1, 2. Mmunyi muakatumika Satana ne dikenga ne bubedi bua kuteta kunyanga muoyo mutoke wa Yobo?

 YOBO mmuntu udi ne bua kubadibua bushuwa munkatshi mua aba bakapeta nsombelu wa disanka mu dîku. Bible udi umubikila ne: “mutambe bena ku Est bonso bunene.” Uvua ne bana muanda-mutekete ba balume ne basatu ba bakaji, bonso basangisha bavua dikumi. Uvua kabidi ne lupetu bua kudiisha dîku diende bimpe. Bia mushinga mukole, wakalombola malu a mu nyuma ne uvua uditatshisha bua mmuenekelu wa bana bende kumpala kua Yehowa. Bionso ebi biakatuala malanda masheme ne a disanka mu dîku.​—Yobo 1:1-5, NW.

² Nsombelu wa Yobo kavua mupanga kumueneka kudi Satana, muluishi munene wa Yehowa Nzambi. Satana bu mudiye dîba dionso ukeba mishindu ya kunyanga muoyo mutoke wa basadidi ba Nzambi, wakabunda Yobo pa kubutula dîku diende dia disanka. Pashishe, ‘kuasaye Yobo biuja binene munda mua makasa too ne ku mutu.’ Nunku Satana wakatekemena bua kutumika ne dikenga ne bubedi bua kunyanga muoyo mutoke wa Yobo.​—Yobe 2:6, 7, MMM.

3. Disama dia Yobo divua ne bimanyinu kayi?

³ Bible kêna ufila dîna dia disama diakatatshisha Yobo. Kadi, udi utuambila bimanyinu biadi. Mubidi wende uvua mutape bikusu, ne dikoba diende divua ne bilamulamu ne dibole. Kapepa ka mueyelu wende kavua ka muengu, ne mubidi wende uvua ununka bibi. Uvua musubisha kudi bisama. (Yobo 7:5; 19:17; 30:17, 30) Mu tshinyongopelu Yobo wakasomba mu butu ne wakadikuanya  ne tshiyoyi tshia dibumba. (Yobo 2:8) Bikuate luse bushuwa!

4. Ntshinyi tshitu tshienzeka mu dîku dionso ku musangu ku musangu?

⁴ Newenze tshinyi biwikala mukengesha kudi disama dikole bu edi? Lelu’eu, Satana kêna utua basadidi ba Nzambi mabedi bu muakenzelayi Yobo. Pabi, bua dipanga bupuangane dia bantu, lunsuya lua mu nsombelu wa ku dituku dionso, ne dinyanguka dia muaba utudi basombele, mbitekemenyibue se: bena dîku nebasame dimue dîba. Nansha mapangadika a diepuka masama mangatshibue, bonso buetu tudi bafuane kupeta masama, kadi bakese ke bakengeshibua mushindu umue ne Yobo. Padi disama dibuela mu dîku dietu, bidi bushuwa mua kuikala lutatu. Nunku tuanjibi kumona mushindu udi Bible utuambuluisha bua kuakama muluishi eu wa bukua-bantu udiku tshikondo tshionso.​—Muambi 9:11; 2 Timote 3:16.

5. Ntshinyi tshitu bena mu dîku benza pa tshibidilu padiku bubedi bua tshitupa tshîpi?

⁵ Dinyukuka dia nsombelu wa pa tshibidilu, nansha difumine ku tshinyi, ditu misangu yonso ditatshisha, ne bidi bulelela nangananga bikala dinyukuka edi dikebesha kudi bubedi bua munanunanu. Nansha disama dîpi ditu dilomba mashintuluka, dilekela amue malu, didipangisha bimue bintu. Bena dîku badi ne makanda a mubidi badi pamu’apa ne bua kupuwija bua kupetesha mubedi mushindu wa kuikisha. Badi pamu’apa ne bua kupua amue malu muoyo. Pabi, mu mêku mavule nansha bana bakese batu bumvuila muanabu peshi muledi mubedi luse, nansha mudibu imue misangu mua kukengela kubavuluija bua baleja ditabalela. (Kolosai 3:12) Padiku bubedi bua tshitupa tshîpi, dîku ditu pa tshibidilu didiakaje bua kuenza bidi bikengedibua. Ku luseke lukuabu, muena dîku yonso neatekemene ditabalela dia muomumue bikalaye mua kusama.​—Matayo 7:12.

6. Mbienzedi kayi bitu imue misangu bimueneka bikala muena mu dîku mukuatshike bubedi bukole, bua munanunanu?

 ⁶ Kadi tshia kuenza ntshinyi bikala disama dikole menemene ne dikondakana dikale dikole ne dilunguluke? Tshilejilu, tshia kuenza ntshinyi bikala kampanda mu dîku mupete tuneke ku dikoseka dia mujilu wa mu buongo, mututubija kudi disama dia Alzheimer (disama ditu difiatataja buongo), peshi mutekesha kudi disama kansanga dikuabu? Anyi tshia kuenza ntshinyi bikala muena dîku munyuka kudi disama dia lungenyi, bu mudi dipala? Tshidi bantu bumvua kumpala nduse​—dibungama bualu munangibue kampanda udi usama bikole. Kadi, luse ludi mua kuikala lulonda kudi malu makuabu. Padi bena dîku badimona balengibue bikole ne budikadidi buabu bukepesha kudi bubedi bua muntu umue, badi mua kufika ku diumvua njiya. Badi mua kudiebeja ne: “Bua tshinyi bualu ebu mbungenzekele?”

7. Mmunyi muakandamuna mukaji wa Yobo bua bubedi buende, ne bidi bimueneka ne: ntshinyi tshiakapuaye muoyo?

⁷ Mbimueneke ne: bualu bua mumue buakabuela mukaji wa Yobo mu lungenyi. Vuluka ne: ukavua mumane kujimija bana bende. Pavua makenga aa adituta, kakuyi mpata wakumvua disumpakana dienda didiunda kakese kakese. Ndekelu wa bionso, pakamonaye bayende uvua kale muenji wa mudimu ne muena dikanda ukenga bua bisama bia bubedi bukuate muengu, wakamueneka bu mupue muoyo bualu bua mushinga  mukole kupita makenga onso au​—malanda avuabu nawu ne Nzambi yeye ne bayende. Bible udi wamba ne: ‘Mukaji [wa Yobo] wakamukonka ne, Wewe utshidi unanukila kulamata ku buakane buebe, anyi? Diula Nzambi ne fuaku biebe!’​—Yobo 2:9.

8. Padi muena mu dîku usama bikole, mmufundu kayi wambuluisha bena mu dîku bakuabu bua kulama mmuenenu muakane?

⁸ Bavule batu badiumvua batekeshibue mu maboko, nansha mene bafika munda, padi nsombelu wabu mushintuluke bikole bua bubedi bua muntu mukuabu. Pabi, muena nkristo udi wela meji pa nsombelu eu udi ne bua kujingulula ndekelu wa bionso ne: nsombelu eu udi umupetesha mushindu wa kuleja ne: dinanga diende ndia mu muoyo. Dinanga dilelela “didi ne muoyo mule ne bulenga . . . [ne] kadiena dikeba bia-kasombela biadi nkayadi . . . Didi dibuikidila malu onso, ditabija malu onso, ditekemena malu onso, ditantamena mu malu onso.” (1 Kolinto 13:4-7, NW) Nunku, pamutu pa kulekelela ngenyi mibi yangata muaba, mbia mushinga bua kuenza muetu muonso bua kuyikontolola.​—Nsumuinu 3:21.

9. Mmalu kayi majadika adi mua kuambuluisha dîku mu nyuma ne pa bidi bitangila majinga a mu mutshima padi muena mu dîku usama bikole?

⁹ Ntshinyi tshidi mua kuenjibua bua kulama makanda mu nyuma ne kutabalela majinga a mu mutshima a dîku padi umue wa ku bena dîku usama bikole? Bushuwa, disama dionso didi dilomba kubeja ne ngondapilu bia pa buabi, ne kabiakuikala bikumbanyine mu mukanda eu bua kujadikilangana mishindu kampanda ya ngondapilu peshi ya kubeja kua ku nzubu. Nansha nanku, mu ngumvuilu wa mu nyuma, Yehowa ‘udi ubisha bonso badi biname panshi.’ (Musambu wa 145:14) Mukalenge Davidi wakafunda ne: ‘Disanka didi kudi muntu udi wela meji a luse bua muntu udi ne mubidi mutekete! Yehowa neamupandishe mu dituku dia dikenga. Yehowa neamulame, neamukube bua yeye ashale ne muoyo. . . . Yehowa neamukoleshe padiye pa bulalu bua disama.’ (Musambu wa 41:1-3) Yehowa udi ulama basadidi bende ne muoyo  mu nyuma, nansha padibu batetshibue mu mutshima kupita makokeshi abu mine. (2 Kolinto 4:7) Bena dîku bavule badi bakama bubedi bukole ku mbelu kuabu badi bapunguluja mêyi a mufundi wa misambu aa: ‘Ndi mukengeshibue bikole; usangaje muoyo wanyi [“undame ne muoyo,” NW], Yehowa, bu mudi dîyi diebe.’​—Musambu wa 119:107.

10, 11. (a) Bua dîku kutantamena bubedi biakane, ntshinyi tshidi ne mushinga mukole? (b) Mmunyi muakakama mukaji kampanda bubedi bua bayende?

¹⁰ Lusumuinu lua mu Bible ludi luamba ne: ‘Muoyo wa muntu neumukoleshe mu butekete buende [“kusama kuende,” NW], kadi udi mua kujula mutshima wa kanyinganyinga kulu, nganyi?’ (Nsumuinu 18:14) Lunsuya ludi mua kutekesha dîku mu lungenyi pamue ne “muoyo wa muntu.” Pabi, ‘mutshima mupole udi muoyo wa mubidi.’ (Nsumuinu 14:30) Ditantamena disama dikole mu dîku anyi dipanga kuditantamena mbishindamene nangananga pa mmuenenu, peshi lungenyi lua bena mu dîku bine.​—Fuanyikija ne Nsumuinu 17:22.

¹¹ Mukaji umue muena nkristo uvua ne bua kutantamena dimona bayende mutekesha kudi dikoseka dia mujilu mu buongo kunyima kua bidimu bisambombo patupu bia dibaka. “Ngakuilu wa bayanyi wakanyanguka bikole, ne pa kuamba kakuvua mushindu wa kuyukila nende,” ke mudiye uvuluka. “Madikolela a mu lungenyi menza bua kuteta kumvua tshivuaye uluishakaja bua kuamba avua mavule menemene.” Tshinkaku kabidi tshinyongopelu ne dikenga bivua bayende ne bua kuikala nabi. Tshiakenza bena dibaka babidi aba ntshinyi? Nansha muvuabu basombele kule ne tshisumbu tshia bena nkristo, muanetu wa bakaji wakenza muende muonso bua kushala mukole mu nyuma pa kuikala ukeba mamanyisha mapiamapia onso a mu bulongolodi ne kabidi dipeteshibua dilunguluke dia biakudia bia mu nyuma mu  bibejibeji bia Tshibumba tshia Nsentedi ne Réveillez-vous! Ebi biakamupetesha bukole bua mu nyuma bua kubeja bayende munangibue too ne ku lufu luende bidimu binayi kunyima.

12. Bu mudibi bimueneka mu tshilejilu tshia Yobo, ndikuatshisha kayi didi mubedi upetesha imue misangu?

¹² Mu muanda wa Yobo, yeye muine, uvua munyingalaja, ke wakashala ne bukole. ‘Tudi mua kuitabija anu masanka ku tshianza tshia Nzambi, ne katuitabiji makenga, anyi?’ ke muakebejaye mukajende. (Yobo 2:10) Kabiena bikemesha bua se: kunyima muyidi Yakobo wakatela Yobo bu tshilejilu tshia kuanyina tshia lutulu ne ditukija! Mu Yakobo 5:11 (NW) tudi tubala ne: “Nukadi bumvue bakula bua kutantamena kua Yobo ne nuakamona mushindu wakamuenzela Yehowa ku nshikidilu, ne nuakamona se: Yehowa mmuwule tente ne disuangana ne dilekelelangana.” Bia muomumue lelu’eu, misangu mivule mmuenenu wa dikima wa muena mu dîku mubedi mmuambuluishe bakuabu mu dîku bua kulamabu mmuenenu muimpe.

13. Ndifuanyikija kayi didi bena mu dîku mudi bubedi bukole buditute kabayi ne bua kuenza?

¹³ Bavule bakadi bapetangane ne bubedi mu dîku badi bitaba ne: kumpalampala kabitu mpukapuka bua bena mu dîku kuikalabu ne lutatu mu diakama nsombelu’eu. Badi batonda kabidi ne: mushindu udi kampanda ufika ku dimona nsombelu udi ne mushinga menemene. Mashintuluka ne makajilula mu nsombelu wa pa tshibidilu kumbelu bitu mua kuikala bikole ku ntuadijilu. Kadi bikala muntu wenza madikolela bushuwa, udi mua kuibidilangana ne nsombelu mupiamupia. Pa kuenza nunku, bidi bia mushinga bua se: katufuanyikiji nsombelu wetu ne wa bakuabu badi kabayi ne bubedi mu dîku, tuela meji ne: nsombelu mmutambe kubateketela ne se: ‘tudi bafundila dikenga!’ Bushuwa, muntu nansha umue ki mmumanye bulelela majitu adi bakuabu batuale. Bena nkristo bonso badi bapeta busambi mu mêyi a Yezu  aa: “Vuayi kundi meme, nuenu buonso badi bakenga ne bazengele ne majitu, ne nennupeteshe disulakana.”​—Matayo 11:28, NW.

14. Mmunyi munudi mua kusungula malu a kuenza kumpala kua makuabu?

¹⁴ Padiku disama dikole, nebikale biakane bua dîku kuvulukadi mêyi mafundisha ku spiritu aa: ‘Bikalaku tshisumbu tshia [“bafidi ba mibelu,” NW] malu adi alubuluka.’ (Nsumuinu 15:22) Bena mu dîku kabenaku mua kudisanga pamue ne kuyukidilangana pa nsombelu mukebesha kudi bubedi anyi? Nebikale biakanyine bushuwa kuenza nunku ne masambila ne kukeba buludiki bua Dîyi dia Nzambi. (Musambu wa 25:4) Ntshinyi tshidibu ne bua kukonkonona mu diyukidilangana edi? Ee, kudi mapangadika a kuangata pa bidi bitangila luondapu, mfranga, dîku. Nnganyi wikala mulami wa kumpalampala wa mubedi? Mmunyi mudi dîku mua kueleshangana maboko bua kuambula bujitu bua kubeja eku? Mmunyi muikala ndongoluelu eyi ne buenzeji kudi muena mu dîku yonso? Mmunyi muikale makengela a mu nyuma ne makuabu a mulami wa kumpala mua kukumbajibua?

15. Ndikuatshisha kayi didi Yehowa ufila bua mêku adi akamangana ne bubedi bukole?

¹⁵ Kusambila ne muoyo mujima bua kupeta buludiki bua Yehowa, kuelangana meji pa Dîyi diende, ne kulonda ne dikima njila muleja mu Bible bitu misangu mivule bituala mabenesha mapite pa matekemena etu. Disama dia muena mu dîku udi ubeela kaditu misangu yonso dijika. Kadi kueyemena Yehowa kutu misangu yonso kufikisha ku bipeta bilenga mu nsombelu kayi yonso. (Musambu wa 55:22) Mufundi wa misambu wakafunda ne: ‘Luse luebe lujalame, Yehowa, luakangimanyika. Mu divulangana dia ditata munda muanyi, disamba diebe dine diakasankisha mutshima wanyi.’​—Musambu wa 94:18, 19; tangila kabidi Musambu wa 63:6-8.

16, 17. Nngenyi kayi idi mua kufidibua mu diyukidilangana ne bana bakese pa bubedi bua muana nabu?

¹⁶ Bubedi bukole budi mua kukebesha ntatu mivule kudi bana mu dîku. Bidi bia mushinga bua baledi kuambuluisha bana bua kujingululabu makengela adi majuke ne tshidibu mua kuenza bua kuambuluisha. Bikala udi usama mmuana, bana nende badi ne bua kuambuluishibua bua kujingulula ne: ditabalela dia pa mutu ne kubeja mubedi kabiena biumvuija ne: bakuabu bana mbanangibue anu kakese. Pamutu pa kulekela njiya peshi difuilakana bidiunda, baledi badi mua kuambuluisha bana bakuabu bua kudima malanda masheme munkatshi muabu ne kuikala ne disuangana dilelela eku beleshangana maboko mu dipita ne nsombelu mukebesha kudi bubedi.

¹⁷ Bana batekete nebandamune pa tshibidilu kakuyi lutatu bikala baledi balenge mitshima yabu pa mutu pa kufila mumvuija male ne makodiakane pa bidi bitangila disama. Nunku badiku mua kupeshibua diumvuija pa disama dia muena mu dîku mubedi. Bikala bana badi ne makanda a mubidi bamone mudi mubedi mupumbishibue bua kuenza malu mavule atubu buobu bine kabayi bamona bu bualu, badi bumue mua kuleja “disuangana dia buena-muntu” divule ne kuikala ne “luse luengeleki.”​—1 Petelo 3:8, NW.

18. Mmunyi mudi bana babandile mua kuambuluishibua bua kujingulula ntatu mikebesha kudi bubedi, ne mmunyi mudibi mua kuikala ne dikuatshisha kudibu?

¹⁸ Bana babandile badi ne bua kupeta diambuluisha bua kujingulula ne: kudi nsombelu wa lutatu ne bidi bilomba didipangisha amue masanka kudi muena mu dîku yonso. Bu mudi mfranga ya kufuta ba-minganga ne disumba manga ikengedibua, bidi mua kuenzeka se: baledi bapangile kupetesha bana bakuabu bimue bintu bu mudibu mua kujinga. Bana nebaleje lukinu bua bualu ebu ne kuela meji ne: mbabimine bintu kampanda anyi?  Peshi nebajingulule nsombelu ne kusuabu bua kudipangisha amue masanka mudibi bikengela anyi? Mbitambe kushindamena pa mushindu unudi nuyukidilangana pa tshilumbu etshi ne mmuenenu udi mu dîku. Bushuwa, mu mêku mavule bubedi bua muena mu dîku mbuambuluishe bua kukela bana pa kubafikisha ku dilonda mubelu wa Paulo eu: “Kanuenji kalu nansha kamue ne muoyo wa difuilakana, nansha bua lumu lua patupu, kadi muntu yonso adipuekeshe, atangile bakuabo bu bamupite. Kanukebi bidi binulengelela nuenu bine, apo muntu yonso ele meji ku bidi bilengelela bakuabo.”​—Bena Filipi 2:3, 4, MMM.

19, 20. (a) Mmajitu kayi adi bamfumu ba mêku bambula padi muena mu dîku usama? (b) Nansha mudiwu kauyi mukanda wa luondapu, mmunyi mudi Bible ufila buludiki pa mushindu wa kupita ne bubedi?

¹⁹ Bena nkristo badi ne mmuenenu wa nkatshinkatshi kabatu babenga luondapu padilu kaluyi lubengangane ne mikenji ya Nzambi. Padi muena mu dîku diabu upeta disama, badi bakeba diambuluisha ne lubatshi bua kupetesha udi ne lutatu disulakana. Pabi, kudi mua kuikala ngenyi mibengangane pa luondapu idibu ne bua kukonkonona. Kabidi, mu bidimu bishale ebi masama ne ntatu ya mubidi bipiabipia mbipatuke, ne bivule bia kudibi kabiena ne ngondapilu mianyishibue pa tshibidilu. Nansha dijingulula dia bubedi budi kudi muntu didi imue misangu bualu bukole. Nunku, ntshinyi tshidi muena nkristo ne bua kuenza?

²⁰ Nansha muvua mufundi kampanda wa Bible muikale munganga ne mupostolo Paulo mupeshe mulunda wende Timote mibelu ya dikuatshisha pa luondapu, Mifundu idi tshiludiki mu malu a tshitembu ne a mu nyuma, ki mmukanda wa luondapu to. (Kolosai 4:14; 1 Timote 5:23) Nunku, pa bidi bitangila malu a luondapu, bamfumu ba mêku bena nkristo badi ne bua kuangata mapangadika matshintshikila abu buobo bine. Pamu’apa badi  mua kuela meji ne: badi bakengela kupeta mmuenenu mipite pa umue kudi buondapi bashilangane. (Fuanyikija ne Nsumuinu 18:17.) Nebasue bushuwa kupetesha muena mu dîku diabu mubedi dikuatshisha ditambe bulenga didiku, ne bavule batu badikeba kudi ba-minganga buondapi ba patshibidilu ne banyishibue. Bakuabu badi batamba kusankishibua kudi ngondapilu mikuabu ikena mitambe kuanyishibua. Mbualu budi butangila kabidi muntu nkayende. Tshidibi, padibu bakonkonona malu a luondapu, bena nkristo kabena babenga bua ‘Dîyi dia Nzambi dikale muinda ku makasa abu ne munya muteme mu njila wabu.’ (Musambu wa 119:105) Badi batungunuka ne kulonda mêyi-maludiki maleja mu Bible. (Yeshaya 55:8, 9) Nunku, badi bapidia mishindu ya diditetesha idi misuikakane ne spiritisme, ne badi bepuka ngondapilu idi ishipa mêyi-maludiki a mu Bible.​—Musambu wa 36:9; Bienzedi 15:28, 29; Buakabuluibua 21:8.

21, 22. Mmunyi muvua mukaji kampanda muena Azi mueleelameji pa mêyi-maludiki a mu Bible, ne mmunyi muakamuenekabi se: dipangadika diakangataye divua diakane mu nsombelu wende?

 ²¹ Tangila tshilejilu tshia nsongakaji musela wa ku Azi. Tshikondo tshîpi kunyima kua dituadija kupeta dimanya dia mu Bible pa kulonga ne Ntemu wa Yehowa, wakalela muana wa tshituka wa bakaji uvua ne kilo 1 ne grame 470. Muoyo wakashikila mukaji eu pakamuambila munganga ne: muanende wa katoto uvua ne tshia kupumbakana bikole ne kavua mua kukokesha bua kuenda nansha kakese. Wakamubela bua kufila muana eu mu nzubu wa bapumbakane. Bayende kavua mumanye tshia kuenza pa bualu ebu. Nkudi nganyi kuvuaye mua kutangila?

²² Udi wamba ne: “Ndi mvuluka dimanya dipeta mu Bible dia se: ‘bana badi bumpianyi bufume kudi Yehowa, bana badi bapatuka munda mua mamuabu badi difutu diende.’” (Musambu wa 127:3) Wakapangadija bua kuya ne “bumpianyi” ebu ku nzubu ne kubukuba. Malu avua makole diambedi, kadi ne diambuluisha dia balunda bena nkristo ba mu tshisumbu tshia Bantemu ba Yehowa ba muaba au, mukaji eu wakakokesha nsombelu eu ne kupeteshaye muana eu dikuatshisha dia pa buadi divua dikengedibua. Bidimu dikumi ne bibidi kunyima, muana eu uvua uya mu bisangilu ku Nzubu wa Bukalenge ne kupetaye balunda munkatshi mua bana nende kuinaku. Mamu eu wakela nseke ne: “Ndi ne disakidila bualu mêyi-maludiki a mu Bible akansaka bua kuenza tshidi tshiakane. Bible wakangambuluisha bua kulama kondo ka muoyo katoke kumpala kua Yehowa Nzambi ne kuepuka kanyinganyinga kamvua mua kuikala naku bua matuku anyi a muoyo adi mashale.”

23. Mbusambi kayi budi Bible ufila bua babedi ne bua aba badi babakuba?

²³ Mabedi kaakuikala netu bua kashidi to. Muprofete Yeshaya wakadianjila kutela tshikondo tshikala ‘muena  musoko nansha umue kayi wamba ne: Ndi ne disama.’ (Yeshaya 33:24) Dilaya edi nedikumbane mu bulongolodi bupiabupia budi busemena lukasa lukasa. Pabi kumpala kua tshikondo atshi, tudi ne bua kuakama mabedi ne lufu. Bia diakalenga, Dîyi dia Nzambi didi ditupesha buludiki ne diambuluisha. Mêyi-makaji a nshindamenu pa nsombelu adi Bible ufila adi a kashidi, mmatambe ngenyi ya bantu bapange bupuangane idi ishintuluka dîba dionso. Nunku, muntu muena meji udi witaba tshiakafunda mufundi wa misambu: “Mukenji wa Yehowa udi mupuangane, walukija anyima. Divuluija dia Yehowa didi dia kueyemena, divuija eu ukena ne dimonamona muena meji. . . . Mapangadika a bundumbulula a Yehowa adi malelela; mmadileje onso makane. . . . Mu dialama mudi difutu dialabale.”​—Musambu wa 19:7, 9, 11, NW.