1, 2. Kasi Satana wakagwiliskira wuli nchito masoka na ulwari kuti watondeske kugomezgeka kwa Yobu?

 YOBU wakwenera kuti wakaŵa yumoza wa ŵanthu awo ŵakaŵa na mbumba yacimwemwe. Baibolo likuti “wakaluska wose ŵaku mafumiro gha dazi.” Wakaŵa na ŵana ŵanalume ŵankhondi na ŵaŵiri ndiposo ŵana ŵanakazi ŵatatu. Wose pamoza ŵakaŵa 10. Kweniso, Yobu wakakwaniskanga kupwelelera makora mbumba yake. Cakuzirwa comene nchakuti wakalongozganga makora mbumba yake mwauzimu, ndipo wakafipiranga mtima ubwezi wa ŵana ŵake na Yehova. Vyose ivi vikapangiska kuti mbumba ya Yobu yiŵe yakukolerana ndiposo yacimwemwe.—Job 1:1-5.

² Satana, uyo ni mulwani mukuru wa Yehova Ciuta, wakawonanga umo vinthu vikenderanga na Yobu. Dyabulosi nyengo zose wakupenja nthowa kuti watondeske kugomezgeka kwa ŵateŵeti ŵa Ciuta. Wakawukira Yobu mwa kuparanya mbumba yake yacimwemwe. Pamanyuma pake, ‘wakamutimba Yobu na mapumba ghakuŵinya kwamba ku malundi kusi kuzakafika na pa mutu pacanya.’ Mwantheura, Satana wakaghanaghananga kuti wangagwiliskira nchito masoka na ulwari kuti watondeske kugomezgeka kwa Yobu.—Job 2:6, 7.

3. Kasi ulwari wa Yobu ukaŵa wuli?

³ Baibolo likutiphalira yayi zina la ulwari wa Yobu. Kweni likutiphalira umo ukaŵira na umo wakajipulikiranga. Thupi lake likaŵa na mpholozi, cikumba  cake cikaŵa na macenya ndipo cikavundanga. Mvuci wa Yobu ukaŵa uheni, ndipo thupi lake likanunkhanga comene. Wakapulikanga ulwilwi ukuru. (Job 7:5; 19:17; 30:17, 30) Yobu wakakhalanga mu vyoto ndipo wakajikwanthanga na nyasenga, panji kuti dengere. (Job 2:8) Wakalenganga lusungu nadi!

4. Kasi ni vici ivyo vikucitikira mbumba yiliyose nyengo na nyengo?

⁴ Kasi imwe mungacita wuli usange mungalwara nthenda yakofya nthena? Lero, Satana wakulwariska ŵateŵeti ŵa Ciuta nga umo wakacitira na Yobu yayi. Kweni cifukwa ca kuwura urunji, vyenjezgo vya zuŵa na zuŵa, na kunangika kwa malo agho tikukhalamo, tikumanya kuti nyengo na nyengo, ŵanji m’mbumba ŵalwarenge. Kwali tingayezgayezga wuli kuti tijivikilire, tose tikulwara, nangauli mbacoko awo ŵangasuzgika nga ni umo Yobu wakasuzgikira. Cingaŵa cakusuzga nadi para yumoza walwara m’mbumba yithu. Mwantheura tiyeni tiwone umo Baibolo lingatovwilira kuti tilimbane na mulwani uyu.—Mupharazgi 9:11; 2 Timote 3:16.

5. Kasi mbumba yikucita wuli para yunji walwara kwa nyengo yicoko waka?

⁵ Nyengo zose cikuŵa cakusuzga para vinthu vyatimbanizgika, ndipo vikwenda umo vikwenera kuŵira yayi, comenecomene usange ico capangiska ni ulwari wambura kumara luŵiro. Nanga munthu wangalwara nyengo yicoko waka, ŵanji m’mbumba ŵangakhumbikwira kuleka kucita vinthu vinyake cifukwa ca kughanaghanira mulwari. Awo ŵali makora ŵangakhumbikwira kukhala cete mwakuti uyo wakulwara wapumure. Ŵangaleka kucita milimo yinyake. M’mbumba zinandi ŵana nawo ŵakulengera lusungu munyawo panji mupapi uyo walwara, nangauli  nyengo zinyake ŵangakhumbikwira kukumbuskika kucita nthena. (Ŵakolose 3:12) Kanandi para munthu walwara nyengo yicoko waka, mbumba yikuŵa yakunozgeka kucita ivyo vikukhumbikwa. Waliyose m’mbumba wangatemwa kuti nayo ŵazakamucitire mwakuyana waka para walwara.—Mateyu 7:12.

6. Kasi mbumba yikucita wuli para yumoza walwara comene kwa nyengo yitali?

⁶ Kweni wuli usange ulwari ngukuru ndipo vinthu vyatimbanizgika comene, ndiposo kwa nyengo yitali? Mwaciyelezgero, wuli usange yunji m’mbumba wafwa viŵalo cifukwa ca sitiroko, panji wakusuzgika na matenda ghanyake? Panji wuli usange yumoza m’mbumba wafuntha? Pakwamba tikucita citima kuti mbali withu wakusuzgika comene. Kweni pamanyuma pake tingayamba kucita vinthu vinyake. Para ŵa m’mbumba ŵakhwaskika comene, ndipo ŵali na wanangwa ucoko cifukwa ca ulwari, ŵangayamba kukwiya panji kudandaura. Ŵangaghanaghana kuti: “Cifukwa wuli ise pera?”

7. Kasi muwoli wa Yobu wakacita wuli na ulwari wa mfumu wake, ndipo wakwenera kuti wakaluwa vici?

⁷ Ndimo muwoli wa Yobu wakwenera kuti wakaghanaghanira. Kumbukani kuti pakwamba ŵana ŵake wose ŵakafwa. Tikukayika yayi kuti soka lililose ilo likacitika,  likasazgirangako vyakuŵinya. Paumaliro, wakati wawona kuti mfumu wake uyo pakwamba wakaŵa wankhongono walwara nthenda yakupweteka, muwoli wa Yobu wakwenera kuti wakaluwa fundo yikuru iyo yikaluska masoka ghose ghara. Wakaluwa fundo yakuti iyo na mfumu wake ŵakaŵa paubwezi na Ciuta. Baibolo likuti: “Muwoli [wa Yobu] wakati kwa iye, ‘Kasi ucari kukhora nganganga mu kunyoroka kwako? Tuka Ciuta, ufwe!’”—Job 2:9.

8. Para yumoza m’mbumba walwara comene, ni lemba wuli ilo lingawovwira ŵanji kuwona vinthu mwakwenelera?

⁸ Ŵanandi ŵakukhuŵara, panji kukwiya, para umoyo wawo wasintha cifukwa ca ulwari wa munthu munyake. Kweni Mkhristu uyo wakughanaghana makora, wakwenera kumanya kuti ivyo vyacitika vikumupa mwaŵi wakuti walongore kuti wali na citemwa canadi. Citemwa canadi ‘cikuzizipizga, ndipo ncha lusungu . . . Cikupenja vyake pera cara . . . Cikukunthirapo vyose, cikupulikana vyose, cikugomezga vyose.’ (1 Ŵakorinte 13:4-7) Ipo m’malo mwa kughanaghana vinthu viheni, tikwenera kuyezgayezga kuti tileke.—Zintharika 3:21.

9. Kasi ni visimikizgo wuli ivyo vingawovwira mbumba mwauzimu ndiposo mu maghanoghano para yumoza walwara comene?

⁹ Kasi mbumba yingavikilirika wuli mwauzimu ndiposo mu maghanoghano para yumoza walwara comene? Nthenda yiliyose yili na munkhwara wake, ndipo munthu waliyose wakwenera kupwelelereka mwakuyana na nthenda iyo wakulwara. Ntheura cingaŵa cakwenelera yayi kuti mu buku lino tiyowoye munkhwara uwo nguwemi panji umo mungapwelelera mulwari pa nyumba. Kweni mwauzimu, Yehova ‘wakuwuska awo ŵasindama, kuŵanyoroska.’ (Salmo 145:14) Themba Davide likati: ‘Ngwakutumbikika uyo wakupwelelera ŵakavu; Yehova wakumuthaska mu nyengo za  suzgo. Yehova wakumuvikilira na kumusunga wamoyo . . . Yehova wakumufukatira pa citara ca ulwari; mu nthenda zake wakumucizga.’ (Salmo 41:1-3) Yehova wakusunga ŵateŵeti ŵake mwauzimu, nanga ni para ŵakuyezgeka kwakuluska nkhongono zawo. (2 Ŵakorinte 4:7) Para ŵalwara comene, ŵanthu ŵanandi ŵakuyowoya umo wakayowoyera wamasalmo, uyo wakati: “Nkhusuzgika comene; mundisisipuske, A Yehova, kwakuyana na mazgu ghinu.”—Salmo 119:107.

10, 11. (a) Kasi nchivici ico cikukhumbikwa kuti mbumba yilimbane na ulwari? (b) Kasi mwanakazi munyake wakacita wuli kuti wazizipizge ulwari wa mfumu wake?

¹⁰ Ntharika ya mu Baibolo yikuti: “Mzimu wa munthu ungakunthirapo ulwari, kweni mzimu wakupwetekeka wangauyegha ndinjani?” (Zintharika 18:14) Mzimu wa mbumba na “mzimu wa munthu” payekha, ungasuzgika cifukwa ca kwenjerwa comene. Kweni “mtima wakuziza ndiwo umoyo wa thupi.” (Zintharika 14:30) Kwali mbumba yilimbanenge na ulwari ukuru panji yayi, vyose vikuthemba pa mzimu, panji kuti umo ŵa m’mbumba ŵakuwonera vinthu.—Yelezgerani na Zintharika 17:22.

¹¹ Mwanakazi munyake uyo ni Mkhristu wakenera kuzizipizga apo mfumu wake wakalemara na sitiroko pakati pajumpha vilimika vinkhondi na cimoza pera kufumira apo ŵakatolerana. Iyo wakati: “Mfumu wane wakasuzgikanga comene pakuyowoya, ndipo cikaŵa cakusuzga kudumbiskana nayo. Nkheneranga kutegherezga comene kuti nipulike ivyo wakayowoyanga mwakusuzgikira.” Kweniso ghanaghanirani za ulwilwi uwo mfumu wake wakapulikanga, ndiposo umo wakakhuŵalira. Kasi mbumba iyi yikacita vici? Nangauli ŵakakhalanga kutali na mpingo, mudumbu wakacitanga  vyose ivyo wangafiska kuti waŵe wakukhora mwauzimu, mwa kwendera lumoza na gulu la Yehova ndiposo mwa kuŵazga magazini gha Gongwe la Mulinda na Galamukani! nyengo zose. Kucita nthena kukamupa nkhongono zauzimu kuti wapwelelere mfumu wake mpaka apo wakafwira vilimika vinayi pamanyuma pake.

12. Nga umo tikuwonera mu nkhani ya Yobu, kasi mulwari nyengo zinyake wangawovwira wuli?

¹² Mu nkhani ya Yobu, uyo wakasuzgikanga ndiyo wakaŵa wakukhora. Yobu wakafumba muwoli wake kuti: “Kasi titipokere viwemi mu woko la Ciuta kwambura kupokeraso na viheni?” (Job 2:10) Lekani mpositole Yakobe pamanyuma pake wakati Yobu nchiyelezgero ciwemi comene ca kukunthirapo, panji kuti kuzizipizga! Pa Yakobe 5:11 tikuŵazga kuti: “Mwapulika [za] kukunthirapo kwa Yobu, ndipo mwawona umo Fumu yikadumulira mlandu wake, ndipo na umo Fumu yiliri na ciwuravi na lusungu.” Lero napo, mzimu wakukhozga wa uyo wakulwara ndiwo kanandi ukovwira ŵanji m’mbumba kuwona vinthu mwakwenelera.

13. Kasi nkhuyaniska wuli uko tikwenera kugega para m’mbumba yithu muli ulwari ukuru?

¹³ Ŵanandi awo ŵakasuzgikapo na matenda m’mbumba zawo ŵakuzomerezga kuti pakwamba cikuŵa cakusuzga kuti ŵanji m’mbumba ŵazomere umo vinthu viliri. Ŵakutiso umo munthu wakuwonera ivyo vyacitika nchakukhumbikwa comene. Pakwamba cingaŵa cakusuzga kusintha ivyo mbumba yikazgoŵera kucita. Kweni para munthu wakuŵikapo nadi mtima, wangasintha na kuzgoŵera umo vinthu vilili pa nyengo iyo. Para tacita nthena, tileke kuyaniska ivyo vikuticitikira na umo vinthu viliri na ŵanji awo m’mbumba yawo mulije mulwari, na kughanaghana kuti  ŵanyithu vinthu viliko makora ndipo ‘ise tili na soka waka!’ Fundo njakuti, palije uyo wakumanya ivyo ŵanji ŵakuzizipizga pa umoyo wawo. Ŵakhristu wose ŵakupembuzgika na mazgu gha Yesu ghakuti: “Zani kwa ine mose imwe mukulemerwa na kuzotofyeka, ndipo ine nditi ndimupumuzganinge.”—Mateyu 11:28.

14. Kasi mbumba yingacitaci para yunji walwara?

¹⁴ Para yunji wakulwara comene, cingaŵa ciwemi kuti mbumba yikumbukire mazgu agha: “Kwambura wupu vinthu kuti vikwenda makora cara, kweni mu unandi wa ŵawupu vikukhozgeka.” (Zintharika 15:22) Kasi ŵa m’mbumba ŵangakumana na kudumbiskana ivyo ulwari wacitiska. Usange ŵacita nthena, cingaŵa cakwenelera nadi kulomba na kupenja ulongozgi mu Mazgu gha Ciuta. (Salmo 25:4) Kasi ŵakwenera kudumbiskana vici? Ŵangadumbiskana za munkhwara, ndarama, na ivyo ŵangacita. Ni njani uyo wapwelelerenge mulwari? Kasi mbumba yose yingawovwira wuli pakupwelelera mulwari? Kasi ivyo ŵakolerana vikhwaskenge wuli waliyose m’mbumba? Kasi uyo wapwelelerenge mulwari wawovwilikenge wuli mwauzimu ndiposo mu vinthu vinyake ivyo wakhumbenge?

15. Kasi Yehova wakovwira wuli awo m’mbumba yawo muli ulwari ukuru?

¹⁵ Kanandi tikutumbikika comene kuluska umo taghanaghaniranga para tikulomba ulongozgi kwa Yehova, kulanguruka pa Mazgu ghake, na kulondezga mwacikanga ivyo Baibolo likuyowoya. Nyengo zinyake munthu wangaŵako makora, kweni nyengo zinyake yayi. Ndipouli, kwali vinthu vingasuzga wuli, kugomezga Yehova kukovwira nyengo zose. (Salmo 55:22) Wamasalmo wakalemba kuti: “Kutemwa kwinu, A Yehova, kukandifighilira. Para kukweŵeka kwa mtima wane  kukaŵa kukuru, visangulusko vinu vikakondwereska mzimu wane.”—Salmo 94:18, 19; Wonaniso Salmo 63:6-8.

16, 17. Kasi ni fundo wuli izo mungayowoya para mukudumbiskana na ŵana za ulwari wa munyawo?

¹⁶ Ŵana ŵangasuzgika para m’mbumba muli ulwari ukuru. Nchiwemi kuti ŵapapi ŵawovwire ŵana kuti ŵapulikiske ivyo vyacitika, ndiposo ivyo ŵangacita kuti ŵawovwire. Usange uyo walwara ni mwana, ŵana ŵanyake ŵakwenera kupulikiska kuti, nangauli uyo walwara mukumupwelelera comene, kweni cikung’anamura kuti iwo mukuŵatemwa pacoko yayi. M’malo mwa kukwiya panji kucitirana sanji, ŵapapi ŵangawovwira ŵana ŵanyake kuti ŵakolerane na kutemwana comene peneapo ŵakovwirana kupwelelera masuzgo agho ulwari wacitiska.

¹⁷ Ŵana ŵacoko ŵangapulikira luŵiro usange ŵapapi ŵakuŵalongosolera makora m’malo mwa kuŵaphalira vinthu vinandi ndiposo vyakusuzga vyakukhwaskana na ulwari. Ŵangaŵaphalira waka suzgo ilo mulwari wali nayo na umo wakujipulikira. Usange ŵana awo ŵali makora ŵawona kuti uyo wakulwara wakutondeka kucita vinthu vinandi ivyo iwo ŵakucita, mbwenu ŵalongorenge ‘citemwa’ cikuru pa mbali wawo na ‘kumulengera lusungu.’—1 Petros 3:8.

18. Kasi ŵana awo mbalarako ŵangawovwirika wuli kuti ŵapulikiske masuzgo agho ulwari wacitiska, ndipo kucita nthena kungawovwira wuli?

¹⁸ Ŵana awo mbalarako ŵakwenera kovwirika kuti ŵamanye suzgo iyo yilipo ndiposo kuti waliyose m’mbumba wakwenera kujipeleka na kufwira munyawo. Cifukwa cakuti ŵapapi ŵakwenera kulipira dokotala na kugura munkhwara, ŵangafiska yayi kupwelelera ŵana ŵanyake umo iwo ŵangakhumbira. Kasi  ŵana ŵakwiyenge na kughanaghana kuti ŵakunoreka? Panji kasi ŵapulikiskenge umo vinthu viliri na kukhumbisiska kufwira munyawo? Vyose vikuthemba pa umo ŵapapi ŵadumbiskiranenge nawo nkhani iyi ndiposo mzimu uwo wuli m’mbumba. M’mbumba zinandi, matenda ghawovwira ŵapapi kusambizga ŵana ŵawo kuti ŵalondezge ulongozgi wa Paulosi wakuti: “[Lekani] kucita kanthu mu mphindano panji mu kujikuzga, kweni na mtima wa kujiyuyura munthu yose wapime munyake ndi mukuru wakuluska mwene; munthu yose kupwelelera vinthu vyake pera cara, kweni mose na vya ŵanyinu wuwo.”—Ŵafilipi 2:3, 4.

19, 20. (a) Kasi mitu ya mbumba yili na udindo wuli para yumoza walwara m’mbumba? (b) Nangauli ni buku la munkhwara yayi, kasi Baibolo likupeleka ulongozgi wuli wa umo Ŵakhristu ŵangacitira na ulwari?

¹⁹ Ŵakhristu ŵakukana yayi munkhwara, cikuru usange ukususkana yayi na dango la Ciuta. Para yumoza walwara m’mbumba, ŵakuyezgayezga kupenja wovwiri kuti waŵe makora. Kweni pali fundo zinyake izo ŵakwenera kusanda makora izo ŵadokotala ŵakupambana maghanoghano. Ndiposo, sonosono apa kwiza matenda ghanyake agho ghakukora ŵanthu mwamabuci, ndipo ŵadokotala ŵakupambana nthowa za kucizgira matenda agha. Nyengo zinyake nchakusuzga kusanga nthowa yiwemi yakusangira matenda. Ipo kasi Mkhristu wakwenera kucita vici?

²⁰ Nangauli munthu munyake uyo wakalemba Baibolo wakaŵa dokotala, ndiposo mpositole Paulosi wakapeleka ulongozgi uwemi wakukhwaskana na munkhwara kwa mubwezi wake Timote, kweni Baibolo ni buku la munkhwara yayi. Malemba ghakupeleka ulongozgi wauzimu na umo ŵanthu ŵakwenera kukhalira. (Ŵakolose 4:14; 1 Timote 5:23) Mwantheura,  pa nkhani ya munkhwara, Ŵakhristu awo ni mitu ya mbumba ŵakwenera kusankha ŵekha vyakucita. Nyengo zinyake iwo ŵangasankha kufumba ŵadokotala ŵanandi m’malo mwa yumoza pera. (Yelezgerani na Zintharika 18:17.) Iwo ŵakhumbenge kumupenjera wovwiri uwemi uyo wakulwara, ndipo ŵanandi ŵakupenja wovwiri uwu ku cipatala. Ŵanyake ŵakupenja kunyake. Ici naco nchakusankha ca munthu waliyose payekha. Ndipouli, pa nkhani ya matenda, Ŵakhristu ŵakutora ‘mazgu gha Ciuta kuŵa nyali ku malundi ghawo na muliko wamu nthowa yawo.’ (Salmo 119:105) Nyengo zose ŵakulondezga ivyo Baibolo likuyowoya. (Yesaya 55:8, 9) Mwantheura, ŵakukana maluso ghalighose ghakukhwaskana na mizimu kuti ŵamanye matenda agho iwo panji mbali wawo wakulwara, ndiposo ŵakugega munkhwara uwo ukususkana na ivyo  Baibolo likuyowoya.—Salmo 36:9; Milimo 15:28, 29; Civumbuzi 21:8.

21, 22. Kasi mwanakazi munyake ku Asia wakalanguruka wuli pa fundo ya mu Baibolo, ndipo ico wakacita cikaŵa wuli cakwenelera pa ivyo vikamucitikira?

²¹ Wonani ivyo mwanakazi munyake ku Asia wakacita. Nyengo yicoko waka wakati wayamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova, wakababa mwana pambere mwezi wake undakwane, uyo uzito wake ukaŵa pafupifupi kilogiramu yimoza na hafu pera. Mwanakazi uyu wakadandaula comene apo dokotala wakamuphalira kuti mwana wake mutu uzamuyendanga makora yayi, ndiposo wazamuŵa citi umoyo wake wose. Dokotala wakamuphalira kuti wakapeleke mwana wake ku mawupu agho ghakupwelelera ŵana. Mfumu wake wakamanya yayi cakucita na nkhani iyi. Kasi wakate walutenge nkhu?

²² Iyo wakati: “Nkhakumbuka kuti nkhasambira mu Baibolo kuti ‘ŵana nchiharo ca Yehova, na cipasi ca nthumbo ndi njombe.’” (Salmo 127:3) Wakasankha kuluta naco ku nyumba ‘ciharo’ ici na kucipwelelera. Pakwamba vinthu vikaŵa vyakusuzga, kweni na wovwiri wa ŵabwezi ŵake mu mpingo wa Ŵakaboni ŵa Yehova, mwanakazi uyu wakakwaniska kumovwira mwana wake. Pakati pajumpha vilimika 12, mwana uyu wakamba kuluta ku maungano ku Nyumba ya Ufumu na kuseŵera na ŵana ŵanyake kwenekuko. Mama wake wakati: “Nkhuwonga comene kuti ivyo Baibolo likuyowoya vikanovwira kucita ico nchakwenelera. Baibolo likanovwira kuti niŵe na njuŵi yiwemi pamaso pa Yehova Ciuta, ndiposo kuti nileke kucita cinthu ico nkhatenge nidandawulenge naco umoyo wane wose.”

23. Kasi Baibolo likupeleka cipembuzgo wuli kwa awo ŵakulwara na awo ŵakuŵapwelelera?

²³ Matenda ghaŵengeko nyengo zose yayi. Nchimi  Yesaya yikayowoya za nyengo apo ‘nanga njumoza wa ŵenecaru wazamuyowoya kuti, “Ndalwara.”’ (Yesaya 33:24) Layizgo ili lizamufiskika mu caru ciphya ico caneng’enera comene. Kweni pambere nyengo iyi yindafike, tilwarenge na kufwa. Cakukondweska nchakuti Mazgu gha Ciuta ghakutipa ulongozgi na wovwiri. Ulongozgi uwo Baibolo likupeleka ukusukuruka yayi, ndipo ukuluska maghanoghano gha ŵanthu ŵambura urunji agho ghakusintha nyengo zose. Mwantheura, munthu uyo ngwamahara wakukolerana na wamasalmo uyo wakati: “Dango la Yehova ndiwemi lakufikapo, likuwezgeramo mzimu; cisimikizgo ca Yehova nchakukhora, muzereza cikumuzgora wamahara. . . . Maweruzgo gha Yehova ngakuneneska, ngakurunjika nkhanira. . . . Mu kughasunga muli njombe yikuru.”—Salmo 19:7, 9, 11.