1, 2. Kun may problema sa pag-agoman, ano an maninigong ihapot?

 KAN 1988 grabe an depresyon nin sarong Italiana na an ngaran Lucia. a Pakalihis nin sampulong taon patapos na an pag-ibaiba ninda mag-agom. Dakol na beses na sia naghingoang makipag-uli sa saiyang agom, alagad ta mayong nangyari. Kaya nakibulag sia huli sa dai pagigin magkabagay asin ngonyan napapaatubang sa solong pagpadakula sa duwang aking babae. Sa pagsalingoy sa panahon na idto, nagigirumdoman ni Lucia: “Segurado ko kaidto na mayo nang paaging magdanay an samong pag-agoman.”

² Kun nagkakaigwa kamo nin mga problema sa agom, tibaad masabotan nindo an pagmate ni Lucia. Tibaad maribok an pag-ibaiba nindo mag-agom asin iniisip nindo kun iyan mapagdadanay pa. Kun siring kaiyan an kamugtakan, makatatabang sa saindo na horophoropon an hapot na ini: Sinunod ko daw an gabos na marahay na hatol na itinao nin Dios sa Biblia tanganing makatabang na magin mapanggana an pag-agoman?​—Salmo 119:105.

3. Minsan ngani popular na an diborsio, ano an ibinaretang reaksion nin dakol na nakidiborsio asin kan saindang mga pamilya?

³ Kun grabe an tension sa pag-oltanan nin mag-agom, an pagtapos sa pag-agoman tibaad garo iyo an pinakapasil na gibohon. Alagad, minsan ngani nakakukubhan an pagdakol nin laglag na pamilya sa dakol na nasyon, ipinaririsa nin bago pa sanang mga pagsiyasat na an kadaklan sa nakidiborsiong lalaki asin babae pinagbabasolan an pakibulag. An dakol mas dakol an problema sa salud, kapwa pisikal asin mental, kisa sa mga nagdanay na may agom.  An karibarawan asin kamondoan kan mga aki nin mga nagdiborsio sa parate naglalawig nin dakol na taon. Nasasakitan man an mga magurang asin katood kan pamilyang nalaglag. Asin kumusta man an pagmansay nin Dios, an Kagtugdas sa pag-agoman, sa situwasyon?

4. Paano maninigong asikasohon an mga problema sa pag-agoman?

⁴ Siring sa sinabi sa naenot na mga kapitulo, katuyohan nin Dios na an pag-agoman magin bogkos sagkod na nabubuhay. (Genesis 2:24) Kun siring, taano ta kadakol kan mag-agom na nagbubulag? Tibaad bako man na bigla an pangyayari. Parateng may mga senyal. An saradit na problema sa pag-agoman puedeng dumakula nin dumakula sagkod na iyan garo dai nang solusyon. Alagad kun an mga problemang ini inaasikaso tolos sa tabang kan Biblia, malilikayan an dakol na pagbubulag nin mag-agom.

5. Anong realistikong situwasyon an maninigong atubangon sa ano man na pag-agoman?

⁵ An sarong bagay na kun beses nagbubunga nin mga  problema iyo an bakong realistikong mga paglaom kan saro o duwa sa mag-agom. An mga nobela sa romansa, popular na magasin, programa sa telebisyon, asin pelikula puedeng magpatalubo nin mga paglaom asin pangarap na harayoon sa tunay na buhay. Kun dai naootob an mga pangarap na ini, puedeng sabooton nin saro na sia dinaya, bakong kontento, grabe pa ngani an pagbasol. Pero, paano daw an duwang tawong bakong sangkap makanonompong nin kaogmahan sa pag-agoman? Kinakaipuhan an paghihingoa tanganing magkaigwa nin mapangganang relasyon.

6. (a) Anong timbang na punto-de-vista sa pag-agoman an itinatao kan Biblia? (b) Ano an pirang dahelan nin mga dai pagkakaoyon nin mag-agom?

⁶ Praktikal an Biblia. Inaadmitir kaiyan an mga kagayagayahan sa pag-agom, alagad nagpapatanid man iyan na an mga nag-aagom “magkakaigwa nin kahorasaan sa saindang laman.” (1 Corinto 7:28) Arog kan nasabi na, an mag-agom pareho bakong sangkap asin nagkakasala. Magkalaen an isip asin emosyon saka an pagkapadakula sa kada saro. An mga mag-agom kun beses dai nagkakaoyon manongod sa kuarta, mga aki, asin mga paryente sa agom. Puede man na paggikanan nin iriwal an kulang na panahon sa pag-ibaiba asin an seksuwal na mga problema. b Kaipuhan an panahon na maatubang an siring na mga bagay, alagad parigona an saindong boot! An kadaklan na mag-agom nakakayang atubangon an siring na mga problema asin gumibo nin mga solusyon na inaako ninda pareho.

7, 8. Kun an mag-agom may mga kakologan sa boot o dai pagkasinabotan, ano an Makakasuratan na paagi nin pagresolber dian?

⁷ Dakol an nadedepisilan na magdanay na kalmado kun ipinakikipag-olay ninda an mga kakologan sa boot, dai pagkasinarabotan, o personal na mga pagkukulang. Imbes na sabihon nin diretso: “An pagmate ko dai ako nasasabotan,”  an sarong agom tibaad magin emosyonal asin padakulaon an problema. Dakol an minasabi: “Sadiri mo sana an inaasikaso mo,” o, “Dai mo ako namomotan.” Huling habong makidiskutiran, an agom tibaad habo nang sumimbag.

⁸ An mas marahay na gibohon kuyogon an sadol kan Biblia: “Maanggot kamo, pero dai kamo magkasala; dai nindo pagpasolnopon an aldaw na kamo may kaanggotan.” (Efeso 4:26) An sarong maogmang mag-agom, kan makaabot sa saindang ika-60 anibersaryo nin kasal, hinapot kun ano an sekreto kan saindang mapangganang pag-agoman. An agom na lalaki nagsabi: “Nakanood kaming dai matorog na dai hinuhusay an mga dai pagkaintindihan, minsan gurano iyan kasadit.”

9. (a) Ano an sinasabi sa Kasuratan na mahalagang marhay na kabtang nin komunikasyon? (b) Ano an parateng kaipuhan na gibohon nin mag-agom, dawa kun ini nagkakaipo nin kapusoan asin kapakumbabaan?

⁹ Kun dai nagkakaoyon an mag-agom, an kada saro kaipuhan na “magin listo kun dapit sa pagdangog, maluway kun dapit sa pagtaram, maluway kun dapit sa kaanggotan.” (Santiago 1:19) Pakapagdangog nin maingat, tibaad pareho maheling kan mag-agom an pangangaipong humagad nin tawad. (Santiago 5:16) An pagsabi na may sinseridad, “Patawada ako sa pakakolog ko sa saimong boot,” nangangaipo nin kapakumbabaan asin kapusoan. Alagad an pagresolber sa mga dai pagkaintindihan sa paaging ini magigin epektibong marhay sa pagtabang sa mag-agom na bako sanang maresolberan an saindang mga problema kundi makapatalubo man nin init asin kadayupotan na magpapangyari sa sainda na makanompong nin orog na kaalingan sa pakiibaiba kan kada saro.

10. Anong proteksion na irinekomendar ni Pablo sa mga Kristianong taga-Corinto an tibaad aplikado sa sarong Kristiano ngonyan?

¹⁰ Kan suratan ni apostol Pablo an mga taga-Corinto, irinekomendar nia an pag-agom “huli ta lakop an pakikisaro.” (1 Corinto 7:2) An kinaban ngonyan arog karaot kan, o mas maraot pa ngani kisa sa, suanoy na Corinto. An inmoral  na mga tema na hayag na pinag-oorolayan kan mga tawo sa kinaban, an paggubing ninda na bakong mabini, asin an sensuwal na mga estorya sa mga magasin asin libro, sa TV, asin sa mga pelikula, gabos nagtatarabang na pukawon an salang horot sa sekso. Sa mga taga-Corinto na nabubuhay sa kaagid na palibot, si apostol Pablo nagsabi: “Marahay pang mag-agom sinda kisa sa maglaad sa horot.”​—1 Corinto 7:9.

11, 12. (a) Ano an utang kan mag-agom sa lambang saro, asin sa anong espiritu na iyan maninigong itao? (b) Paano maninigong atubangon an situwasyon kun kaipuhan na dai nguna itao an nanonongod sa agom?

¹¹ Kun siring, pinagbobotan kan Biblia an mga Kristianong may agom: “Itao kan agom na lalaki sa saiyang agom na babae an nanonongod sa saiya; alagad siring man kaiyan an gibohon nin agom na babae sa saiyang agom na lalaki.” (1 Corinto 7:3) Mangnoha na an pagdodoon nasa pagtao​—bakong sa paghagad. An pisikal na kadayupotan nin mag-agom nagigin sanang tunay na nakakokontento kun an kada saro nagmamakolog sa ikararahay kan saro. Halimbawa, pinagbobotan kan Biblia an mga agom na lalaki na pakiibanan an saindang agom na babae “oyon sa kaaraman.” (1 Pedro 3:7) Ini partikularmenteng totoo sa pagtao asin pag-ako kan nanonongod sa agom. Kun an agom na babae dai tinatrato sa maboot na paagi, tibaad madepisilan siang ikaogma an kabtang na ini nin pag-agom.

¹² May mga panahon na an mag-agom tibaad dai nguna magtinawanan kan nanonongod sa agom. Ini tibaad totoo sa agom na babae sa nagkapirang panahon sa laog kan bulan o kun sia pagal-pagal. (Ikomparar an Levitico 18:19.) Tibaad totoo iyan sa agom na lalaki kun sia may inaasikasong magabat na problema sa trabaho asin nanluluya an boot. An siring na mga kaso nin dai nguna pagtao kan nanonongod sa agom maaatubang sa pinakamarahay kun an mag-agom prangkang pag-olayan an situwasyon asin umoyon paagi sa “pagtogot kan lambang saro.” (1 Corinto 7:5) Maeebitaran kaini na an arin man sa mag-agom magkonklusyon tolos nin sala. Pero, kun an agom na babae  tinutuyong dai tumao sa saiyang agom na lalaki o kun an agom na lalaki dai ikinatatao an nanonongod sa agom sa mamomoton na paagi, tibaad matentaran an agom. Sa siring na situwasyon, puedeng lumataw an mga problema sa pag-agoman.

13. Paano makapagmamaigot an mga Kristiano na papagdanayon na malinig an saindang kaisipan?

¹³ Arog kan gabos na Kristiano, dapat na likayan nin may agom na mga lingkod nin Dios an pornograpiya, na puedeng magpatalubo nin mga kamawotan na marigsok asin bakong natural. (Colosas 3:5) Kaipuhan man na bantayan ninda an saindang mga isip asin hiro kun nakiiiba sa gabos na bakong kasekso. Si Jesus nagpatanid: “An lambang saro na magparaheling sa sarong babae tanganing magkaigwa nin horot sa saiya nagsasambay na sa saiya sa saiyang puso.” (Mateo 5:28) Paagi sa pag-aplikar kan sadol kan Biblia manongod sa sekso, an mga mag-agom makalilikay na maholog sa sugot asin makagibo nin pagsambay. Makapagpapadagos sindang magkamit nin nakaoogmang kadayupotan sa pag-agoman na an sekso pinahahalagahan bilang marahay na balaog gikan sa Kagtugdas kan pag-agoman, si Jehova.​—Talinhaga 5:15-19.

14. Ano kun beses an minalataw na makamomondong situwasyon? Taano?

¹⁴ Makaoogma, sa kadaklan na Kristianong pag-agoman, puedeng pangganahan an ano man na mga problemang lumataw. Pero, kun beses bakong siring an kamugtakan. Huli ta an mga tawo bakong sangkap asin nabubuhay sa sarong makasalan na kinaban na nasa kontrol ni Satanas, an ibang mag-agom nagigin delikado an kamugtakan kan relasyon. (1 Juan 5:19) Paano maninigong atubangon nin mga Kristiano an siring kasakit na situwasyon?

15. (a) Ano an solamenteng Makakasuratan na dahelan nin diborsio na may posibilidad na mag-agom liwat? (b) Taano an iba ta nagdesisyon na dai idiborsio an nagtraydor na agom?

¹⁵ Arog kan nasambitan sa Kapitulo 2 kan librong ini, an pakikisaro iyo an solamenteng Makakasuratan na dahelan  nin diborsio na may posibilidad na mag-agom liwat. c (Mateo 19:9) Kun kamo may depinidong prueba na nagtraydor an saindong agom, kun siring napapaatubang kamo sa sarong masakit na desisyon. Kamo daw magdadanay sa saindong agom o makua nin diborsio? Mayo nin mga reglamento. An ibang Kristiano biyong pinatawad an agom na tunay na nagsolsol, asin marahay an ibinunga kan napagdanay na pag-agoman. An iba nagdesisyon na dai makidiborsio huli sa mga aki.

16. (a) Ano an nagkapirang bagay na nagpahiro sa iba na idiborsio an saindang agom na nagkasala? (b) Kun an agom na daing sala magdesisyon na makidiborsio o dai makidiborsio, taano ta mayo nin maninigong magtatsar sa saiyang desisyon?

¹⁶ Sa ibong na lado, an makasalan na akto tibaad nagbunga nin pagbabados o helang na ikinaoolakit paagi sa seksuwal na pagdodorog. O tibaad kaipuhan na protehiran an mga aki sa magurang na nanlulugos. Malinaw na kadakol kan dapat na konsideraron bago magdesisyon. Minsan siring, kun maaraman nindo an pagtraydor kan saindong agom dangan ibinalik nindo an seksuwal na relasyon sa saindong agom, sa siring ipinaririsa nindo na pinatawad na nindo an saindong agom asin boot nindong magdanay sa saiya. Mayo na nin dahelan nin diborsio na may Makakasuratan na posibilidad na mag-agom liwat. Mayo nin maninigong makiaram asin pagmaigotan na impluwensiahan an saindong desisyon, ni maninigo man na tatsaran nin siisay man an saindong desisyon kun nagibo na nindo iyan. Kamo an bahala sa ibubunga kan saindong desisyon. “An lambang saro magpapasan kan saiyang sadiring pasan.”​—Galacia 6:5.

17. Kun mayo nin pakikisaro, anong mga limitasyon an ibinubugtak kan Kasuratan sa pagbubulag o diborsio?

¹⁷ Igwa daw nin mga situwasyon na puedeng magtao nin  katanosan sa pakibulag o tibaad pakidiborsio sa agom dawa kun an sarong iyan dai nakaginibo nin pakikisaro? Igwa, alagad sa siring na kaso, an sarong Kristiano dai puedeng mag-ilusyon sa iba sa katuyohan na mag-agom liwat. (Mateo 5:32) An Biblia, minsan ngani itinotogot an siring na pagbubulag, itinatao an kondisyon na an minabulag maninigong ‘dai magpaagom o kun dai makipaghusay.’ (1 Corinto 7:11) Ano an nagkapirang grabeng situwasyon na huli kaiyan tibaad garo marahay an pagbubulag?

18, 19. Ano an nagkapira sa grabeng mga situwasyon na puedeng gumiya sa sarong agom na turotimbangon kun baga marahay an separasyon legal o diborsio, minsan dai puede an pag-agom liwat?

¹⁸ Bueno, an pamilya tibaad magin dukha huli sa grabeng kahugakan asin maraot na mga bisyo kan agom na lalaki. d Tibaad isinusugal nia an entrada kan pamilya o ginagamit iyan sa pagsustento sa adiksion sa droga o alkohol. Sinasabi kan Biblia: “Kun an siisay man dai nagsusustento sa . . . kairiba nia sa harong, sia nagpainda kan pagtubod asin orog pa karaot sa tawong dai nin pagtubod.” (1 Timoteo 5:8) Kun an siring na lalaki habong magbakle, na tibaad sinusustentohan pa an saiyang mga bisyo paagi sa pagkua kan kuartang nakukua kan saiyang agom na babae sa paghanap-buhay, tibaad pilion kan agom na babae na protehiran an ikararahay nia asin kan saiyang mga aki paagi sa pagkua nin separasyon legal.

¹⁹ Puede man na isipon an siring na legal na aksion kun an saro grabe kadahas sa saiyang agom, na tibaad paorootrong kinokologan an agom sagkod na namemeligro na an salud asin pati an buhay. Dugang pa, kun an sarong agom perming hinihingoang piriton an saiyang agom na lumapas sa mga pagboot nin Dios, an agom na namemeligro puede man na mag-isip na makibulag, nangorogna kun an mga bagay makaabot sa punto na namemeligro an  espirituwal na buhay. Tibaad isipon kan agom na namemeligro na an solamenteng paagi na ‘kumuyog sa Dios bilang namamahala kisa sa mga tawo’ iyo an pagkua nin separasyon legal.​—Gibo 5:29.

20. (a) Kun may nalalaglag na pamilya, ano an ikatatao nin maygurang na mga katood asin kamagurangan, asin ano an dai ninda maninigong itao? (b) An mga may agom dai maninigong gamiton an mga sinasabi kan Biblia manongod sa pagbubulag asin diborsio bilang sarahotan na gibohon an ano?

²⁰ Sa gabos na kaso nin grabeng pagmaltrato sa agom, mayo nin maninigong pumirit sa agom na daing sala na bumulag o magdanay sa saiyang agom. Minsan ngani an maygurang na mga katood asin kamagurangan puedeng tumao nin pagsuportar asin hatol na basado sa Biblia, an mga ini dai nakaaaram kan gabos na detalye kan nangyayari sa pag-oltanan nin mag-agom. Si Jehova sana an nakaheheling kaiyan. Siempre, an Kristianong agom na babae dai nagtatao nin onra sa areglo nin Dios sa pag-agoman kun sia guminamit nin maluyang mga sarahotan tanganing makasuway sa agom. Alagad kun nagpapadagos an situwasyon na peligrosong marhay, mayo nin maninigong magtatsar sa saiya kun magdesisyon siang makibulag. Iyan man an eksaktong masasabi manongod sa Kristianong agom na lalaki na nakikibulag. “Kita gabos matindog sa atubangan kan trono nin paghokom nin Dios.”​—Roma 14:10.

21. Anong eksperyensia an nagpapaheling na an hatol kan Biblia manongod sa pag-agoman epektibo?

²¹ Tolong bulan pakabulag ni Lucia, na nasambitan sa enotan, sa saiyang agom, nakamidbid nia an Mga Saksi ni Jehova asin nagpoon siang makipag-adal sa sainda kan Biblia. “Sa dakula kong pagngalas,” an paliwanag nia, “an Biblia nagtao nin praktikal na mga solusyon sa sakong problema. Pakalihis sana nin sarong semanang pag-adal, gusto ko na tolos na makipaghusay sa sakong agom. Ngonyan masasabi ko na tatao si Jehova na ingatan sa peligro  an mga pag-agoman na nasa krisis huli ta an saiyang mga katokdoan nakatatabang sa mga mag-agom na makanood kun paano igagalang an lambang saro. Bakong totoo, arog kan sabi nin iba, na an Mga Saksi ni Jehova binabaranga an pamilya. Sa kaso ko, kabaliktaran nanggad an totoo.” Si Lucia nakanood na iaplikar an mga prinsipyo sa Biblia sa saiyang buhay.

22. Sa ano maninigong magkaigwa nin kompiansa an gabos na mag-agom?

²² Si Lucia bakong pambihirang kaso. An pag-agoman maninigong magin bendisyon, bakong pagabat. Sa katuyohan na iyan, itinao ni Jehova an pinakamarahay na gikanan nin hatol sa pag-agoman na ikinasurat kasuarin pa man​—an saiyang mahalagang marhay na Tataramon. An Biblia ‘nakapadodonong sa daing kabatidan.’ (Salmo 19:7-11) Napagdanay kaiyan an dakol na pag-agoman na nasa delikadong kamugtakan an relasyon asin naparahay an dakol pang iba na may magagabat na problema. An gabos logod na mag-agom magkaigwa nin lubos na kompiansa sa hatol sa pag-agoman na itinatao ni Jehova Dios. Iyan talagang epektibo!