1, 2. Vava o longo lukalanga muna mpasi, nkia kiuvu ofwete kuyivanga e?

 MUNA mvu wa 1988, nkento mosi wa mwisi Itália nkumbu andi Lúcia wakendalala kikilu. a O longo lwandi ekumi dia mvu lwakala, i bosi lwafinamang’o vambana. Wavanga mawonso kalenda muna vutulwis’e ngwizani yo yakala, kansi ke dialendakana ko. I kuma vo, wavambana yandi wau vo ke bawizananga ko, wasàla ye salu kia sans’o wana wole amakento yandi mosi. Vava kayindulanga oma mavioka, wavova vo: “Yazayanga dio vo ke vena diambu kana dimosi ko diadi vuluza o longo lweto.”

² Ovo mpasi zina muna longo lwaku, nanga olenda yika vo ofwanene yo Lúcia. O longo lwaku nanga lwampasi, ongeye mpe okatikisanga vo ka lulenda vuluka ko. Muna kuma kiaki, diamfunu wakiyuvula: Nga nsadilang’o malongi mawonso mambote oma kevananga o Nzambi muna Nkand’a Nzambi mana mesadisanga mu tomes’o longo?—Nkunga 119:105.

3. Kana una vo ovambana kwa longo kuwokele mwawonso, aweyi bevovanga akaka aya bavambana o longo ye nzo zau?

³ Vava e ntantani za yakala yo nkento ziwokelanga, nanga edi dimonekanga vo ovambana i nzila yasazu. Kansi, kana una vo muna nsi zayingi o vambana kwa tongo mu wokela kaka se kuna, o lufimpu luvangilu lusongele vo ndonga y’awana bavambana bekuyibanzanga. Ndonga muna yau babakamen’e  mpasi za mayela yovo yela kwa ntu ke mu awana bezizilanga muna longo lwau ko. O mavwanga ye nkenda za wana aya bena vo amase bavambana mvu miayingi zizingilanga. Mpasi mpe divanganga kwa yitu ye kw’akundi a nzo yayi ivambanene. Ozevo o Nzambi una vo i Tuku dia longo aweyi kemwenanga e diambu diadi?

4. Aweyi mafwete singikilwa mambu mebwanga muna longo?

⁴ Nze i una diyikilu kala muna kapu yiviokele, o Nzambi wazola vo o longo lwazing’aka muna zingu kiawonso. (Etuku 2:24) Ozevo ekuma o ulolo wa tongo tuvambanenanga e? Ke diambu dia fuku ye mwini ko. Vena ye sinsu ya lulukisu. Yimambu mambu ya yakala yo nkento yilenda wokela yo moneka nze maviokele e tezo. Kansi kadi, ovo mambu momo masingikilu vanavau muna lusadisu lwa Nkand’a Nzambi, mfwasuka zayingi za longo zilenda vengomonwa.

5. Nkia ziku kia diambu kifwete zayakananga muna konso longo?

⁵ Ezak’e ntangwa edi dilenda twas’e mpasi i kuma kia sia vo edi kabadikanga o yakala yovo nkento ke dilunganene ko. Nkanda mia nzola, ye yinkanda-nkanda, ye nkubika za TV ye filme zivanang’e vuvu ye ndozi zina vo zaluvunu ke zilungananga ko. Vava e ndozi zazi zilembi lungananga, o muntu nanga okuyimwena vo ovunginikinu, e kiese kivididi yo kendalala mpe nkutu. Kansi, o wantu wole balembi lunga aweyi balenda vwil’e kiese muna longo? Ngolo divavanga muna vwa e ngwizani yambote.

6. (a) Nkia nyindu miasikila kesongang’o Nkand’a Nzambi mu diambu dia longo? (b) Yik’o maka mambu metwasang’e nzonzi muna longo.

⁶ O Nkand’a Nzambi wafwana muna sadisa. Ozeye e kiese kina muna longo, kansi ulukisanga mpe vo awana besompa “mpasi bemona muna nitu.” (1 Korinto 7:28) Nze una disongelo kala, o yakala yo nkento ke wantu alunga ko, sumuka besumukanga. Yau ewole ke bena ye ngindu ye ntona zimosi ko, e nsansuka zau mpe zaswaswana. O yakala yo nkento nanga balenda tantana mu diambu dia nzimbu, mu diambu dia wana ye mu diambu dia yitu. O kondwa kwa ntangwa ya vangilang’o mambu kumosi yo mambu ma mvukana za yakala yo nkento malenda twasa mpe e ntantani. b Ntangwa divavanga muna singik’o mambu mama, kansi yangalala! Ulolo wa akazi bemonanga e mpasi zazi kansi besundanga zo e nsund’ambote.

7, 8. Ovo olwel’e ngindu yovo ntantani yo nkaz’aku, aweyi ofwete mo singikila mun’owu wa Nkand’a Nzambi?

⁷ Ndonga bemonanga vo diampasi muna butama  kele vo e ngindu zilwele, kondwa kwa ngwizani yovo kele vo o nkw’andi umvangidi embi. Vana fulu kia vova vo: “Nanga kubakisi ko dina mpovele,” o nkento yovo yakala nanga olenda bak’omakasi yo wokesa e diambu. Engi bevovanga: “Ongeye wete diaku kaka ovavanga,” yovo: “Ongeye ku kunzolanga ko.” Muna lembi twas’e nzonzi omosi nanga olenda butama.

⁸ Edi diambote muna vanga i landa elongi dia Nkand’a Nzambi divovanga vo: “Numona makasi, kansi ke nusumuka ko: ke nuyambul’o ntangwa kanudimukina y’ekudi dieno ko.” (Efeso 4:26) Una kiayuvulwa kwa akazi bazinganga ye kiese vava balungisa mvu 60 muna longo lwau, ekana nkia mbumba besadilanga muna vwa o longo lwa kiese. O yakala wavova: “Twasikidisa vo ka tulendi kwenda leka ko lembi teka singika e ntantani ekana nkutu vo zandwelo.”

9. (a) E Sono nkia diambu diamfunu kesonganga mu kuma kia mbokena? (b) Adieyi bafwete vanganga akazi, kana una vo unkabu yo lusakalalu divavanga e?

⁹ Vava o yakala yo nkento betantananga, yau ewole bafwete vavang’o “wa-wa-wa; o vova, malembe; o makasi, malembe.” (Yakobo 1:19) Ovo batomene wunikina muntu yo nkw’andi, yau ewole nanga bevava lolokaziana. (Yakobo 5:16) Ovova e ziku kwa nkw’aku vo: “Nkendalele wau ifungisi” unkabu yo lusakalalu divavanga. Osingika e ntantani e mpila yayi kusadisang’akazi, ke mu singika kaka mambu mau ko, kansi mpe bewokesa e ngwizani ye nzolani eyi ikubavana e kiese kiazingila vamosi.

10. Adieyi etininu kalong’o Paulu kwa Akristu kuna Korinto, dilenda mpe sadilwa kwa Akristu a unu?

¹⁰ O Paulu wa ntumwa vava kasoneka kwa esi Korinto, wabavovesa vo “muna diambu dia zumba” wete  basompa. (1 Korinto 7:2) E fu ya nza ya tandu kiaki yayiva kikilu, yovo mpe isundidi e mbi ke mu tandu kia Korinto dia nkulu ko. E móko ya unsafu bemokenanga esi nza kondwa nsoni, ye mvwat’a mbi bevwatanga yo mambu mambi mesongwanga muna nkanda ye yinkanda-nkanda, ye muna TV ye muna cinema, mewokesang’o luzolo lwa mvukana zalembi songa za kiyakala ye kikento. Kuna kwa esi Korinto bazingilanga muna mambu mama o Paulu wa ntumwa wasoneka vo: “Mbote mu sompa ke mulakukw’o moyo ko.—1 Korinto 7:9, NW.”

11, 12. (a) O yakala yo nkento nkia mfuka bavwidi muntu yo nkw’andi, ye aweyi bafwete yo futila e? (b) Aweyi ofwete vanga kele vo nufwete yambul’o vukana muna fikolo fiakete?

¹¹ I kuma vo o Nkand’a Nzambi okanikinanga Akristu ana basompa: “O yakala yambula kavan’o nkaz’andi owu wasonga: o nkento mpe wauna kwa nkaz’andi.” (1 Korinto 7:3) Toma tala vo, vana kuyikilu—ke lomba ko. E mvukana itwasang’e kiese muna longo kele vo o yakala yo nkento bevavanga konso muntu ewete dia nkw’andi. Kasikil’owu o Nkand’a Nzambi uvovanga kw’akala bakadilanga y’akazi au “kuna zayi.” (1 Petelo 3:7) I wau difwene ke musungula muna ntangwa za mvukana za yakala yo nkento, ntangwa ya vana yo tambula. Dilenda kala diampasi kuna kwa nkento ndiona olembi toma yangalelwanga mu yukutang’e nzola yayi kuna kiese muna longo.

¹² Vena ye ntangwa zina vo o mosi nanga olenda yimin’o nkw’andi o vukana. Dilenda vangama kuna kwa nkento vava kelwakanga muna lumbu yandi ya ngonde yovo kele vo watoma yoya kena. (Tala Fuka 18:19.) Dilenda vangama kwa yakala kele vo diambu diampasi dibwidi kuna salu ye ngindu zatokana kena zau. E mpila yambote nufwete singikil’e diambu dia lembi vukana mu kolo kiakete i mokena yeno ewole yo lwaka muna  “ngwizani a ungudi, NW.” (1 Korinto 7:5) Ediadi disadisa yakala yo nkento mu lembi kala ye nzaki za banza edi diambi. Kansi kele vo o nkento kuna luzolo olembi vana kwa yakala, yovo o yakala oyambwidi lungisa e diambu diadi kuna nzola, dikala se lutonto kwa yakala yovo kwa nkento ovangwanga wo. Muna tezo kiaki e ntantani zilenda bwa muna longo.

13. Adieyi bafwete vanga Akristu muna lenda kalanga ye ngindu zavelela?

¹³ Nze Akristu awonso, aselo ya Nzambi bena vo basompa bafwete yambulang’o tang’e nkanda milongang’o mambu ma unsafu, mina vo milenda filakes’ezolela yambi yalembi songa. (Kolosai 3:5) Bafwete yingilanga mpe e ngindu yo mavangu mau vava bekalanga kumosi yo muntu una vo ke yakala yovo nkento andi ko. O Yesu walukisa vo: “Konso on’otungununa nkento, kanlengokelw’o moyo, zumba kia nsi a ntima katele yandi.” (Matai 5:28) Oland’o malongi ma Nkand’a Nzambi mu diambu dia kiyakala ye kikento malenda sadisa akazi mu lembi bwa muna umpukumuni wa zumba. Balenda kalanga ye ngwizani ya kiese muna longo luna vo e kiyakala ye kikento kizitiswanga nze s’ekau dia Yave una vo i Tuku dia longo.—Ngana 5:15-19.

14. Nkia diambu diankenda dibwanga ezak’e ntangwa? Ekuma?

¹⁴ Diakiese vo, tongo twayingi twa Akristu, belendang’o singik’o mambu mebwanga. Kansi, ezak’e ntangwa nanga ke divangamanga ko. Wau vo o wantu ke balunga ko ye mu nza a masumu iyalwanga kwa Satana bezingilanga, o tongo twakaka vambana tuvambananga. (1 Yoane 5:19) Akristu aweyi bafwete sundila o lutonto lwa diambu diadi?

15. (a) Nki’evangu kaka dilenda vambanisa o longo mun’owu wa Nkand’a Nzambi yo sompa wakaka? (b) Ekuma akaka balembi vambanenanga yo nkazi wakondw’e kwikizi?

 ¹⁵ Nze una uyikilu muna kapu kia 2 kia nkanda wau, zumba kaka i vangu dilenda vambanisa o longo yo sompa wakaka. c (Matai 19:9) Ovo vena ye ziku kieleka vo o nkaz’aku kasongele kwikizi kiandi ko kuna kwa ngeye, ozevo nzengo zampasi una zau muna baka. Nga ozinga yandi kaka ovo ovambana e? Ke velongeselwanga nzengo zina ofwete baka ko. Akristu akaka belolokang’e mvimba o yakala yovo nkento ndiona ovilukilu o ntima yo vuluza o longo lwau. Akaka ke bevambananga ko mu kuma kia wana.

16. (a) Nkia mambu mefilanga akaka mu vambana yo nkazi obwidi mu kuma? (b) Vava o nkazi wa munkondwa kuma kebakang’e nzengo za vambana yovo ve, e nzengo zandi ke zifwete tumbwa ko, ekuma?

¹⁶ Kuna diak’esambu, esumu diodio dilenda yimitis’o nkento yovo tambul’e kimbevo kisambukilwanga muna zumba. Yovo mpe o wana taninwa bevava mun’evangu dia zumba omu nzo. Ozevo, mayingi ofwete teka badika muna baka e nzengo. Kansi, kele vo ozayidi o kondwa kwa kwikizi kwa nkaz’aku, kansi olele yandi diaka, disongele vo unlolokele ye mpe ozolele zinga kumosi yo yandi. Muna kuma kiaki, kulendi sadila diaka o nsiku wau wa Nkand’a Nzambi ko usonganga vo zumba kaka i vangu dilenda vambanisa o longo yo sompa wakaka. Ke vena mosi ko ofwete kuyisia muna mambu maku yo kulongesela e nzengo zina ofwete baka, ye mpe ke vena mosi ko ofwete tumba e nzengo zina obakidi. Ngeye kibeni ozizidila muna konso edi dikubwila mu kuma kia nzengo zina obaka. “Konso muntu [onata ediandi zitu, NW].”—Ngalatia 6:5.

17. Ovo ke vatelo zumba ko, nkia nkendelo kesiang’e Sono mu vambuka yovo vambana?

¹⁷ Nga vena yo mambu malenda vambanesa o yakala yo nkento yovo nkutu vambanesa o longo lwau kana una vo ka vena zumba ko? Elo, dina, kansi ovo i wau, o Mukristu kena yo nswa wa vava muntu akaka ko muna kazala yandi. (Matai 5:32) Kana una vo, o Nkand’a Nzambi uvanang’o nswa a vambana kwa mpila yayi, kansi ulonganga vo ndiona ovambukidi ofwete ‘kala mpumpa, ovo ke wau ko, mbula kavutula ngemba.’ (1 Korinto 7:11) Nkia mambu mampasi malenda vambul’e?

18, 19. Nkia mambu mampasi malenda fila o yakala yovo nkento mu vav’o vambuka muna nswa mia nsiku miawonso yovo vambanisa o longo, kana una vo ke sompa diaka ko?

¹⁸ Esi nzo balenda kota muna mpasi mu kuma kia kimolo kiasaka kia yakala ye fu yandi yambi. d Nanga ofwasang’e nzimbu zifwete sadilwa muna nzo mu tá e mpanza yovo sumbila zo e dikaya yovo mpe malavu. O Nkand’a Nzambi uvovanga vo: “Ovo vena y’on’olembi yundula . . . awana bena muna nzo andi, ovakwidi o lukwikilu o nkalu, oviokele mundembi-kwikil’o bi.” (1 Timoteo 5:8) E yakala diadi, ovo ka sobele ko e fu, yo lwaka muna tezo kia fwasa nkutu e nzimbu za nkento mu sumbila eyi kakulukila, o nkento olenda kwandi kuyivambula muna nswa mia nsiku miawonso mu tanina ewete diandi ye dia wan’andi.

¹⁹ Olenda mpe vambana una ufwene kele vo o yakala okitukidi se nkwa nsoki kikilu, nanga owandang’aka o nkw’andi, yamu tezo kia sia o vimpi wandi mu vonza yo moyo andi mpe. Vana ntandu, kele vo o yakala yovo nkento ovavang’ak’o fil’o nkw’andi kakulula nsiku mia Nzambi o nkazi ndiona obangikwanga olenda  kwandi vav’o vambana, ke musungula ovo osianga e zingu kiandi kia mwanda mu vonza. O nkazi una muna vonza nanga omona vo e mpila kalenda “lemvokela Nzambi ke mu wantu ko” i vambana muna nsiku miawonso.—Mavangu 5:29.

20. (a) Ovo nzo se ivambana, akundi azikuka ye akuluntu adieyi bafwete vanga, kansi adieyi ke bafwete vanga nkutu ko? (b) Akazi ke bafwete sadila ko mana kevovang’o Nkand’a Nzambi mu vambula yovo vambanisa o longo muna vanga nkia diambu?

²⁰ Muna mpasi zawonso za yakala yovo nkento, ke vakadi muntu ko ofwete longesela o yakala yovo nkento okondele kuma kavambana yovo kazinganga kaka yo nkaz’andi. Kana una vo akundi azikuka ye akuluntu balenda sadisa yo vana malongi ma Nkand’a Nzambi, ke bazeye mambu mawonso ko ma yakala yo nkento ndioyo. Yave kaka olenda mo mona. Kansi kadi, o nkento una vo Mukristu ke zitisanga nkubik’a Nzambi ko ya longo kele vo ovavanga yimambu-mambu yakondw’o mfunu mpasi vo kayivevola muna longo. Kansi, ovo e diambu dia vonza dikwamanene kaka, ke vakadi muntu ko ofwete kuntumba wau kabakidi e nzengo za vambana. Diau adimosi mpe kwa yakala una vo Mukristu ovavang’o vambana. “Oyeto awonso tutelama vana kunda kia lufundisu kia Nzambi.”—Roma 14:10.

21. Nkia mbandu isonganga vo o malongi ma Nkand’a Nzambi mu kuma kia longo sadisa mesadisanga?

²¹ O Lúcia ndiona otekele yikwa kala, vava kiavioka ngonde tatu tuka kavambanina yo yakala, wazaya a Mbangi za Yave yo yantik’o longoka yau o Nkand’a Nzambi. “Kuna kinsalukisa kiame,” i kavova, “omu Nkand’a Nzambi muna ye malongi mafwana muna mpasi zame. Vava yalungisa lumingu lumosi kaka muna  ndongok’ame vanavau yazola vava vutulwisa e ngemba yo nkaz’ame. O unu, ndenda vova vo o Yave ozeye owu wa vuluzila o longo luna muna mpasi e kuma kadi o malongi mandi melonganga o yakala yo nkento mu zaya owu wa songazian’e nzola muntu yo nkw’andi. Ke maludi ko, oma bevovang’o wantu akaka vo a Mbangi za Yave nzo bevambulanga. Edi divangamene kwa mono diakaka.” O Lúcia walongok’o sadila malongi ma Nkand’a Nzambi muna zingu kiandi.

22. Akazi awonso mu nki bafwete bund’e vuvu?

²² Ke Lúcia kaka ko. O longo lufwete kala lwansambu, ke zita ko. Muna kuma kiaki, o Yave wavana e nto isundidi o wete ya malongi masonekwa mu kuma kia longo—e Diambu diandi. O Nkand’a Nzambi ulenda vana “ngangu kwa tunga [onokondele ngangu, NW].” (Nkunga 19:7-11) Uvulwizi kala tongo twayingi twafinam’o vambana yo singik’e zingu kia ulolo w’akaka bakala muna mpasi zampwena. Mbula akazi awonso babund’e vuvu muna malongi ma Yave wa Nzambi mu diambu dia longo. Sadisa kieleka mesadisanga!