluu jeha eywiɛ kɛ ya si e gbo.

12. Be komɛ ɔ, mɛni hiɔtsɛmɛ ma nyɛ maa pee kaa bɔ nɛ Hiob hu pee ɔ?

12 Ngɛ Hiob blɔ fa mi ɔ, lɛ hiɔtsɛ ɔ mohu lɛ e fi si. E bi e yo ɔ ke: “Ke Mawu ha wɔ nɔ́ kpakpa a, tse wa heɔ. Lɛ ke e ha wɔ nɔ́ yaya a, wa ko ngɔ lo?” (Hiob 2:10) E be nyakpɛ mɔ kaa kaselɔ Yakobo tu Hiob he munyu kaa e pee tsui si tomi he nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ se be! Yakobo 5:11 ɔ kaneɔ ke: “Nyɛ nu bɔ nɛ Hiob to e tsui si, nɛ́ nyagbe ɔ, Nyɔmtsɛ ɔ ha e ná ní babauu. Nyɔmtsɛ ɔ mi mi jɔ, nɛ e naa mɔbɔ.” Jã kɛ̃ mwɔnɛ ɔ hu ɔ, behi fuu ɔ, kã nɛ hiɔtsɛ nɛ ngɛ weku ɔ mi ɔ jeɔ kpo ɔ yeɔ bua weku mi bimɛ kpa amɛ nɛ a toɔ a tsui si.

13. Mɛni he je nɛ e sɛ kaa weku ko nɛ hiɔtsɛ ngɛ mi ɔ nɛ ngɔ e he kɛ to ni kpahi a he ɔ?

13 Nihi fuu nɛ a hi a weku no ko nɛ e be he wami he hyɛ ɔ tsɔɔ kaa sisije ɔ, jã peemi be gbɔjɔɔ kulaa. A tsɔɔ hu kaa ke o nu haomi nɛ ba a sisi ɔ, lɔ ɔ hu yeɔ bua wawɛɛ nitsɛ. Sisije ɔ, e he ma nyɛ maa wa kaa a maa pee tsakemihi ngɛ níhi nɛ weku ɔ peeɔ daa a he. Se ke nɔ ko mia e hɛ mi ɔ, e ma nyɛ maa pee tsakemi konɛ e tsu si himi nɛ e ya je mi ɔ he ní. E sɛ nɛ o ngɔ o he kɛ to nihi nɛ mɛɛ lɛɛ a be hiɔtsɛ ko ngɛ a we mi ɔ a he kɔkɔɔkɔ. Ko de ke, ‘mɛɛ lɛɛ nyagba ko be a kuɛ nɔ, nɛ mo pɛ lɛ o kɛ haomi ngɛ kpee!’ Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nɔ ko be nyɛe maa le haomihi nɛ ni kpahi kɛ ngɛ kpee. Munyu nɛ Yesu tu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ woɔ Kristofohi tsuo a bua: “Nyɛ nihi tsuo nɛ nyɛ tloo tlomi nɛ pɔ tɔ nyɛ, nyɛɛ ba ye ngɔ, nɛ ma ha nɛ nyɛɛ jɔɔ nyɛ he.”​​—Mateo 11:28.

NÍHI NƐ WEKU Ɔ MA NYƐ MA SUSU HE

14. Mɛni ji ní komɛ nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ ma nyɛ ma susu he?

14 Ke weku no ko be he wami wawɛɛ ɔ, e maa hi kaa weku mi bimɛ ɔmɛ nɛ a kai Baiblo mi munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ: “He nɛ ga woli hiɛ ngɛ ɔ, níhi yaa nɔ pɛpɛɛpɛ.” (Abɛ 15:22) Anɛ weku mi bimɛ ɔmɛ ma nyɛ maa kpe konɛ a susu si fɔfɔɛ nɛ hiɔ ɔ kɛ ba a he lo? E maa hi wawɛɛ kaa a maa pee jã, konɛ a sɔle, nɛ a da Mawu Munyu ɔ nɔ kɛ susu níhi a he. (La 25:4) Mɛni ji ní komɛ nɛ a ma nyɛ ma susu he? E sa nɛ a susu tsopa nɛ a maa pee, he nɛ a ma ná sika ngɛ kɛ hyɛ hiɔtsɛ ɔ, kɛ ní kpahi a he. Mɛnɔ ji nɔ pɔtɛɛ nɛ maa hi hiɔtsɛ ɔ he? Mɛni blɔ nɔ weku ɔ maa gu kɛ pee kake kɛ hyɛ hiɔtsɛ ɔ? Kɛ blɔ nya nɛ a maa to ɔ maa sa weku mi bimɛ ɔmɛ a ti nɔ tsuaa nɔ he ha kɛɛ? Mɛni weku mi bimɛ ɔmɛ maa pee kɛ ye bua nɔ pɔtɛɛ nɛ maa hi hiɔtsɛ ɔ he ɔ, konɛ e nyɛ nɛ e ja Mawu saminya, nɛ e nine hu nɛ su e hiami níhi a nɔ?

15. Mɛni yemi kɛ buami Yehowa kɛ haa wekuhi nɛ hiɔtsɛmɛ ngɛ a mi ɔ?

15 Ke wa jeɔ wa tsui mi kɛ sɔleɔ kɛ biɔ Yehowa blɔ tsɔɔmi, nɛ wa susuɔ e Munyu ɔ he, nɛ waa kɛ kã tsuɔ níhi nɛ Baiblo ɔ tsɔɔ wɔ kaa waa pee ɔ, behi fuu ɔ, wa náa jɔɔmihi nɛ wa hyɛ we blɔ. Be komɛ ɔ, hiɔ nɛ fia weku ɔ mi no ɔ nya be si bae. Se ke waa kɛ wa hɛ fɔɔ Yehowa nɔ be tsuaa be ɔ, e maa ye bua wɔ. (La 55:22) La polɔ ɔ ngma ke: ‘Yehowa, o suɔmi nɛ be nyagbe ɔ wo ye nɔ. Ke yi mi susumi tsɔ ha nɛ i pee basaa kikɛ nɛ ɔ, mo lɛ o haa mi bua jɔmi, nɛ ye nɔ gbagba tee ekohu.’​​—La 94:18, 19; hyɛ La 63:6-8 ɔ hulɔ.

BƆ NƐ NYƐ MA PLƐ KƐ YE BUA JOKUƐWI ƆMƐ HA

Ke weku ɔ pee kake ɔ, a ma nyɛ ma tsu haomihi a he ní

16, 17. Ke fɔli kɛ a bimɛ tsɔwi ngɛ a nyɛmi ko hiɔ he susue ɔ, mɛni a ma nyɛ ma ha nɛ jokuɛwi ɔmɛ nɛ a le?

16 Hiɔ nɛ mi wa ma nyɛ maa ngɔ haomi kɛ ba jokuɛwi nɛ ngɛ weku ɔ mi ɔ a nɔ. E he hia nɛ fɔli nɛ a ye bua a bimɛ ɔmɛ konɛ a le haomi nɛ ba a. E sa nɛ a tsɔɔ jokuɛwi ɔmɛ níhi nɛ a ma nyɛ maa pee kɛ ye bua. Ke nɔ nɛ be he wami ɔ ji jokuɛyo ɔ, e sa nɛ fɔli ɔmɛ nɛ a ye bua a bimɛ kpa amɛ konɛ a nu sisi kaa behi fuu nɛ a kɛ ngɛ hiɔtsɛ ɔ hyɛe ɔ tsɔɔ we kaa a sume mɛ ni nɛmɛ nɛ piɛ ɔ. E sɛ kaa fɔli nɛ a ha nɛ jokuɛwi kpa amɛ a mi mi nɛ fu a nyɛmi ɔ nɛ be he wami ɔ, aloo a je e he hunga. Mohu ɔ, fɔli ma nyɛ maa ye bua jokuɛwi ɔmɛ konɛ a ha nɛ suɔmi nɛ hi a kpɛti, nɛ a mi mi nɛ sã mɛ ngɛ a nyɛmi ɔ he.

17 E sɛ nɛ fɔli nɛ a tsɔɔ a bimɛ tsɔwi ɔmɛ hiɔ pɔtɛɛ nɛ ngɛ hiɔtsɛ ɔ nyagbae ɔ mi fitsofitso, mohu ɔ, e sa nɛ fɔli nɛ a ye bua mɛ konɛ a ná mi mi sami kɛ ha hiɔtsɛ ɔ. Fɔli ma nyɛ ma ha nɛ jokuɛwi ɔmɛ nɛ a le bɔ nɛ e ngɛ hiɔtsɛ ɔ pee ha. Ke jokuɛwi ɔmɛ nɛ a ngɛ he wami ɔ na kaa hiɔ ɔ ha nɛ a nyɛmi ɔ nyɛ we nɛ e pee ní tsɔwitsɔwi komɛ ɔ, eko ɔ, hiɔtsɛ ɔ ní maa pee mɛ “mɔbɔ,” nɛ lɔ ɔ ma ha nɛ a ma ‘je suɔmi kpo’ kɛ ha lɛ.​​—1 Petro 3:8.

18. Ke nɔ ko be he wami ngɛ weku ɔ mi ɔ, mɛni fɔli maa pee kɛ ye bua a bimɛ nɛ a wa a konɛ a le haomi nɛ ba a? Kɛ fɔli ma plɛ kɛ tsu enɛ ɔ he ní ha kɛɛ?

18 E sa nɛ a ye bua jokuɛwi nɛ a wa a konɛ a le kaa weku ɔ kɛ haomi ko nɛ mi wa ngɛ kpee, nɛ e biɔ nɛ weku mi bimɛ ɔmɛ tsuo nɛ a ngɔ níhi kɛ sã afɔle. Akɛnɛ e ma bi nɛ fɔli nɛ a puɛ sika fuu ngɛ hiɔ ɔ he he je ɔ, eko ɔ, a be nyɛe ma ná sika kɛ tsu jokuɛwi kpa amɛ a hiami níhi tsuo a he ní ha mɛ. Anɛ e sa kaa jokuɛwi ɔmɛ a mi mi nɛ fu, nɛ a susu kaa a fɔli ɔmɛ hyɛ we mɛ lo? Aloo e sa nɛ a nu a fɔli ɔmɛ sisi nɛ a je a tsui mi nɛ a kɛ níhi nɛ sã afɔle? Ja fɔli kɛ a bimɛ ɔmɛ susuɔ níhi a he saminya, nɛ suɔmi hu ngɛ weku ɔ mi loko jokuɛwi ɔmɛ a mi mi be fue nɛ a kɛ níhi maa sã afɔle. Niinɛ, ngɛ wekuhi fuu a mi ɔ, ke hiɔ fia weku ɔ mi no ko ɔ, lɔ ɔ haa nɛ jokuɛwi ɔmɛ kɛ Paulo munyu nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ tsuɔ ní. Paulo de ke: “Nyɛ ko pee nɔ́ ko nɛ tsɔɔ kaa nyɛ ti nɔ ko ngɛ lɛ nɔ kake pɛ e nɔ́ mi foe, loo e ngɛ hlae nɛ e fĩa yaka. Be tsuaa be ɔ, nyɛɛ pee nyɛ he humi, nɛ nyɛɛ bu nyɛ sibi pe nyɛ nitsɛmɛ nyɛ he. Nɔ tsuaa nɔ nɛ fo e nyɛmi nɔ́ mi; e ko fo lɛ nitsɛ pɛ e nɔ́ mi.”​​—Filipi Bi 2:3, 4.

BƆ NƐ E SA KAA WAA BU TSOPA PEEMI HA

19, 20. (a) Ke weku mi no ko be he wami ɔ, mɛni e sa nɛ wekuyihi nɛ a pee? (b) E ngɛ mi kaa pi tsopa peemi he womi ji Baiblo ɔ mohu lɛɛ, se mɛni blɔ tsɔɔmi e kɛ ha ngɛ hiɔ tsami he?

19 Ke hiɔ tsami blɔ nɔ tomi ko ti si kɛ wui Mawu mlaa a, Kristofo no nɛ e susuɔ níhi a he saminya a kplɛɛɔ nɔ. Ke hiɔ fia weku no ko ɔ, weku mi bimɛ ɔmɛ suɔ wawɛɛ kaa a ma tsa lɛ. Se eko ɔ, nihi maa hɛɛ susumi slɔɔtoslɔɔtohi ngɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi komɛ a he nɛ e ma bi nɛ a susu he saminya. Jehanɛ se hu ɔ, lingmi nɛ ɔ, hiɔ ehe komɛ je a he kpo, nɛ hiɔ tsali li blɔ pɔtɛɛ nɛ a maa gu nɔ kɛ tsa a kpɛti fuu. Be komɛ ngɛ nɛ e yee kaa dɔkitahi maa le hiɔ pɔtɛɛ nɛ ngɛ nɔ ko haoe. Ke e ba jã a, mɛni e sa kaa Kristofo no ko nɛ e pee?

20 E ngɛ mi kaa Baiblo ngmali ɔmɛ a kpɛti nɔ kake ji tsopa peelɔ, nɛ bɔfo Paulo hu tsɔɔ e huɛ Timoteo tsopa nɛ e sa kaa e pee ngɛ hiɔ ko nɛ ngɛ lɛ haoe ɔ he mohu lɛɛ, se Baiblo ɔ pi tsopa peemi he womi. (Kolose Bi 4:14; 1 Timoteo 5:23) Enɛ ɔ he ɔ, ke e biɔ nɛ waa kɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomi ko nɛ tsu ní ɔ, e sa kaa Kristofohi nɛ a ji wekuyihi ɔ, nɛ a kɛ nile nɛ mwɔ mɛ nitsɛmɛ a yi mi kpɔ. Eko ɔ, a ma susu kaa e he maa hia nɛ a bi ga womi kɛ je tsopa peeli munomunohi a ngɔ. (Kɛ to Abɛ 18:17 ɔ he.) E ngɛ heii kaa a suɔ nɛ a kɛ yemi kɛ buami nɛ se be nɛ ha a weku no nɛ be he wami ɔ. Nihi fuu hlaa yemi kɛ buami nɛ ɔ kɛ jeɔ dɔkita kpakpahi a dɛ. Ni komɛ hu susu kaa zugba tsopa mohu hi ha mɛ wawɛɛ nitsɛ. Enɛ ɔ hu ɔ, mo nitsɛ lɛ o maa mwɔ o yi mi kpɔ ngɛ he. Se ke Kristofohi maa mwɔ a yi mi kpɔ ngɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomihi a he ɔ, e sa nɛ a ha nɛ ‘Mawu munyu ɔ nɛ pee kane nɛ a kɛ hyɛɔ a nane nya, kɛ la nɛ haa a blɔ mi tɛ̃ɔ.’ (La 119:105) E sa nɛ a ya nɔ nɛ a kɛ Baiblo blɔ tsɔɔmi nɛ tsu ní. (Yesaya 55:8, 9) E sa nɛ a yu a he ngɛ hiɔ tsami blɔ nɔ tomihi nɛ a kɛ mumi yayamihi tsuɔ ní ngɛ mi, kɛ ní nɛmɛ nɛ Baiblo sisi tomi mlaahi kplɛɛ we nɔ ɔ a he.​​—La 36:9; Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 15:28, 29; Kpojemi 21:8.

21, 22. Mɛni blɔ nɔ yo ko nɛ e ngɛ Asia a da Baiblo sisi tomi mlaahi a nɔ kɛ mwɔ e yi mi kpɔ ngɛ? Mɛni he je nɛ yi mi kpɔ nɛ e mwɔ ɔ da a?

21 Mo susu yiheyo ko nɛ e ngɛ Asia a he nɛ o hyɛ. E kɛ Yehowa Odasefohi a ti nɔ kake bɔni Baiblo ɔ kasemi. Jamɛ a be ɔ mi ɔ, hɔ ngɛ e he. E sui e fɔmi be nɛ e fɔ. E fɔ biyo ko nɛ e jiɔ we kulaa. E klee we nɛ e jiɔ we kulaa. Dɔkita ko de yo ɔ kaa jokuɛ ɔ be nyɛe maa nyɛɛ. Enɛ ɔ hao yo ɔ wawɛɛ nitsɛ. Dɔkita a de lɛ ke e ngɔ bimwɔyo ɔ kɛ ya ha ní tsumi hehi nɛ a hyɛɔ bimwɔwi a nɔ ɔ. E huno ɔ juɛmi gbɛ. Mɛnɔ maa ye bua yo ɔ?

22 Yo ɔ de ke: “I kai kaa i kase ngɛ Baiblo ɔ mi kaa ‘bimɛ ji weto ní nɛ Yehowa haa nɔ, bimɛ ji nike ní nɛ Yehowa kɛ dlooɔ nɔ.’” (La 127:3) E ma e juɛmi nya si kaa e maa ngɔ “weto ní” nɛ ɔ kɛ ho we mi ya konɛ e ya hyɛ nɔ. Sisije ɔ, níhi a mi wa ha lɛ. Se Yehowa Odasefohi ye bua lɛ, enɛ ɔ he ɔ, e nyɛ nɛ e kɛ yemi kɛ buami klɛdɛɛ nɛ e sa kaa e kɛ ha bimwɔyo ɔ ha lɛ. Benɛ jokuɛ ɔ ye jeha 12 ɔ, e bɔni asafo mi kpehi yami ngɛ Matsɛ Yemi Asa a nɔ, nɛ e kɛ jokuɛwi nɛ a baa lejɛ ɔ bɔɔ. E yayo de ke: “Ye bua jɔ kaa Baiblo sisi tomi mlaahi wo mi he wami nɛ i nyɛ pee nɔ́ nɛ da. Baiblo ɔ ye bua mi nɛ i ngɛ he nile kpakpa ngɛ Yehowa Mawu hɛ mi, nɛ i pia we ye he.”

23. Mɛni Baiblo ɔ de ngɛ hiɔ he nɛ ma nyɛ maa wo hiɔtsɛmɛ kɛ nihi nɛ a ngɛ a nɔ hyɛe ɔ tsuo a bua?

23 Hiɔ be si hie daa. Gbalɔ Yesaya tsɔɔ kaa be ko maa ba nɛ “nihi nɛ a ngɛ zugba a nɔ ɔ, a ti nɔ ko be dee hu ke, ‘I be he wami.’” (Yesaya 33:24) Si womi nɛ ɔ maa ba mi ngɛ je ehe nɛ e be kɛe nɛ e maa ba a mi. Se loko e maa su jamɛ a be ɔ, hiɔ kɛ gbenɔ maa ya nɔ maa hi wɔ haoe. Bua jɔmi sane ji kaa Mawu Munyu ɔ tsɔɔ wɔ blɔ, nɛ e yeɔ bua wɔ hulɔ. Je mi bami he mlaahi nɛ a he hia nɛ Baiblo ɔ woɔ wɔ ɔ a be bi. A hi kulaa pe adesahi nɛ a yi mluku ɔ a susumihi. Adesahi nyɛɔ tsakeɔ a susumihi be tsuaa be. Enɛ ɔ he ɔ, ke nɔ ko susuɔ níhi a he saminya a, e maa kplɛɛ munyu nɛ la polɔ ɔ ngma nɛ nyɛɛ se nɛ ɔ nɔ: ‘Yehowa mlaa a hi kɛ pi si; e haa nɔ náa he wami he. Yehowa mlaa a, anɔkuale sɔuu, e haa nɛ kuasia leɔ ní. Ke Yehowa kojo ɔ, anɔkuale sɔuu; niinɛ, e yeɔ dami sane be tsuaa be. Ke i ye mlaa amɛ a nɔ ɔ, imi o tsɔlɔ ɔ, i náa se nami kpahi babauu.’​​—La 19:7, 9, 11.