1. Unsang natago nga mga suliran ang naglungtad diha sa pipila ka pamilya?

 ANG daang kotse bag-o lang gihugasan ug gipasinaw. Alang sa lumalabay nagsinawsinaw kini, daw bag-o. Apan sa ilalom, ang mokutkot nga taya nagkutkot sa kaha sa sakyanan. Susama ang nagakahitabo sa pila ka pamilya. Bisan pag kon tan-awon daw walay suliran, gililong sa mapahiyomong mga nawong ang kahadlok ug kasakit. Sa balay, nga dili makita sa uban, ang mokutkot nga mga elemento nagakutkot sa kalinaw sa pamilya. Duha ka suliran nga adunay ingon niining epekto mao ang alkoholismo ug kapintasan.

2. (a) Unsay panglantaw sa Bibliya mahitungod sa pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon? (b) Unsa ang alkoholismo?

² Wala sawaya sa Bibliya ang kasarangang pag-inom ug alkoholikong mga ilimnon, apan kini nagsaway sa paghubog. (Proverbio 23:20, 21; 1 Corinto 6:9, 10; 1 Timoteo 5:23; Tito 2:2, 3) Hinunoa, ang alkoholismo maoy labaw pa kay sa paghubog; kini maoy kanunay nga pag-atubang sa alkoholikong mga ilimnon ug pagkadili-makakontrolar sa gidaghanon sa ilang mainom. Ang mga alkoholiko mahimong mga hamtong. Ikasubo, mahimo usab silang mga batan-on.

3, 4. Ihubit ang mga epekto sa alkoholismo diha sa kapikas sa alkoholiko ug sa mga bata.

³ Ang Bibliya dugay nang nagpaila nga ang dili-angay nga paggamit ug alkoholikong ilimnon makadaot sa kalinaw sa pamilya. (Deuteronomio 21:18-21) Ang mokutkot nga mga epekto sa alkoholismo makaapekto sa tibuok pamilya. Ang  asawa mahimong malinga sa pagpaningkamot sa pagpaundang sa alkoholiko sa pag-inom o sa pagsagubang sa iyang dili matag-an nga panggawi. a Sulayan niyag tago ang maisog nga ilimnon, nga ilabay kini, tagoon ang iyang salapi, ug pukawon ang iyang gugma alang sa pamilya, sa kinabuhi, bisan sa Diyos​—apan ang alkoholiko moinom gihapon. Sa dihang ang iyang mga paningkamot nga makontrolar ang iyang pag-inom balikbalik nga mapakyas, mahigawad siya ug mobating dili takos. Hayan mosugod siyag antos sa kahadlok, kasuko, pagkasad-an, nerbiyos, kabalaka, ug pagkawala sa pagtahod-sa-kaugalingon.

⁴ Ang mga bata dili makalingkawas sa mga epekto sa pagkaalkoholiko sa usa ka ginikanan. Ang pipila pisikal nga giatake. Ang uban giamong-amongan sa seksuwal. Mahimong basolon pa nila ang ilang kaugalingon tungod sa pagkaalkoholiko sa usa ka ginikanan. Subsob madaot ang ilang pagsalig sa uban gumikan sa mabalhinon nga panggawi sa alkoholiko. Tungod kay maulaw silang hisgotan ang nagakahitabo sa balay, mahimong makakat-on ang mga bata nga luomon ang ilang mga pagbati, nga kasagaran may mga epektong makadaot sa pisikal. (Proverbio 17:22) Mahimong dad-on nianang mga bataa hangtod sa ilang pagdako kining pagkawalay-pagsalig-sa-kaugalingon o pagtahod-sa-kaugalingon.

5. Sa unsang paagi madumala ang alkoholismo, ug nganong malisod kini?

⁵ Bisan pag daghang awtoridad ang nag-ingon nga ang alkoholismo dili katambalan, ang kadaghanan mouyon nga posible ang usa ka sukod sa pagkaayo pinaagi sa usa ka programa sa bug-os dili pag-inom. (Itandi ang Mateo 5:29.) Hinunoa, lisod patuohon ang alkoholiko nga nagkinahanglan siyag tabang, sanglit sagad manghimakak siya nga aduna siyay suliran. Bisan pa niana, sa dihang ang mga membro sa pamilya mohimog mga lakang sa pagsagubang  sa epekto sa alkoholismo kanila, mahimong maamgohan sa alkoholiko nga aduna siyay suliran. Usa ka doktor nga eksperyensiyado sa pagtabang sa mga alkoholiko ug sa ilang mga pamilya nag-ingon: “Nagtuo ako nga ang labing importanteng butang mao nga ang pamilya mopadayon lamang sa ilang matag-adlaw nga mga kalihokan sa labing mapuslanong paagi nga ilang mahimo. Ang alkoholiko dugang ug dugang nga makaamgo sa dakong kalainan tali kaniya ug sa ubang membro sa pamilya.”

6. Unsay labing maayong tinubdan sa tambag alang sa mga pamilya nga adunay alkoholikong membro?

⁶ Kon adunay alkoholiko diha sa inyong pamilya, ang dinasig nga tambag sa Bibliya makatabang kanimo sa pagkinabuhi diha sa labing mapuslanong paagi nga posible. (Isaias 48:17; 2 Timoteo 3:16, 17) Tagda ang pila ka prinsipyo nga nakatabang sa mga pamilya nga madumala sa malamposong paagi ang alkoholismo.

7. Kon alkoholiko ang usa ka membro sa pamilya, kinsa ang responsable?

⁷ Ayawg basola ang imong kaugalingon alang sa tanan. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang matag usa magapas-an sa iyang kaugalingong luwan,” ug, “ang matag usa kanato manubag alang sa iyang kaugalingon ngadto sa Diyos.” (Galacia 6:5; Roma 14:12) Mahimong sulayan sa alkoholiko ang pagpasabot nga ang mga membro sa pamilya maoy hinungdan. Pananglitan, mahimo siyang moingon: “Kon maayo lang mo kanako, dili gyod ko moinom.” Kon ang uban daw mouyon kaniya, sila nagdasig kaniya sa pagpadayon ug inom. Apan bisan pa kon kita mabiktima sa sirkumstansiya o sa ubang mga tawo, kitang tanan​—lakip sa mga alkoholiko​—maoy manubag sa atong mga gibuhat.​—Itandi ang Filipos 2:12.

8. Unsay pila ka paagi nga ang alkoholiko mahimong matabangan sa pagdumala sa mga epekto sa iyang suliran?

⁸ Ayawg batia nga angay nimong panalipdan kanunay ang alkoholiko gikan sa mga epekto sa iyang pag-inom. Usa ka panultihon sa Bibliya mahitungod sa usa nga nasuko mapadapat usab sa alkoholiko: “Kon ikaw magaluwas kaniya, kinahanglan nga ikaw magabuhat niana pag-usab ug pag-usab.” (Proverbio 19:19) Ipabati sa alkoholiko ang mga epekto sa iyang pag-inom. Pasagdi siyang manglimpiyo sa iyang  gisukahan o tawgi sa telepono ang iyang amo pagkabuntag human sa pag-inom-inom.

9, 10. Nganong angay modawat ug tabang ang mga pamilya sa mga alkoholiko, ug sa partikular kansang tabang ang angay nilang pangitaon?

⁹ Dawata ang tabang gikan sa uban. Ang Proverbio 17:17 nag-ingon: “Ang usa ka higala mahagugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kalisdanan.” Sa dihang adunay alkoholiko sa inyong pamilya, adunay kalisdanan. Nagkinahanglan kag tabang. Ayaw pagpanuko nga mosandig sa ‘tinuod nga mga kauban’ alang sa pagpaluyo. (Proverbio 18:24) Ang pagpakighisgot sa uban nga nakasabot sa suliran o nakaagig susamang kahimtang mahimong makahatag kanimo ug praktikal nga mga sugyot kon unsay buhaton ug kon unsay dili buhaton. Apan magmatimbang. Pagpakigsulti sa mga tawong kasaligan nimo, kanilang magapanalipod sa imong “gisalig nga pulong.”​—Proverbio 11:13.

¹⁰ Kat-oni nga mosalig sa Kristohanong mga ansiano. Ang mga ansiano sa Kristohanong kongregasyon mahimong usa ka dakong tinubdan sa tabang. Kining hamtong nga mga lalaki naedukar sa Pulong sa Diyos ug eksperyensiyado sa pagpadapat sa mga prinsipyo niini. Sila mapamatud-ang “usa ka tagoanang dapit gikan sa hangin ug usa ka dapit nga tabon batok sa bagyo, ingon sa mga sapa sa tubig sa usa ka dapit nga mamala, ingon sa usa ka landong sa usa ka dakong pangpang nga bato sa yuta sa kahago.” (Isaias 32:2) Dili lamang panalipdan sa Kristohanong mga ansiano ang kongregasyon sa kinatibuk-an gikan sa makadaot nga mga impluwensiya apan sila usab naghatag ug kahupayan, nagpabaskog, ug nagpakitag personal nga kaikag sa mga indibiduwal nga may mga suliran. Pahimusli ang ilang tabang.

11, 12. Kinsa ang nagatagana ug labing dako nga tabang alang sa mga pamilya sa mga alkoholiko, ug sa unsang paagi kanang maong pagpaluyo gihatag?

¹¹ Labaw sa tanan, pagkuhag kusog gikan ni Jehova. Ang Bibliya mainitong nagpasalig kanato: “Si Jehova haduol niadtong nadugmok sa kasingkasing; ug kadtong nadugmok sa espiritu iyang ginaluwas.” (Salmo 34:18) Kon ikaw naguol o nadugmok sa espiritu tungod sa mga pagpit-os sa pagpuyo  uban sa usa ka alkoholikong membro sa pamilya, sayri nga “si Jehova haduol.” Nakasabot siya kon unsa ka lisod ang kahimtang sa inyong pamilya.​—1 Pedro 5:6, 7.

¹² Ang pagtuo sa ginaingon ni Jehova diha sa iyang Pulong makatabang kanimo sa pagsagubang sa kabalaka. (Salmo 130:3, 4; Mateo 6:25-34; 1 Juan 3:19, 20) Ang pagtuon sa Pulong sa Diyos ug pagkinabuhi uyon sa mga prinsipyo niini makapaarang kanimo sa pagdawat sa tabang sa balaang espiritu sa Diyos, nga mahimong magsangkap kanimo sa “gahom nga labaw sa kasarangan” sa pagsagubang gikan sa usa ka adlaw ngadto sa sunod.​—2 Corinto 4:7. b

13. Unsa ang ikaduhang suliran nga makadaot sa daghang pamilya?

¹³ Ang pag-abuso sa alkoholikong ilimnon mahimong motultol ngadto sa laing suliran nga makadaot sa daghang pamilya​—kapintasan sulod sa panimalay.

14. Kanus-a nagsugod ang kapintasan sulod sa panimalay, ug unsa ang kahimtang karon?

¹⁴ Ang unang pintas nga buhat sa kasaysayan sa tawo mao ang panghitabo bahin sa kapintasan sulod sa panimalay nga naglangkit sa duha ka magsoon, si Cain ug si Abel. (Genesis 4:8) Sukad kaniadto, ang katawhan gihampak sa tanang matang sa kapintasan sulod sa panimalay. Adunay mga bana nga magdagmal sa mga asawa, mga asawa nga moatakeg mga bana, mga ginikanan nga mapintasong magbunal sa ilang bata nga mga anak, ug dagkong mga anak nga moabuso sa ilang tigulang nga mga ginikanan.

15. Sa unsang paagi naapektahan ang emosyon sa mga membro sa pamilya sa kapintasan sulod sa panimalay?

¹⁵ Ang kadaot nga gipahinabo sa kapintasan sulod sa panimalay labaw pa sa pisikal nga mga ulat. Usa ka gidagmalang asawa ang miingon: “Dihay dakong pagkasad-an ug kaulaw nga kinahanglan nimong atubangon. Kadaghanan sa mga buntag, gusto lang gayod nimong magpabiling naghigda, nga maglaom nga kadto maoy usa lamang ka daotang damgo.” Ang mga bata nga nakakita o nakaeksperyensiya sa kapintasan sulod sa panimalay mahimo mismong mapintason sa dihang sila managko na ug magbaton ug kaugalingon nilang mga pamilya.

16, 17. Unsa ang emosyonal nga pag-abuso, ug sa unsang paagi ang mga membro sa pamilya maapektahan niana?

¹⁶ Ang kapintasan sulod sa panimalay dili limitado sa pisikal nga pag-abuso. Subsob ang atake maoy binaba. Ang Proverbio 12:18 nag-ingon: “Adunay magapamulong sa hinanali sama sa mga paglagbas sa usa ka espada.” Kining mga “paglagbas” nga timailhan sa kapintasan sulod sa panimalay naglakip sa pagpamansag ug pagsinggit, ingon man sa kanunay nga panaway, makauulaw nga mga insulto, ug pisikal nga mga pagbahad. Ang mga samad sa emosyonal nga kapintasan dili makita ug subsob nga dili mamatikdan sa uban.

¹⁷ Ilabinang ikasubo mao ang emosyonal nga pagdagmal sa usa ka bata​—ang kanunayng pagsaway ug pagpakamenos sa mga katakos sa usa ka bata, intelihensiya, o bili sa  usa ka tawo. Ang maong binaba nga pag-abuso makadaot sa pagsalig-sa-kaugalingon sa usa ka bata. Tinuod, ang tanang kabataan nagkinahanglag disiplina. Apan ang Bibliya nagatudlo sa mga amahan: “Ayaw palagota ang inyong mga anak, aron sila dili magminghoy.”​—Colosas 3:21.

18. Diin magsugod ang kapintasan sulod sa panimalay, ug unsay gipakita sa Bibliya ingong paagi sa pagsumpo niana?

¹⁸ Ang kapintasan sulod sa panimalay magsugod diha sa kasingkasing ug hunahuna; ang atong lihok magsugod sa atong panghunahuna. (Santiago 1:14, 15) Aron sumpoon ang kapintasan, kinahanglang usbon sa abusado ang iyang paagi sa paghunahuna. (Roma 12:2) Posible ba kini? Oo. Ang Pulong sa Diyos adunay gahom sa pag-usab sa mga tawo. Kini makalangkat bisan sa “lig-ong pagkatarok” nga makadaot nga mga panglantaw. (2 Corinto 10:4; Hebreohanon 4:12) Ang tukmang kahibalo sa Bibliya makatabang sa pagpatungha sa bug-os gayod nga kausaban sa mga tawo nga sila gikaingon nga nagsul-ob ug usa ka bag-ong pagkatawo.​—Efeso 4:22-24; Colosas 3:8-10.

19. Unsay haom nga panglantaw ug pagtratar sa usa ka Kristohanon sa kapikas sa kaminyoon?

¹⁹ Panglantaw sa kapikas sa kaminyoon. Ang Pulong sa Diyos nag-ingon: “Ang mga bana angay nga magahigugma sa ilang mga asawa sama ug ilang kaugalingong lawas. Siya nga nagahigugma sa iyang asawa nagahigugma sa iyang kaugalingon.” (Efeso 5:28) Ang Bibliya usab nagaingon nga ang usa ka bana kinahanglang mohatag sa iyang asawa ug “kadungganan samag ngadto sa usa ka sudlanan nga mas mahuyang.” (1 Pedro 3:7) Ang mga asawa gitambagan “sa paghigugma sa ilang mga bana” ug sa pagbaton ug “halalom nga pagtahod” kanila. (Tito 2:4; Efeso 5:33) Sa walay duhaduha walay mahadlokon-sa-Diyos nga bana ang sa matinud-anong paagi makaingon nga siya gayod nagpasidungog sa iyang asawa kon iyang giatake siya sa pisikal man o sa binaba. Ug walay asawa nga magyawyaw sa iyang bana, magbugalbugal kaniya, o kanunay mangasaba kaniya ang makaingon  nga siya sa pagkatinuod nahigugma ug nagtahod kaniya.

20. Kang kinsa ang mga ginikanan manubag alang sa ilang mga anak, ug nganong ang mga ginikanan angay nga dili magbaton ug dili-reyalistikong mga pagdahom sa ilang mga anak?

²⁰ Haom nga panglantaw labot sa mga anak. Ang mga anak takos, oo, nagkinahanglan, sa gugma ug pagtagad gikan sa ilang mga ginikanan. Ang Pulong sa Diyos nagtawag sa mga anak ingong “usa ka panulondon gikan ni Jehova” ug “usa ka ganti.” (Salmo 127:3) Ang mga ginikanan maoy responsable sa atubangan ni Jehova nga moatiman nianang maong panulondon. Ang Bibliya naghisgot mahitungod sa “kinaiya sa usa ka bata” ug sa “kabuangan” sa pagkabata. (1 Corinto 13:11; Proverbio 22:15) Ang mga ginikanan dili angay matingala kon sila makakitag kabuangan sa ilang mga anak. Ang mga bata dili mga hamtong. Ang mga ginikanan dili angay mobaod ug labaw kay sa haom alang sa pangedaron, kagikan sa pamilya, ug katakos sa usa ka bata.​—Tan-awa ang Genesis 33:12-14.

21. Unsa ang diyosnong panglantaw bahin sa tigulang nga mga ginikanan ug sa pagpakiglabot uban kanila?

²¹ Panglantaw sa tigulang nga mga ginikanan. Ang Levitico 19:32 nag-ingon: “Sa atubangan sa ulo nga ubanon angay ka nga motindog, ug pagatahoron mo ang pagkatawo sa usa ka tawo nga tigulang.” Sa ingon gidasig sa Balaod sa Diyos ang pagtahod ug hataas nga pagtamod alang sa mga tigulang. Mahimo kining usa ka hagit sa dihang ang usa ka tigulang nga ginikanan daw naghinobra ka masuktanon o masakiton ug tingali hinayang molihok o maghunahuna. Sa gihapon, ang mga anak gipahinumdoman nga “magpadayon pagbayad sa angay nga balos ngadto sa ilang mga ginikanan.” (1 Timoteo 5:4) Kini nagpasabot nga trataron sila uban sa dignidad ug pagtahod, tingali pagtagana pa gani kanila sa pinansiyal nga paagi. Ang dili-maayong pagtratar sa tigulang nga mga ginikanan sa pisikal nga paagi o laing paagi hingpit nga sukwahi sa ginaingon sa Bibliya nga kita angay molihok.

22. Unsa ang yawing hiyas sa pagsagubang sa kapintasan sulod sa panimalay, ug sa unsang paagi kini ipadapat?

²² Ugmara ang pagpugong-sa-kaugalingon. Ang Proverbio 29:11 nag-ingon: “Ang usa ka buang nagabutyag sa tanan  niyang espiritu, apan ang usa ka manggialamon nga tawo nagatipig niini nga malinawon hangtod sa kataposan.” Unsaon nimo pagpugong sa imong espiritu? Inay nga luomon ang mga kahigawad sa kahiladman, husaya dayon ang matag suliran nga motungha. (Efeso 4:26, 27) Biyai ang dapit nga nahitaboan kon gibati nimong dili ka na makapugong. Pag-ampo alang sa balaang espiritu sa Diyos aron makapatunghag pagpugong-sa-kaugalingon. (Galacia 5:22, 23) Ang paglakawlakaw o pag-ehersisyo sa pisikal mahimong makatabang kanimo sa pagkontrolar sa imong mga emosyon. (Proverbio 17:14, 27) Paningkamoti nga “magmahinay sa pagkasuko.”​—Proverbio 14:29.

23. Unsay mahimong mahitabo kon ang usa ka membro sa Kristohanong kongregasyon sa balikbalik ug sa pagkadili-mahinulsolon mopadaog sa mapintasong pagsinta sa kasuko, tingali lakip sa pisikal nga pag-abuso sa iyang pamilya?

²³ Uban sa mga buhat nga gisaway sa Diyos giapil sa Bibliya ang “mga panagdumtanay, panag-away, . . . mga pagsinta sa kasuko” ug nag-ingon nga “kadtong mga nagabuhat sa maong mga butang dili makapanunod sa gingharian sa Diyos.” (Galacia 5:19-21) Busa, si bisan kinsang nangangkong usa ka Kristohanon nga sa balikbalik ug sa pagkadili-mahinulsolon magpadaog sa mapintasong mga pagsinta sa kasuko, tingali lakip sa pisikal nga pag-abuso sa kapikas o sa mga bata, mahimong palagpoton gikan sa Kristohanong kongregasyon. (Itandi ang 2 Juan 9, 10.) Niining paagiha walay abusadong tawo ang magpabilin sa kongregasyon.​—1 Corinto 5:6, 7; Galacia 5:9.

24. (a) Sa unsang paagi molihok ang giabusahan nga mga kapikas? (b) Sa unsang paagi ang nahangawang mga higala ug mga ansiano makapaluyo sa usa nga giabusahang kapikas, apan unsay dili nila angay buhaton?

²⁴ Komosta na man ang mga Kristohanon nga sa presente gidagmalan sa abusadong kapikas nga walay gipakitang timailhan nga mag-usab? Ang pila mipili nga magpabilin uban sa abusadong kapikas tungod sa usa o laing katarongan. Ang uban mipili nga mobiya, nga mibating ang ilang pisikal, mental, ug espirituwal nga kahimsog​—tingali bisan ang ilang kinabuhi​—nameligro. Kon unsay pilion sa usa  ka biktima sa kapintasan sulod sa panimalay niining mga kahimtanga maoy usa ka personal nga desisyon sa atubangan ni Jehova. (1 Corinto 7:10, 11) Mahimong ang maayog-tuyo nga mga higala, mga paryente, o Kristohanong mga ansiano buot motanyag ug tabang ug tambag, apan dili nila angay pit-oson ang biktima sa pagbuhat ug usa ka partikular nga aksiyon. Kana maoy iyang kaugalingong desisyon.​—Roma 14:4; Galacia 6:5.

25. Unsay katuyoan ni Jehova alang sa pamilya?

²⁵ Sa dihang gibugkos ni Jehova si Adan ug si Eva sa kaminyoon, wala gayod niya tuyoa nga ang mga pamilya  pagakutkoton tungod sa makadaot nga mga suliran sama sa alkoholismo o kapintasan. (Efeso 3:14, 15) Ang pamilya angay nga maoy usa ka dapit diin ang gugma ug kalinaw molungtad ug ang panginahanglan sa matag membro sa mental, emosyonal, ug espirituwal matagan-an. Hinunoa, tungod sa pagsulod sa sala, ang kinabuhing pamilyahanon tulin nga nagkaus-os.​—Itandi ang Ecclesiastes 8:9.

26. Unsang kaugmaon ang naghulat niadtong naningkamot sa pagkinabuhi uyon sa mga gibaod ni Jehova?

²⁶ Makalilipay, wala isalikway ni Jehova ang iyang katuyoan alang sa pamilya. Siya misaad nga mopasulod sa usa ka malinawong kalibotan diin ang katawhan “sa pagkatinuod magapuyo diha sa kasegurohan, nga walay mausa ang magahadlok kanila.” (Ezekiel 34:28) Nianang panahona, ang alkoholismo, kapintasan sulod sa panimalay, ug tanang ubang suliran nga nagdaot sa mga pamilya karon mahimong mga butang sa kagahapon. Ang mga tawo mopahiyom, dili aron itago ang kahadlok ug kasakit, apan tungod kay sila “magakalipay tungod sa kadagaya sa pakigdait.”​—Salmo 37:11.