1, 2. ¿Supayax kunjamsa Job tatan iyawsäwip pʼakintañ munänxa?

 JOB tatax wali sumwa familiapampix jakasïna. “Jupasti inti jalsu tuqinkir jaqinakatxa wali qamirïnwa” sasaw Bibliax saraki. Paqallq yuqani ukat kimsa phuchani ukhamänwa. Ukat familiapatakix kunayman yänakanïnwa. Diosar yupaychañatakis jupaw pʼiqtʼäna, wawanakapax Jehová Diosampi katuqatäpxaspa ukwa munäna, taqi kunat sipansa ukaw jupatakix wali askïna. Ukhamatwa familiapampix wali sum jakasïna (Job 1:1-5).

² Ukampis Jehová Diosar uñisir Supayax janiw ukhamaki jupar uñchʼukkänti. Job tatax taqi chuymaw Jehová Diosar luqtaskäna, ukatwa kunayman tuqit yantʼäna, familiapsa qʼal tukjäna. Ukatxa “Job chacharuxa jan qullkaña llixti usumpiw usuntayäna. Ukatsti uka llixti usuxa kayuta, pʼiqikamaw katuntäna”. Supayax familiap tʼunjasa ukat jupar usuntayasaw Job chachan iyawsäwip pʼakintañ munänxa (Job 2:6, 7).

3. ¿Job tatax kunjam usunïnsa?

³ Uka usux kuna sutinïnsa ukxa janiw Bibliax siskiti, kunjamänsa ukakwa qhanañchi. Jañchipax qʼala laqʼuntatäkaspas ukhamänwa, jinqʼikiw aywiskäna, qʼala tukusitapunïnwa. Samanapax wali  thujsänwa, jañchipas qʼaphirakïnwa. Walpun uspachäna (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30). Job tatax qhillxaruw niya jiwirjam quntʼasïna, ukatxa phukhu pʼakit mä jikʼillitampiw jatʼisïna (Job 2:8). ¡Sinti llakkañapunïnwa!

4. ¿Kuna jan walinsa awisax familianakax uñjasipxi?

⁴ ¿Ukham usuntat uñjasisax kunsa jumax lurasma? Jichhürunakanxa, janiw Supayax usunakampi Job chacharjam Jehová Diosan luqtirinakaparux yantʼkiti. Ukampis juchachasirïtas laykusa, jan walinakan uñjasisasa familiasat maynix usuntaspawa, ukatxa umas samanas qʼañuchatäxarakiwa. Inas Job chachjam jan tʼaqhiskchiñäniti, ukampis janiw usunakatxa jarkʼaqasiñjamäkapuniti. Familiasan maynix usuntaspa ukhaxa jan walinpun uñjassnaxa. Ukampis kunjamsa Bibliax uka uñisirir saykatañ yanaptʼistaspa, uk jichhax uñjañäni (Eclesiastés 9:11; 2 Timoteo 3:16).

5. ¿Mä jukʼa tiempo usuntañax utjki ukhaxa kunjamsa taqinis uñjapxi?

⁵ Maynix familian usuntki ukhaxa janiw sum jakasiñjamäxiti, wali chʼamawa, ukampis jaya tiempo usuntañax utji ukhaxa jukʼampiwa. Mä qhawqha urunak usuntapxi ukhasa janiw familiax pachpäxiti, inas kun lurañas waktʼchistaspa. Usutan samartʼañapatakix inas amuki sarnaqaña jan ukax jan uxusis sarnaqaña wakischispa. Inas kuntï lurirïktan ukanak apanukuñax wakischispa. Chiqpachansa, taqiniw familianxa usutar khuyaptʼayapxi, wawanakas khuyaptʼayapxarakiwa, ukampis usutarux janiw colerayapxañapäkiti, uk amtayañax wakisirakiwa (Colosenses 3:12). Mä  jukʼa tiempok usuntañax utji ukhaxa, taqinis yanaptʼasipxakiwa. Ukampis maynix usuntki ukhaxa ukham uñjatäñwa suyaraki (Mateo 7:12).

6. ¿Mä familiarax sinti usuntki ukhaxa kunjamsa awisax familiaranakax uñjasipxi?

⁶ Ukampis ¿sinti usuntañax utjki jan ukax wali jaya usuntañax utjki ukhax kamachsnasa?, sañäni pʼiqit usuntañas jan ukax suchuptañas utjaspa ukhaxa, ¿kuns lursna? Yaqhipax yaqha kasta pʼiqi usunakampiw luqhiptapxaraki. Mä familiarax ukham usuntasax wal tʼaqhisi, uk uñjasax wali llakisiñaw utji. Ukat tiempompix janiw ukhamak llakisipkiti. Maynin usuntipanxa janiw sum jakxapxiti, janirakiw kunas nayrjamäxiti, uk uñjasax yaqhipax wal chuym ustʼayasipxaspa, colerxapxakispawa, inas akham jisktʼasipxchispa: “¿Nayax kuna juchanïtsa ukhaman uñjasiñatakixa?” sasa.

7. ¿Chachapar usuntat uñjasax kamachänsa Job tatan warmipaxa, ukat kuns armasïna?

⁷ Niya ukhamarakwa Job tatan warmipax amuypachäna. Amtañäni: wawanakapax qʼala jiwaratänwa. Ukham sinti jan walinakan uñjasisax jukʼamp jukʼampwa chuym ustʼayaspachäna. Chachapasti  nayrax wali qʼapha suma jaqïnwa, ukampis janiw ukhamäxänti, wali axtkañ usumpi sinti usuntatänwa, uk uñjasax kunatix askïki ukatwa armasïna, mä arunxa kunjamtï Jehová Diosamp apasipkäna ukatwa armasïna. Bibliax akham siwa: “Warmipasti sarakïnwa: ‘Jumax ukhampachasa suma askïñwa munaskaktawa, ¡ñanqhacham Diosaru, ukatsti jiwxam!’” sasa (Job 2:9).

8. Mä familiarax sinti usuntki ukhaxa, ¿Biblian kuna arunakas sum amuytʼasiñ yanaptʼistaspa?

⁸ Yaqhan usuntatap layku jan walin uñjasisaxa, waljaniw chuym ustʼayasiñ yatipxi, colerasxapxi ukhamawa. Ukampisa, amuytʼasir cristianonakax chiqpach munasiñap uñachtʼayañatakiw uka jan walinakxa uñjapxi. Chiqpach munasir jaqixa “llampʼu chuymaniwa, suma jaqiwa, [...] janirakiw kunsa jupatakiki munirïkiti [...]. Taqi kun tʼaqhisi, taqi kun iyawsi, taqi kun llampʼu chuymampi suytʼaraki” (1 Corintios 13:4-7). Janiw llakimpi ukat jan wali amuyunakampi atipayasiñasäkiti (Proverbios 3:21).

9. ¿Familian maynix usuntki ukhaxa kuna arunakas familiar yanaptʼaspa?

⁹ Maynix familiana sinti usutächi ukhaxa, ¿kunjamsa familiarux yanaptʼsna yupaychäw tuqit jan aynachtʼañatakisa ukat suma chuymanikïskañatakisa? Chiqpachansa sapa usutakiw qullanakax utji, ukat sapa maynis mayj mayja uñjañarakiwa, ukhamax uka tuqinakat aka libron iwxtʼañas jan ukax mä qullaw walix sañasa janiw walïkaspati. Ukampis Jehová Diosaw usutanakarux “chʼamañchaskaraki” (Salmo 145:14). David chachax akham sänwa: “Jan kunan jaqimpiru, pisi chʼaman jaqimpir uñjirix kusisiñan jaqiwa, Tatituw jan waltʼañ  urunakan juparux qhispiyani. Tatituw juparux imaski [...]. Tatituw usuntäwipan chʼam churani” sasa (Salmo 41:1-3). Sinti llakkañ jan waltʼäwinakansa Jehová Diosaw markaparux imxataski (2 Corintios 4:7). Familiaranakax usuntapxi ukhaxa waljaniw llakinakar saykatapxi, ukatxa salmonak qillqirjamarakiw sapxi: “¡Tatay, wali llaktʼataw jikxatasta! Arsutamarjamay jakañ churita” sasa (Salmo 119:107).

10, 11. 1) ¿Familian maynix usutäki ukhaxa kun lurañäspas jan aynachtʼañapatakixa? 2) ¿Chachapax usutäkäna ukhaxa kunanaksa mä kullakax luräna jan aynachtʼañatakixa?

¹⁰ “Usutarux chʼam katxatatapawa wayxäsi, ukampis chʼam thayjtatarusti, ¿khitirak wayxäsispasti?” sasaw Bibliax qhanañchi (Proverbios 18:14). Janiw usutakix llakiskaspati, jan ukasti familiaranakas wal llakisipxaraki. Ukampix “samarañ chuymanïñax cuerporux jakañwa chur[aspa]” (Proverbios 14:30). Kunjamxay familiankirinakax uñjapxchini jan ukax amuyapxchini ukhamarjamaw uka jan waltʼäwirux atipjapxaspa jan ukax janisa (Proverbios 17:22 uñxatarakïta).

¹¹ Suxta mara jaqichatäkasinwa mä kullakan chachapax wali usuntatäna, pʼiqit jan waltʼasaw suchuptäna. Uka kullakax akham siwa: “Chachajax janiw parlirjamäxänti, jupamp parltʼasiñax wali chʼamapunïnwa. Nayar kun sañatakisa wali chʼam tuküna” sasa. Ukatxa walirak chachax llakispachäna ukat chuymsa usuyasirakpachäna. ¿Jupanakax kamachapxänsa? Tantachasiñ Utax jayankchïnsa, tantachäwinakar sarañatakix walpun chʼamachasïna, Diosan markapan kunatï yatichaski  ukanakxa jan qhiparasaw yatiqarakïna, Yatiyañataki ukat ¡Despertad! satäki uka qillqatanakxa liyipunirïnwa, ukhamatwa Jehová Diosat jan jithiqtkänti. Taqi ukanakaw chachapar sum uñjañatakix chʼamañchäna, pusi maranakaw jiwañapkam uñjäna.

12. Job chachat yatiqasisaxa, ¿kunsa awisax usutanakax lurapxaspa?

¹² Job tatat amtarakiñäni, jupa pachpaw jan aynachtʼañatakix chʼamachasïna. “¿Jiwasatix Diosatxa askinak katuqstan ukapachasti janit jan waltʼañanakxa Diosat katuqkaraksna?” sasaw warmipar jisktʼäna (Job 2:10). Ukatwa Santiagox Job chachat parlkasax llampʼu chuymaniw ukat aguantirirakiwa sasax sispachänxa. Santiago 5:11 qillqatax akham siwa: “Jumanakax Job chachan llampʼu chuymanïtapatxa istʼapxtawa, yatipxaraktawa kumjämsa Tatitux tukuyarux jupampi lurkatayna ukxa. Tatitux wali munasiriwa khuyapayasirirakiwa” sasa. Ukhamarakiw jichhürunakanxa, yaqhip usutanakax janiw aynachtʼapkiti, ukhamatwa familiaranakarux jan aynachtʼayapkarakiti.

13. Maynix familian sinti usuntatäki ukhaxa, ¿kunatsa yaqha familianak uñchʼukiñax jan wakiskaspa?

¹³ Qalltanxa wali chʼamawa ukat janiw chiqaw sañjamäkiti sasaw khitinakatï usut familianïñ yatipki ukanakax sapxi. Ukat suma amuyunïñas wali askirakiwa sasaw sapxi. Qalltanxa yaqhanak lurañax wali chʼamäspawa. Ukampis chʼamachasisax ukarjam sarnaqañasawa. Ukatxa janirakiw jan usutani familianakar uñchʼukisax wali sumsa jakasipkaspa ukat jiwasax jan walinpunsa jikxatasksna ukham amuyañasäkiti. Chiqpachansa kuna jan walinakanxay chʼam tukusipkarakchi, ukxa janiw  khitis yatktanti. Jesusan aka arunakapax wali chuymachkiriw taqinitakisa, jupax akham sänwa: “Nayar jutapxam taqi qarjatanaka jatjatanaka, nayaw samarayapxäma” sasa (Mateo 11:28).

14. ¿Kunas nayrankañapa?

¹⁴ Familian maynix sinti usutäki ukhaxa aka arunak amtañasawa: “Walja amuytʼayirinakampiw sumar mistsuñax utji” siw Bibliaxa (Proverbios 15:22). Taqpachan tantachtʼasisaw uka jan walitxa parltʼasiñasa. Qalltañatakix Jehová Diosat mayisiñaw wakisispa, ukat Arupanxa kamsisa uk thaqtañasarakiwa (Salmo 25:4). ¿Kunanakxat parltʼañas wakisispa? Kunjam qullatänisa, familiax kunjamas jikxatasi, qhawqha qullqis utji ukanakat parltʼañaw wakisi. Ukatxa akanakampit parltʼañasawa: ¿Khitis usutar uñjani? ¿Mayninakax kunjamsa yanaptʼapxani? ¿Ukanak lurasax kunjamansa familiax uñjasini? ¿Usut uñjirix kunjamsa Dios tuqit chʼamañchasiskakini ukat yaqha tuqinakampitsa?

15. ¿Familian maynix usuta jikxatasi ukhaxa kunjamsa Jehová Diosax yanaptʼi?

¹⁵ Jehová Diosar taqi chuyma mayisiñasawa, Arupat yatiqasasa lupʼiñasarakiwa, ukatxa jan payachasisaw ukarjam lurañasa, ukhamatwa wali askinak jikxatañäni. Inas usut familiax jan jankʼaki kʼumaraptchiniti. Ukampis jan walinakan Jehová Diosar atinisisax askinakwa katuqsna (Salmo 55:22). Salmonak qillqirix akham sänwa: “Khuyapayasiñamax [wal] yanaptʼitu. Llakinakaxax walipun yapxataskän ukapachaw chuymachäwimampix kusisiyista” sasa (Salmo 94:18, 19; ukat Salmo 63:6, 7 uñxatarakïta).

16, 17. ¿Usut wawatxa kunsa awk taykax mayni wawanakar yatiyapxaspa?

¹⁶ Familian maynix wali usutäki ukhaxa wawanakas janiw jupanakkama waltʼayasxapxaspati. Ukatwa awk taykax kunanak lurañas wakisi ukat kunjamsa yanaptʼapxaspa uk sum qhanañchapxañapa. Ukampis mä wawax usuntkani ukhaxa mayni wawanakar amuytʼayañaw wakisispa. Usutax jukʼamp suma uñjatäkchisa, janiw mayninakat sipansa juparukix jukʼamp munasitäkiti. Awk taykax janiw wawanak pura nuwasiyañapäkiti, jan ukasti jupanakkam sum apasipxañapatakiw yanaptʼapxañapa, ukatxa ukham jan walin uñjasisax familian jan aynachtʼañapatakiw chʼamachasipxañaparaki.

¹⁷ Awk taykax wawanakar uka usu tuqit iwxsuñat sipansa chuymar purtʼkirwa wawanakar arxayapxañapa, ukhamatwa jiskʼa wawanakax iyawsañ yatipxi, kunjamas uka usuxa uk amuyapxañapatakix mä qhawqha arunakampiw qhanañchañasa. Kʼumar wawanakatï kunjamas usutax jikxatasi uk amuyapxani ukhaxa, inas jukʼampi ‘munasipxchispa’ ukat jukʼamp ‘khuyaptʼayasipxarakispawa’ (1 Pedro 3:8).

18. ¿Maynix utan usutäki ukhaxa kunjamsa jachʼäxapxi uka wawanakar yanaptʼäñäspa?

¹⁸ Ukham jan walin uñjasisax taqiniw yanaptʼapxañapa, ukwa jilsutäxapxi uka wawanakax amuyapxañaparaki. Niyakixay qullqix qullanak alañatakis qulliritakis munaschixa, ukhamax janiw kuntï munapki ukanak alañatakix utjkapunispati. Ukampis ¿chuym ustʼayasisat jarkʼasxisä sasa amuyapxani? ¿Jan ukax amuytʼasisin yanaptʼapxanicha? Kunjamxay familiax jikxataschini ukat  kun lurañxay amtapxchini ukarjamaw wawanakax jikxatasipxarakini. Kunjamtï Pablox siskänxa ukarjamaw walja awk taykanakax wawanakapar yatichapxi maynix utan usutäki ukhaxa, jupax akham sänwa: “Jan kunsa lurapxamti purapat chʼaxwasaxa, ni jachʼa jachʼa tukuñ munasasa, jan ukasti altʼat chuymampi lurapxam, maynit mayniru uñjasipxam, maynix jupat jukʼamp sumäkaspas ukhama. Janiraki khitis thaqpati jupatakiki askïkis ukxa, jan ukasti kunatix mayninakataki askïki uka thaqarakpan” sasa (Filipenses 2:3, 4).

19, 20. 1) ¿Familian maynix usuntki ukhaxa kunsa awkix lurañapa? 2) Bibliax janis qullayasiñ tuqit qillqatäkchixa, ukampis ¿usunakar saykatañatakix kuna suma yatichäwinakas utji?

¹⁹ Mä qullax Diosan kamachinakaparjamax walikïskchi ukhaxa, uka qullampiw amuytʼasir cristianonakax qullayasipxi. Ukat familian maynix usuntki ukhaxa jankʼakiw yanap thaqtapxi. Kunjamsa qullayasini uka tuqitxa inas payachasiñax utjchispa. Ukampisa, aka qhipa maranakanxa yaqha usunakaw uñstaski, uka usunak qullañatakix Diosan kamachinakap pʼakintir kunayman jan wali qullanakaw utji. Ukat awisax janiw kuna kasta usus ukax yatiñjamäkiti. ¿Ukhaman uñjasisax kunsa cristianonakax lurapxaspa?

²⁰ Biblia qillqirinakat maynix qullirïnwa, ukat Pablox qullayasiñ tuqitwa Timoteorux iwxtʼäna, ukampis Bibliax sum sarnaqañ yatichañatakiwa, ukat Diosat yatichañatakiwa, janiw qullayasiñ tuqit yatichir librükiti (Colosenses 4:14; 1 Timoteo 5:23).  Ukhamasti, mä familianxa awkiw kunjamsa usutarux qullayasini ukxa amuytʼxañapa. Inas may maya yatxatañax wakischispa (Proverbios 18:17 uñxatarakïta). Yaqhipax quranakampiw qullasipxi, usutax inas ukham qullayasiñ munarakchispa. Ukat yaqhipax yaqha kasta qullanakampiw qullayasiñ munapxaraki. Ukampis ukanakax sapa maynitäxiwa. Ukat amuytʼasir cristianonakax Diosan ‘Arunakaparjamaw sarnaqapxi’ (Salmo 119:105). Biblian yatichäwiparjamapuniw kuns lurapxi (Isaías 55:8, 9). Ukatwa layqasiñ tuqir uñtayatäki uka qullanakampix janipun qullayasipkiti, ukat Diosan kamachinakap pʼakintir yaqha kasta qullayasiñanakampisa janirakiw qullayasipkiti (Salmo 36:9; Hechos 15:28, 29; Apocalipsis 21:8).

21, 22. ¿Asia tuqinkir mä tawaqux kunjamsa Bibliarjam amuytʼasïna, ukat ukham amtasax kunjamas jikxatasïna?

 ²¹ Ukhamanwa Asia tuqinkir mä tawaqux uñjasïna. Jehová Diosan Qhanañchirinakapampi Bibliat yatiqañ qalltaskäna ukhaw mä jiskʼa imill wawa ususitayna, wawapax sinti jiskʼakïnwa (niya mä kilo chikatanikïnwa). Ukat qullirix janiw wawamax sarnaqañ yatiqkaniti, janirakiw suma amuytʼasirïkanisa sasaw satayna, uk yatisax wal uka tawaqux llakisïna. Wawamxa mä institucionar jaytxañamawa sasaw qullirix satayna. Chachapax wal payachasirakïna. ¿Kawkins yanap jikxataspäna?

²² Uka qhipatxa jupax akham sänwa: “‘Yurirapkistu uka wawanakax, Tatitun aski churäwinakapawa’ siski ukwa Bibliat yatiqayäta” sasa (Salmo 127:3). Ukatwa uka ‘churäwxa’ utar apasisinxa uñjäna. Qalltanxa wali chʼamänwa, ukampis jilat kullakanakan yanaptʼapampixa nayraruw sartäna, ukhamatwa jiskʼa wawaparux wali sum uñjäna. Uka wawax tunka payan maranïxän ukhaxa tantachäwinakarux sarapunirïnwa, masinakapampix wali kusisitaw jikxatasïna. Uka warmix akham sänwa: “Kuntï lurañajäkäna uk lurañwa Biblian yatichäwinakapax yanaptʼitu, ukatwa wal kusistxa. Jehová Diosan nayraqatapan suma chuymanïñwa Bibliax yanaptʼitu, jan ukhamäkasapänxa wiñayaw uka jan wali luratajatxa amtasiriskayätxa” sasa.

23. ¿Bibliax kunjamsa usutanakarus jan ukax usutaninakarus chuymachi?

²³ Usunakax janiw wiñayapun jiwasampïkaniti. Isaías profetax mä tiempot parläna, ukanxa “janiw khitis sis[xani]ti: ‘Usutätwa’ sasaxa” (Isaías 33:24). Uka arunakax paraison phuqasini, ukax wali  jakʼankxiwa. Ukäñkamax kunayman usunakampi usuntataw uñjasiñäni, jiwañas utjaskakiniwa. Ukampis Diosan arunakapaw yanaptʼistu, yaticharakistu. Sum sarnaqañatak walja kamachinakaw Biblian utji, ukanakax wiñayatakiwa, ukatxa jucharar jaqinakan amuyunakapat sipansa wali jilankiwa. Ukhamasti amuytʼasir jaqinakax salmonak qillqirjamaw amuyapxaraki, jupax akham sänwa: Jehová “Tatitun arsutanakapax chiqapawa, [...] jan yatiñan jaqir yatiñan tukuyiriwa. [...] Arsutanakapax chiqawa, taqpach ukanakax askirakiwa [...]; arunaka[p] imañax askinak jikxatañawa” sasa (Salmo 19:7, 9, 11).