1, 2. ¿Imakunatan Satanás ruwarqan Jobta hunt’aq kayninpi urmachinanpaq?

 JOB sutiyoq runaqa kusisqan familianwan kawsarqan. Biblian nin: “Inti lloqsimuy lado suyukunapi runakunamanta aswan qhapaqmi karqan”, nispa. Chunka wawayoqmi karqan, qanchis qhari kinsa warmi. Qhapaqmi karqan manan imanpas pisiqchu familianta uywananpaq. Payqa Dios yupaychaytan ñawpaqman churarqan, kallpachakurqantaq wawankunapas Dioswan allinpi kananpaq. Chaykunawanmi paykunaqa huk nisqalla kusisqa kawsarqanku (Job 1:1-5).

² Jehová Diospa enemigon Satanasqa qhawamusharqanmi Jobpa imayna kawsasqanta. Payqa imaymanatan ruwashan Diospa kamachinkunata urmachinanpaq. Chaymi Jobpa familianta ñak’arichirqan Jobtataq “aycha qaranta sarnaman rikch’akuq millay onqoywan tukurqachirqan, uma mukukunmanta chaki puntankama”. Chaykunatan Saqra ruwarqan Jobta hunt’aq kayninpi urmachinanpaq (Job 2:6, 7).

3. ¿Imaynan Jobpa onqoynin karqan?

³ Bibliaqa manan willanchu Jobta ima onqoychus hap’isqanta, ichaqa willanmi chay onqoy imayna kasqanta. Aychantan kuru suksurqorqan, aycha qaranpitaq ch’upukuna rikhurirqan chaytaq lleq-niqtin asnarirqan, samayninpas millakunapaqmi  karqan aychanpas millaytan asnarirqan. Chaykunawanmi Jobqa sinchita ñak’arirqan (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30). Hinan Jobqa uspha patapi tiyaykuspa manka p’akisqa k’arpawan aychanta qhetukurqan (Job 2:8). ¡Maytachá ñak’arirqan!

4. ¿Ima sasachakuymi kan mayninpi llapa familiakunapaq?

⁴ ¿Imatan ruwawaq Job hina onqospayki? Kay tiempopiqa manañan onqoykunawanchu Satanás ñak’arichiwanchis. Chaywanpas onqosunmanmi mayqenninchispas huchayoq runa kasqanchisrayku, kawsayninchispi sasachakuykuna kasqanrayku otaq kay Hallp’a pacha qhellichakapusqanrayku. Iskay kinsa hinalla Job hina ñak’arisun chaypas, mayninpiqa onqosunmi maytaña cuidakushaspapas. Chaymi pipas familianchismanta onqoqtinqa llapallanchis sasachakuypi kanchis. Chayta atipanapaqmi Biblia yanapawasun, chaymantan kunan yachasun (Eclesiastés 9:11; 2 Timoteo 3:16).

5. ¿Imatan ruwasunman familianchismanta pipas onqoqtin?

⁵ Kay tiempopiqa kanpunin llakikuykuna, astawanqa pipas familianchismanta unayta onqoqtin. Manaña unaytachu onqonman chaypas yaqapaschá imakunachus ruwasqanchista otaq munasqanchista saqenanchis kanqa imallapipas yanapakunapaq. Yaqapaschá onqosqa familianchis samananrayku mana bullachakuspalla imatapas ruwana kanqa, otaq ima ruway munasqanchistapas saqenanchis kanqa. Yaqa llapa familiapin wawakunapas onqosqakunata khuyapayanku, ichaqa yuyarichinanchismi paykunapas yanapakunanku kasqanta (Colosenses 3:12). Manaña unaytachu familianchis onqonman chaypas, llapallanchismi tukuy  atisqanchispi yanapakunanchis. Ñoqanchispas munasunmanmi onqoqtinchis hukkuna yanapawananchista (Mateo 7:12).

6. ¿Imaynatan familiakuna mayninpi sientekunku pipas sinchita onqoqtin?

⁶ Pipas familianchispi parálisis, cancer otaq ima onqoywanpas unayta onqospa sinchita ñak’ariqtinqa khuyapayanchismi llakikunchistaqmi kanpas. Ichaqa sinchita llakikusun chayqa tiempoq pasasqanman hinan sasapaq qhawarisun onqosqa familianchis yanapayta. Yaqapaschá pipas phiñasqa khaynata ñakapakunman: “¿Imatan ñoqa ruwarqani khayna llakikuykunapi tarikunaypaq?” nispa.

7. ¿Imatan pisipaq qhawarirqan Jobpa warmin? ¿Ima nirqanmi qosanta sinchi onqosqata rikuspa?

⁷ Yaqapaschá Jobpa warminpas chhaynata yuyaykurqan. Payqa sinchi llakisqachá kasharqan chunkantin wawankuna wañupusqanmanta. Chaychá chay qhepaman allin kallpayoq qhali qosanta millay onqoywan ñak’ariqta rikuspa Jehová Dioswan allinpi kayta pisipaq qhawarirqan. Biblian willan: “Warminpas nillarqantaq: —Kay hinataña ñak’arishaspapas, ¿qaqataraqchu iñiyniykipi sayashanki? ¡Diosta ñakay, hinaspa wañuy!” nispa (Job 2:9).

8. ¿Ima texton yanapawasun phiñakuypas llakikuypas sonqonchispi mana saphichakunanpaq?

 ⁸ Wakinqa pisipaq hinan rikukunku otaq phiñasqa kanku pipas familiankumanta onqosqanrayku manaña yuyaykusqankuta munasqankutapas ruway atisqankumanta. Allin yuyayniyoq cristianoqa chhayna llakipi tarikuspan rikuchinan cheqaq munakuyninta. “Munakuqqa muchukuqllan, sumaq sonqollan, [...] manan payllapaq kanantachu munan [...]. Munakuqqa tukuy imatan muchun, tukuy imatan creen, tukuy imatan suyakun, tukuy imapin pacienciakun.” (1 Corintios 13:4-7.) Kallpachakunanchismi phiñakuypas llakikuypas sonqonchispi mana saphichakunanpaq (Proverbios 3:21).

9. ¿Ima textokunan yanapawasunman iñiyninchispi qaqata sayanapaq mana sinchita llakikunapaqpas?

⁹ ¿Imatan ruwasunman iñiyninchispi mana pisiyanapaq llakiwan mana ñit’ichikunapaqpas? Sapanka onqoqpas hukniray hampichinata hukniray cuidanatan necesitan, chaymi kay qelqapiqa mana willanchu imayna hampichinata, wasipi imayna cuidanatapas. Ichaqa Jehová Diosmi ‘llapa k’umuykachisqakunata [iñiyninkupi] sayarichinqa’ (Salmo 145:14). Kamachikuq Davidmi qelqarqan: “Kusisamiyoqmi pisi kallpayoq wakchata yuyarikuqqa, mana allin p’unchaypin Señor Diosqa payta qespichinqa. Señor Diosmi paytaqa waqaychanqapas kawsachinqapas [...]. Señor Diosmi payta kallpachanqa nanaywan puñunapi kashaqtin”, nispa (Salmo 41:1-3). Sonqonkupi sinchi ñit’isqa tarikuqkunatapas kallpachanqan iñiyninkupi qaqata sayanankupaq (2 Corintios 4:7). Sinchi onqosqa familiayoq cristianokunan Salmo 119:107 textopi nisqanta hina ninku: “Señor Diosníy, maytapunin  llakikushani, ¡prometewasqaykiman hina kawsachiway!” nispa.

10, 11. a) ¿Iman yanapawasun onqosqa familianchismanta mana sinchita llakikunapaq? b) ¿Iman huk cristianata yanaparqan qosan onqopuqtin?

¹⁰ Biblian nin: “Onqosqataqa kawsayta munasqanmi kallpachan, ichaqa, ¿pitaq kallpachanqa llakiq ñit’isqantari?” nispa (Proverbios 18:14). Familianchispi pipas onqoqtinqa llakikunchismi. Ichaqa ‘llamp’u [otaq kusi] sonqon cuerpota kawsachin’ (Proverbios 14:30). Arí, kusi sonqo kaymi yanapawasun llakikuyta atipanapaq munakusqanchis runa sinchitaña onqonman manaña chaypas (tupachiy Proverbios 17:22).

¹¹ Soqta wata casarakusqan qhepamanmi huk cristiana sinchi llakipi tarikurqan, qosanmi apoplejía onqoywan onqopurqan hinaspa cuerpon manaña kuyuripurqanchu. Paymi willakun: “Qosaymi manaña rimapuyta atisharqanchu, chaymi sasachakurqani paywan parlarinaypaq. Anchatan kallpachakunay karqan imachus niwasqanta entiendenaypaq”, nispa. Qosanpas maytachá llakikurqan mana ima ruwayta atisqanwan. ¿Iman paykunata yanaparqan? Iñiqmasikunamanta karupiña tiyarqanku chaypas, chay cristianaqa tukuy atisqantan ruwaq iñiyninpi mana pisiyananpaq, Qhawaq, ¡Despertad! nisqa revistakunatapas ñawinchallaqpunin. Chaykunan payta kallpacharqan qosanta wañupunankama yanapananpaq, qosanqa tawa wata qhepamanmi wañukapurqan.

12. ¿Imatan Job hina wakin onqosqakuna ruwanku?

¹² Jobmi ichaqa pay kikinmanta kallpata hap’irqan.  Warmintan nirqan: “Diospa lliw allinkuna qowasqanchista chaskishaspaqa, ¿imaynataq mana chaskillasunmantaqchu mana allinkunatapas?” nispa (Job 2:10). Qhepamanmi Santiago willarqan Jobpa paciencianmanta qaqa sayasqanmantawan. Santiago 5:11 textopin nin: “Qankunaqa uyarirqankichismi Jobpa pacienciakusqanmanta, yacharqankichismi imaynatachus qhepaman payta Señorpa saminchasqantapas. Señorqa ancha khuyapayakuqmi llakipayakuqtaqmi”, nispa. Chhaynatan kay tiempopipas wakin onqosqakuna kallpata hap’inku chaytaqmi familiankuta kallpachan kusi sonqo kanankupaq.

13. ¿Imatan mana ruwanachu familianchispi pipas onqoqtin?

¹³ Onqosqa familiayoq runakunan ninku: “Qallariypiqa sinchi llakikunapaqmi kanqa familiapi pipas onqoqtinqa. Ichaqa allin yuyaywanmi chay sasachayta qhawarina”, nispa. Yaqapaschá qallariypi sasa kanqa onqosqa familianchista yanapanapaq hukniraymanta ima ruwaypas. Chaywanpas kallpachakuspaqa atillasunmi. Ichaqa ama familianchista huk familiakunawan tupachisunchu, ama nisunchu: “Chay familiapiqa manan pipas onqonchu familiaymi ichaqa sinchi llakipi tarikun”, nispa. Manan yachanchischu hukkuna ima sasachakuykunapi tarikusqanta. Chaymi Jesús llapa familiakunata niwanchis: “Ñoqaman hamuychis llapa sayk’usqakuna q’episapakuna, ñoqan samachisqaykichis”, nispa (Mateo 11:28).

14. ¿Imakunatan ñawpaqta ruwana familiapi pipas onqoqtin?

¹⁴ Familiapi pipas sinchita onqoqtinqa Proverbios  15:22 textoq nisqantan yuyarina, chaypin nin: “Askha yuyaychaqkuna kaqtinmi [...] yuyaykusqakunaqa hunt’akun”, nispa. Ñawpaqtaqa llapa familiantinmi huñukunanchis imakunachus ruwananchista qhawarinapaq. Chaypaqmi ichaqa Jehová Diosmanta mañakuna Simin Qelqawantaq yanapachikuna (Salmo 25:4). ¿Imakunamantan chay huñunakuypi parlarina? Parlasunmanmi imayna hampichinamanta, hayk’a qolqe gastanamanta, onqosqata pi qhawarinanmanta, llapa familia imayna yanapakunanmanta, kunanmanta imakuna ruwananchis kasqanta, onqosqata qhawariq familianchista iñiyninpi huk ruwayninkunapipas imayna yanapananchismantawan.

15. ¿Imaynatan Jehová Dios yanapawasun familianchispi pipas onqoqtin?

¹⁵ Sichus tukuy sonqowan Jehová Diospa yanapayninta mañakusun, Simin Qelqapi yuyaymanasun, chayman hinataq imatapas ruwasun chayqa, allinmi ima ruwasqanchispas kanqa. Yaqapaschá onqosqa familianchis mana qhaliyanqachu. Chhaynaña kaqtinpas Diospi tukuy sonqowan hap’ipakuymi anchata yanapawasun (Salmo 55:22). Bibliapin nin: “Señor Diosníy, munakuwaspayki yanapaykamuwarqanki. Sonqoyta llakikuna ñit’iykushaqtinmi, qanqa sonqochaykuwanki kusirichiwanki”, nispa (Salmo 94:18, 19; Salmo 63:6-8).

16, 17. ¿Imatan tayta-mamakuna willarinanku wakin wawankuman onqosqa wawankumanta?

¹⁶ Familiapi pipas sinchita onqoqtinqa wawakunapas sasachakuykunapin rikukunkuman. Chaymi tayta-mamakuna wawankuwan parlarinanku imakuna ruwana kasqanta imayna yanapakunankumantapas. Sichus hukninkaq wawanku onqon chayqa, wakin wawankumanmi willananku imarayku onqosqa wawata aswan sumaqta qhawarishanku chayta, chhaynapi mana qhawanakunankupaq. Tayta-mamakunaqa llapankutan munakunanku chhaynapin wawakuna mana qhawanakunqakuchu nitaq phiñachinakunqakuchu. Hinaspapas yanapanankun llapanku huk hinalla kawsanankupaq, munanakunankupaq, mayqenninkupas onqoqtin yanapanakunankupaqwan.

¹⁷ Huch’uy wawakunaqa sasatan entiendenkuman chay onqoy imayna kasqanmanta, ichaqa willariwaqmi sonqonman chayananpaq hina turachanku otaq panachanku chay onqoywan imayna ñak’arisqanmanta. Sichus wawakuna reparanqaku onqosqa wawa mana qhali wawakuna hina imatapas ruway atisqanta chayqa, astawanmi ‘munakunqaku khuyapayanqakupas’ (1 Pedro 3:8).

18. ¿Imatan wayna-sipas wawakunaman yachachina familiapi pipas onqoqtin, imaynatan chay paykunata yanapanqa?

¹⁸ Wayna-sipas wawakunatapas yachachinan chay sasachakuykuna kaqtin yanapakuq kanankupaq. Yaqapaschá onqosqa wawata hampichinarayku mana llapa wawakunapaqchu ima munasqankutapas rantipuyta atisun. ¿Chaywan phiñakuspachu sonqonkupi ninqaku: “Manan imatapas rantipuwayta munankuchu” nispa? Icha, ¿sasachakuy kasqanta qhawarispachu yanapakunqaku? Chayqa kanqa imayna rimapayasqanchismantan familiapi imatapas allin sonqowan ruwasqanchismantawan. Askha tayta-mamakunan chay sasachakuypi tarikuspa chayman tumpa wawankuta yachachinku apóstol Pabloq yuyaychasqanta, nirqanmi:  “Ama imatapas ruwaychischu allinnillaykichista maskhaspapas hatunchakuspapas, aswanpas huch’uyyaykukuspa hukkunata aswan allinpaq hap’iychis kikiykichismantaqa. Ama pipas pay kikinpa allinnillantaqa maskhachunchu, aswanpas hukkunaq allinnintapas maskhallachuntaq”, nispa (Filipenses 2:3, 4).

19, 20. a) ¿Imatan familiapi umalli ruwanan pipas onqoqtin? b) ¿Imaynatan Biblia yanapawasunman pipas familianchispi onqoqtin?

¹⁹ Cristianokunaqa chaskillankumanmi ima tratamientotapas, ichaqa manan Diospa kamachikusqan contrapichu kanan. Pipas familianchismanta onqoqtinqa usqhayllan maymanpas apanchis hampichinanchispaq. Yaqapaschá iskay kinsa medicokunaman apana kanqa onqoyninmanta allinta yachanapaq. Kunanmi astawanqa mana reqsisqa onqoykuna rikhurimushan manataqmi chay onqoykunapaq allin hampi kanchu. Mayninpiqa manan yachakunchu ima onqoy kasqanta. Chhaynapi tarikuspa, ¿imatan ruwananku cristianokuna?

²⁰ Biblia qelqaypi yanapakuq Lucasqa doctormi karqan, apóstol Pablopas Timoteotan yuyaycharqan imaynata hampikunanpaq. Chaywanpas Bibliaqa manan medicinamanta willaq librochu, aswanmi kawsayninchispi iñiyninchispi ima yanapawanchis (Colosenses 4:14; 1 Timoteo 5:23). Chaymi pipas onqoqtinqa familiapi umalliq cristiano allin yuyaywan akllarinan ima tratamientotapas. Chaypaqqa yaqapaschá iskay kinsa doctorkunata tapukunan kanqa (tupachiy Proverbios 18:17). Wakin taytaqa onqosqa familianpa qhaliyananta munaspan hospitalman  apan, hukkunataq hukniray hampikunawan hampichinku. Chaytaqa sapankankun akllarikunanku. Cristianokunaqa Diospa Simintan ‘purinankupaq lamparata [hina]’, ‘ñanninkupaq k’anchayta [hina]’ qhawarinku (Salmo 119:105). Bibliaq nisqanman hinataqmi imatapas ruwanku (Isaías 55:8, 9). Chaymi manapuni layqaqkunaman rinkuchu ima onqoyniyoq kasqankumanta tapukuq nitaq Bibliaq contranpi kaq tratamientokunata chaskinkuchu (Salmo 36:9; Hechos 15:28, 29; Apocalipsis 21:8).

21, 22. ¿Imatan huk mama ruwarqan Bibliaq nisqanpi yuyaymanaspa? ¿Imaynatan chay yanaparqan?

²¹ Huk sipasmi Jehová Diospa testigonkunawan  chayllaraq Biblia estudiayta qallarishaspa manaraq tiemponpi onqokurqan huk kilo y medio hina pesaq wawata. Huk doctormi nirqan: “Wawaykiqa upan kanqa manataqmi hayk’aqpas puriyta atinqachu. Aswanpas chhayna onqoyniyoq wawakunata uywasqanku wasiman apapuy”, nispa. Chay sipaspa qosanqa manan ima ruwayta atirqanchu. ¿Imatan chay sipas ruwarqan?

²² Paymi willakun: “Bibliapin yacharqani ‘Señor Diospa qosqanmi wawakunaqa, paypa saminchanmi naceqkunaqa’ nisqanta”, nispa (Salmo 127:3). Chaymi payqa Diospa ‘qosqanta’ wasinman apapurqan uywamunanpaq. Qallariypi sasaña paypaq karqan chaypas, Jehová Diospa testigonkunaq yanapayninwanmi wawanta sumaqta uywarqan. Chunka iskayniyoq wata qhepamanqa ñan chay sipascha huñunakuykunaman riqña anchatataqmi kusikuq huk wayna-sipaskunawan huñunakuspa. Chay maman nillantaq: “Ancha agradecesqan kashani allinkaqta ruwanaypaq Jehová Dios yanapawasqanmanta. Simin Qelqapi kamachikuyninkunaq yanapayninwanmi kunan Diospa ñawpaqenpi ch’uya concienciayoq kashani, mana allinta akllakuspaqa maytachá pesapakushayman karqan”, nispa.

23. ¿Imaynatan Biblia kallpachan onqosqakunata familiankutapas?

²³ Onqoykunaqa manan tukuy tiempochu kanqa. Profeta Isaiasmi willarqan: “Manan mayqellanpas: ‘Onqosqan kani’, ninqachu”, nispa (Isaías 33:24). Chay promesaqa mosoq pachapin hunt’akunqa. Chay tiempo chayamunankaman ichaqa ñak’arisunraq onqoykunawan wañuywanpas. Ichaqa Jehová Diosmi Simin Qelqata qowanchis yanapawananchispaq  pusariwananchispaqpas. Imayna kawsanapaq Bibliapi kamachikuykunaqa mana tukukuqmi, runakunaq yuyaychayninmantapas aswan chaniyoqmi. Biblian nin: “Señor Diospa yachachikuyninqa chaninpunin, sonqotan llanllachin. Señor Diospa unanchasqa siminqa mana kuyuqmi, mana yachaqtan yachayniyoqman tukuchin [...]. Señor Diospa chaninchayninkunaqa cheqaqmi, llapallanmi chaninkama [...], kamachikuyniykikunata kasuqqa allin premiotan chaskin”, nispa. Allin yuyayniyoq runaqa chhaynatan Diospa Siminta qhawarin (Salmo 19:7, 9, 11).